ေကာ္ဖီ – ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္အမ်ား (၁)

ဒီဇင္ဘာ ၁၈၊ ၂၀၁၅
M-Media
ရာဇာ (M-Media) မွ တင္ဆက္သည္
အပတ္စဥ္က႑ – (အပတ္စဥ္ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

(၁) ေကာ္ဖီ

– ကမၻာတစ္၀ွမ္းမွာ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း ေကာ္ဖီခြက္ေပါင္း ဘီလီယံ ၅ သန္းေလာက္ကုိ ေသာက္သံုးေနၾကၿပီး ဒီပမာဏဟာ အုိလံပစ္ၿပိဳင္ပြဲမွာအသံုးျပဳတဲ့ ေရကူးကန္ ၃၀၀ နီးပါးေလာက္ကုိ ေရျဖည့္ႏုိင္တဲ့ ပမာဏျဖစ္ပါတယ္။ သင့္ရဲ႕ မီးဖုိေဆာင္ထဲမွာ ေကာ္ဖီခရား မရွိဘူးဆုိရင္ေတာ့ သင္ဟာ လူနည္းစုထဲကပါပဲ။ ေကာ္ဖီဟာ ကမၻာလံုးဆုိင္ရာ ေစ်းကြက္မွာ ဒုတိယအႀကီးဆံုး ကုန္စည္ပစၥည္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕အထက္မွာေတာ့ ေရနံတစ္မ်ိဳးတည္းသာ ရွိပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁၂၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က အလုပ္ကုိႀကိဳးစားပမ္းစားလုပ္ၾကတဲ့သူေတြဟာ ႏုိးႏုိးၾကားၾကားရွိဖို႔အတြက္ ပင္ပင္ပန္းပန္း အားထုတ္ခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒါဟာ စပ္စပ္စုစုလုပ္တဲ့ ဆိတ္တစ္အုပ္နဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ အာရပ္သခင္ ခါလစ္ (Khalid) ဆိုသူက ႐ုိးရွင္းၿပီး လူေနမႈဘ၀ကို ေျပာင္းလဲပစ္လုိက္မယ့္ ဒီေကာ္ဖီကုိ ရွာမေတြ႕ခင္အခ်ိန္အထိပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အီသီိယုိးပီးယားက ေတာင္ေစာင္းေလးေတြမွာ ဆိတ္ေတြကုိ စားက်က္ခ်ရင္း အနီေရာင္အသီးတစ္မ်ိဳးကုိ စားမိတဲ့ အဲဒီဆိတ္ေတြဟာ တက္တက္ႂကြႂကြနဲ႔ ႏုိးႏုိးၾကားၾကားရွိလာတာကုိ ခါလစ္တစ္ေယာက္ သတိျပဳမိခဲ့ပါေတာ့တယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ အဲဒီအသီးကုိ ဒီအတုိင္းစားမယ့္အစား က်ိဳခ်က္ၿပီး အလ္-ကူဟာ၀ါ (Al-quhawa) လုိ႔ေခၚတဲ့ အရည္တစ္မ်ိဳးကုိ  လူေတြက ဖန္တီးခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီကေန႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ႏိုးႏုိးၾကားၾကားရွိဖုိ႔ ေကာ္ဖီေသာက္သလုိပဲ ယီမင္က ဆူဖီ (တရားအားထုတ္သူ) ေတြဟာ အလ္-ကူဟာ၀ါကုိ ေသာက္သံုးၾကပါတယ္။ အဲဒီလုိေသာက္သံုးျခင္းအားျဖင့္ ညဥ့္နက္ပုိင္း ဇီကိရ္ (၀တ္ျပဳျခင္းႏွင့္ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္အား တသသတိရျခင္း) ျပဳတဲ့အခါမွာ အာ႐ံုစုစည္းႏုိင္ဖုိ႔ အကူအညီျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေကာ္ဖီဟာ ခရီးသြားေတြ၊ ဘုရားဖူးေတြနဲ႔ ကုန္သည္ေတြကေနတစ္ဆင့္ အျခားမြတ္စလင္ကမၻာတစ္၀ွမ္းကုိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားခဲ့ၿပီး ၁၅ ရာစုေႏွာင္းပုိင္းေလာက္မွာ မကၠာနဲ႔တူရကီကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ကာ ၁၆ ရာစုမွာေတာ့ ကုိင္႐ုိအထိ ေရာက္ရွိခဲ့ပါေတာ့တယ္။

၁၆၅၀ မွာ အဂၤလန္ကုိ ပထမဆံုး ေကာ္ဖီယူေဆာင္လာသူကေတာ့ တူရကီကုန္သည္ျဖစ္တဲ့ ပက္စ္ကြာ ႐ုိစီ (Pasqua Rosee) ျဖစ္ၿပီး လန္ဒန္ၿမိဳ႕ လြမ္ဘာ့ဒ္လမ္းမွာ ေကာ္ဖီဆုိင္ (coffeehouse) ဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။ ၈ ႏွစ္ အၾကာမွာေတာ့ ေနာက္ထပ္ေကာ္ဖီဆုိင္ စူလ္တာနက္စ္ ဟဒ္ (Sultaness Head) ကုိ ေကာ္န္ဟီးလ္မွာ ဖြင့္လွစ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီကေန႔ နာမည္ႀကီး အာမခံကုမၸဏီတစ္ခုျဖစ္တဲ့ Lloyd’s of London ဟာ မူလက Edward Lloyd’s Coffee House လုိ႔ေခၚတဲ့ ေကာ္ဖီဆုိင္ေလးကေန အစျပဳခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ သကၠရာဇ္ ၁၇၀၀ ခုႏွစ္ အေရာက္မွာေတာ့ လန္ဒန္မွာ ေကာ္ဖီဆုိင္ ၅၀၀ ေလာက္ ရွိလာၿပီး အဂၤလန္တစ္၀ွမ္းမွာေတာ့ ၃၀၀၀ နီးပါး ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ရဲ႕တန္ဖုိးကုိ တစ္ခုတ္တရ ေျပာၾကဆုိၾကရတာေၾကာင့္ အဲဒီေကာ္ဖီဆုိင္ေတြကို “အသျပာ တကၠသုိလ္” လုိ႔ ေခၚတြင္ခဲ့ၾကရပါတယ္။

ဥေရာပမွာေသာက္သံုးတဲ့ ေကာ္ဖီေတြဟာ မြတ္စလင္ေတြ ျပင္ဆင္က်ိဳခ်က္မႈအေပၚမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ အေျခခံပါတယ္။ ေကာ္ဖီမႈန္႔၊ သၾကားနဲ႔ ေရတုိ႔ကုိ ေရာေႏွာႀကိဳခ်က္ျခင္းကေန ရရွိတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး စစ္ခ်ထားျခင္းမရွိတာေၾကာင့္ ေကာ္ဖီအႏွစ္ေတြကေတာ့ ခြက္ထဲမွာ ႂကြင္းက်န္ရစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၁၆၈၃ ခုႏွစ္မွာ ေကာ္ဖီႀကိဳခ်က္ေသာက္သံုးတဲ့ နည္းလမ္အသစ္ကုိ ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး ေကာ္ဖီဆုိင္ေတြရဲ႕အႀကိဳက္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီေန႔ လူႀကိဳက္မ်ားေနတဲ့ ကာပူခ်ီႏုိ (Cappuccino) ေကာ္ဖီကုိေတာ့ ၁၆၈၃ ခုႏွစ္မွာ ဗီယင္နာကုိ ၀ုိင္းထားတဲ့ တာ့က္ေတြကုိ တုိက္ထုတ္ေနတဲ့ (ခရစ္ယာန္ကက္သလစ္ဂုိဏ္းခြဲတစ္ခုျဖစ္တဲ့) ကာပူခ်င္ (Capuchin) ဘာသာက ဘုန္းေတာ္ႀကီး မာကုိ ဒီ အဗီယာႏုိ (Marco d’Aviano) ကုိ အစြဲျပဳၿပီး ေပၚေပါက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တာ့က္ေတြ ဆုတ္ခြာသြားၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္းမွာ သူတုိ႔ေတြက်န္ခဲ့တဲ့ ေကာ္ဖီအထုတ္ေတြကုိ ဗီယင္နာျပည္သူေတြက ေသာက္သံုးၾကည့္တဲ့အခါမွာ သူ႕တုိ႔ရဲ႕ ပါးစပ္ထဲမွာ အရသာအလြန္ျပင္းတာကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ရတာေၾကာင့္ ႏုိ႔မႈန္ေတြ၊ ပ်ားရည္ေတြနဲ႔ ေရာေႏွာ ေသာက္သံုးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလုိ ေရာေႏွာလုိက္မႈေၾကာင့္ ေကာ္ဖီအေရာင္ဟာ အညိဳေရာင္ေျပာင္းသြားခဲ့ၿပီး ကာပူခ်င္ ဘုန္းႀကီးေတြၿခံဳတဲ့ ၀တ္႐ံုေတြရဲ႕အေရာင္နဲ႔ သြားတူခဲ့တာပါပဲ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဗီယင္နာျပည္သူေတြဟာ မာကုိ ဒီ အဗီယာႏုိကုိ ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ ဒီအညိဳေရာင္ေကာ္ဖီကုိ “ကာပူခ်ီႏုိ” လုိ႔ အမည္ေပးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းကစလုိ႔ အရသာေပ်ာ့တဲ့ ကာပူခ်ီႏုိေကာ္ဖီေတြကုိ လူေတြက ႏွစ္ၿခိဳက္စြာ ေသာက္သံုးလာခဲ့ၾကပါေတာ့တယ္။

၁၇ ရာစုက လန္ဒန္တြင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ေသာ Edward Lloyd’s Coffee House မွ ျမင္ကြင္းတစ္ခုအား ပန္းခ်ီျဖင့္ ပံုေဖာ္ထားပံု

ေကာ္ဖီဆုိင္ (Coffee House) မ်ား၏ အစ

ေျမာက္အာဖရိကနဲ႔ အီဂ်စ္တုိ႔က ကုန္သြယ္မႈနဲ႔အတူ ေကာ္ဖီေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ ဥေရာပရဲ႕ ပထမဆံုး Coffee House ဟာ ၁၆၄၅ ခုႏွစ္ ဗင္းနစ္ (Venice) ၿမိဳ႕မွာ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ လန္ဒန္က Edward Lloyd’s Coffee House ကုိ ၁၇ ရာစုေႏွာင္းပုိင္းမွာ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး ကုန္သည္ေတြ၊ သေဘၤာပုိင္ရွင္ေတြ ပံုမွန္ေတြ႕ဆံု အစည္းအေ၀းလုပ္ရာေနရာ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ Coffee House ေတြဟာ ဒီေန႔ေခတ္ Pub ေတြရဲ႕ ေရွ႕ေျပးလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံေရးကိစၥေတြကုိ လူသိရွင္ၾကား ေဆြးေႏြးအေျဖရွာေနရာအျဖစ္လည္း Coffee House ေတြက အသံုးေတာ္ခံခဲ့ၿပီး ဥေရာပမွာ “လစ္ဘရယ္လႈပ္ရွားမႈ” စတင္သေႏၶတည္ရာေနရာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)