စကၠဴ ထုတ္လုပ္မႈ – ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား (၂၉)

M-Media

ရာဇာ တင္ဆက္သည္

(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

– ဒီေန႔ေခတ္မွာ စကၠဴဆုိတာဟာ သာမန္ထုတ္ကုန္တစ္ခု ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ စကၠဴဟာ ေခတ္မီလူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ပါ။ မဂၢဇင္းေတြ၊ တီဗီလမ္းညႊန္းေတြ၊ သတင္းစာေတြကေန စကၠဴတာ၀ါ၊ လိပ္စာကဒ္ေတြအထိ ေန႔စဥ္အသံုးျပဳေနတဲ့ စကၠဴေတြ၊ စာရြက္ေတြအေၾကာင္းကုိ စဥ္းစားၾကည့္ဖူးပါရဲ႕လား။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၀၀ ေက်ာ္ ေအဒီ ၇၅၁ ခုႏွစ္ တာလက္စ္တုုိက္ပြဲ (Battle of Tallas) မွာ တ႐ုတ္ သံု႔ပန္းေတြကုိ ဖမ္းဆီးရမိခဲ့ၿပီးေနာက္ပုိင္း မြတ္စလင္ေတြဟာ ဘဂၢဒတ္ၿမိဳ႕မွာ စာရြက္ေတြကုိ အႀကီးအက်ယ္ ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးေတြ လွ်ိဳ႕၀ွက္ထားတဲ့ ဒီ စာရြက္ထုတ္လုပ္မႈကုိ မြတ္စလင္ေတြက  အဲဒီသံု႔ပန္းေတြဆီက သင္ယူခဲ့ၿပီး စနစ္တက် ျဖစ္ေအာင္လုပ္ကာ ဘဂၢဒတ္က စက္႐ံုေတြမွာ အေျမာက္မ်ား ထုတ္လုပ္ႏုိင္ေအာင္ အလ်င္အျမန္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ စကၠဴထုတ္လုပ္မႈဟာ အေနာက္ဖက္ျဖစ္တဲ့ ဒမတ္စကတ္၊ တုိက္ဘီရီယက္စ္နဲ႔ ထရီပုိလီတုိ႔အထိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားပါတယ္။ ထုတ္လုပ္မႈတုိးတက္လာတာနဲ႔အမွ် စကၠဴေတြဟာ ေစ်းေပါလာၿပီး၊ အရည္အေသြးလည္း ေကာင္းမြန္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒမတ္စကတ္က စကၠဴစက္႐ံုေတြဟာ ဥေရာပရဲ႕ စကၠဴ၀ယ္လုိအားကုိ အဓိကျဖည့္ဆည္းေပးတဲ့ ရင္းျမစ္ေတြပါပဲ။

အရည္အေသြးျမင့္မားတဲ့ စကၠဴကို ထုတ္လုပ္ႏုိင္ေရး ခုိင္ခံ့တဲ့အမွ်င္ေတြကုိရေစတဲ့ ကုန္ၾကမ္း ေလွ်ာ္ပင္ေတြကုိ ကုိယ္တုိင္ စုိက္ပ်ိဳးႏုိင္မႈကလည္း ဆီးရီယားစကၠဴစက္႐ံုေတြရဲ႕ စကၠဴထုတ္လုပ္ႏုိင္စြမ္းကုိ ျမင့္မားေစခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔မွာေတာ့ ေလွ်ာ္ပင္ကထြက္တဲ့ စကၠဴေတြဟာ ျပန္လည္အသံုးျပဳႏိုင္ၿပီး သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ကိုက္ညီတဲ့ စကၠဴေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံေနရၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီစကၠဴေတြဟာ သစ္သားကုိအေျခခံၿပီး ထုတ္လုပ္တဲ့ စကၠဴေတြထက္လည္း ကုန္က်စားရိတ္ ထက္၀က္ေလာက္ သက္သာပါတယ္။

စကၠဴလုပ္ရာမွာ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးေတြ ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ အသံုျပဳခဲ့တဲ့ ပုိးစာပင္ရဲ႕အေခါက္ေနရာမွာ လင္နင္ (linen) ခ်ည္သားစကုိ အစားထုိး အသံုးျပဳခဲ့တာလည္း မြတ္စလင္ေတြပါပဲ။ လင္နင္စေတြကုိ စုတ္ၿဖဲၿပီး ေရနဲ႔စိမ္ကာ အခ်ဥ္ေဖာက္ပါတယ္။ ၿပီးတဲ့ေနာက္ ျပဳတ္ၿပီး အယ္ကာလုိင္း အႂကြင္းအက်န္နဲ႔ အမႈန္အမႊားေတြကုိ ဖယ္ရွားပါတယ္။ သန္႔ရွင္းသြားတဲ့ လင္နင္စေတြကုိ ဆံုထဲ ထည့္ေထာင္းၿပီး ေပ်ာ့ဖတ္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ကာ စကၠဴထုတ္လုပ္တာပါ။ ဒီလုိ ေပ်ာ့ဖတ္လုပ္နည္းကို မြတ္စလင္ေတြက စတင္ တီထြင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

စာရြက္ထုတ္လုပ္မႈအေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည့္ ၁၇ ရာစုမွ လက္ေရးမူတစ္ခု

သူတုိ႔မွာရွိေနတဲ့ ကုန္ၾကမ္းေတြနဲ႔လည္း မြတ္စလင္ေတြဟာ ၀ါဂြမ္းစကၠဴလုပ္ဖုိ႔ စမ္းသပ္ခဲ့ၾကပါတယ္ ဒီ လုိစမ္းသပ္မႈျပဳလုပ္တာကုိ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ ၁၁ ရာစုက လက္ေရးမူတစ္ခုကုိတာ့ စပိန္ႏုိင္ငံ မက္ဒရစ္ၿမိဳ႕က အက္စ္ကုိရီယဲလ္ (Escorial) စာၾကည့္တုိက္မွာ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။

သကၠရာဇ္ ၈၀၀ ေရာက္တဲ့အခ်ိန္မွာ စကၠဴထုတ္လုပ္မႈဟာ အီဂ်စ္ႏုိင္ငံကို ေရာက္ရွိသြားပါၿပီ။ စာရြက္မွာ အကၡရာတင္ထားတဲ့ ကုရ္အာန္က်မ္းေတာ္ျမတ္ေတြထဲမွာ အေစာဆံုးလုိ႔ ယူဆႏုိင္တဲ့ ကုရ္အာန္ကုိ ၁၀ ရာစု အီဂ်စ္မွာ ေရးသားခဲ့တယ္လုိ႔ မွတ္တမ္းေတြက ဆုိပါတယ္။ စကၠဴလုပ္နည္းဟာ အီဂ်စ္ကေနတစ္ဆင့္ အေနာက္ဖက္ – ေျမာက္အာဖရိကတစ္၀ွမ္းနဲ႔ ေမာ္႐ုိကုိအထိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားပါတယ္။ အျခားေသာ ပညာရပ္ေတြလုိပဲ စကၠဴလုပ္နည္းဟာ အာဖရိကေန ေရလက္ၾကားကုိျဖတ္ကာ မြတ္စလင္ေတြအုပ္စုိးတဲ့ စပိန္ကုိ သကၠရာဇ္ ၉၅၀ ေလာက္မွာ ေရာက္ရွိပါတယ္။ အန္ဒါလူစီယာ ျပည္သူေတြဟာ စကၠဴထုတ္လုပ္မႈကုိ ဆက္လက္ဖြံ႕ၿဖိဳးေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကၿပီး ဗလင္စီယာအနီးမွာရွိတဲ့ ဂ်ာတီဗာ (Jativa) ၿမိဳ႕ေလးကေတာ့ ရွာတီဘီ (Shatibi) လုိ႔ေခၚတဲ့ အသားထူၿပီး ေခ်ာမြတ္တဲ့ စကၠဴေတြကုိ ထုတ္လုပ္ႏုိင္မႈအတြက္ ေက်ာ္ၾကားပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ အတြင္းမွာ စကၠဴထုတ္လုပ္မႈကုိ ဘဂၢဒတ္မွာလည္း ျပဳလုပ္လာႏုိင္ခဲ့ၿပီး အစၥလာမ္ကမၻာမွာ စကၠဴဟာ လူတုိင္းသံုးႏုိင္တဲ့ပစၥည္း ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

စကၠဴလႈိင္လႈိင္ထုတ္လာႏုိင္တာေၾကာင့္ စာအုပ္စာေပေတြ ေရးသားထုတ္ေ၀ရာမွာလည္း လြယ္ကူလာခဲ့ၿပီး က်ဴပင္ရတဲ့ စကၠဴေတြ၊ သားေရခ်ပ္ေတြလုိ ရွားပါးၿပီး တန္ဖုိးႀကီးတဲ့ ပစၥည္းေတြေနရာမွာ စကၠဴကုိ အစားထုိးႏုိင္ခဲ့တာေၾကာင့္ အကုန္အက်လည္း မ်ားစြာသက္သာခဲ့ကာ စာအုပ္၊ စာေပေတြကလည္း ေျမာက္မ်ားစြာ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ စကၠဴမထုတ္လုပ္ႏုိင္ခင္က စာအုပ္ေတြ ေရးသားထုတ္ေ၀ဖုိ႔ဆုိတာ အင္မတန္ခက္ခဲၿပီး၊ ႐ႈပ္ေထြးပါတယ္။ ကူးေရးသူေတြကုိ လုပ္ခ တနင့္တပုိးေပးရတာ၊ လက္ေရးလွကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြ လုိအပ္တာမ်ိဳးေတြပါ။ စကၠဴ ထုတ္လုပ္လာႏုိင္တာေၾကာင့္ ကုန္က်စားရိတ္ ေလ်ာ့က်သြားေပမယ့္ လက္ေရးဆန္းသစ္တဲ့ ပညာရွင္ေတြ လုိအပ္ဆဲပါပဲ။ မြတ္စလင္ကမၻာမွာ ရာခ်ီ၊ ေထာင္ခ်ီေသာ စာအုပ္စာတမ္း အကုိးအကားေတြ ေရးသားထုတ္ေ၀လာႏုိင္တာေၾကာင့္ စာအုပ္ကုန္သြယ္မႈနဲ႔ ပညာသင္ၾကားမႈ နယ္ပယ္မွာ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းေတာ္ေတာ္ၾကာတဲ့အခါ ဥေရာပမွာ ပံုႏွိပ္စက္ အသံုးျပဳလာႏုိင္တဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ စာအုပ္ ေရးသားထုတ္ေ၀ေရးမွာ သိသာတဲ့ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲမႈတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

စကၠဴထုတ္လုပ္မႈ က်ယ္ျပန္႔လာျခင္းက ေဆးဆုိးပန္း႐ုိက္ လုပ္သူေတြ၊ စာေရးမင္ ေဖာ္စပ္သူေတြ၊ လက္ေရးလွပညာရွင္ေတြ၊ စာပန္းခ်ီပညာရွင္ေတြလုိ အျခားေသာ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းဆုိင္ရာ ပညာရွင္ေတြကုိလည္း မ်ားျပားလာေစခဲ့ၿပီး သိပၸံနယ္ပယ္မွာပါ အက်ိဳးသက္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၁ ရာစု တူနီးရွားက စြန္႔ဦးတီထြင္သူ အစ္ဗေန႔ ဘာဒစ္ (Ibn Badis) က သူရဲ႕ Staff of the Scribes စာအုပ္မွာ ကေလာင္တန္ရဲ႕ ဆန္းၾကယ္မႈေတြ၊ အေရာင္ပါတဲ့ မင္မ်ိဳးစံု စီမံျပင္ဆင္မႈေတြ၊ အေရာင္ဆုိးေဆးေတြနဲ႔ အေရာင္အေရာေတြ၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္စာေရးသားနည္းေတြနဲ႔ စကၠဴလုပ္နည္း အေၾကာင္းေတြကုိ ေရးသားရင္း စကၠဴထုတ္လုပ္ႏုိင္မႈရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ေတြကုိ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ခရစ္ယာန္ႀကီးစုိးရာဥေရာပမွာ ပထမဆံုး ေဆာက္လုပ္ခဲ့တဲ့ စကၠဴစက္႐ံုက ၁၂၉၃ ခုႏွစ္ အီတလီႏုိင္ငံ ဘုိေလာ့ဂ္နာၿမိဳ႕မွာ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ စက္႐ံုပဲျဖစ္ပါတယ္။ စကၠဴကုိ ပထမဆံုး အသံုးျပဳခဲ့တာကေတာ့ ၁၃၀၉ ခုႏွစ္ အဂၤလန္မွာျဖစ္တယ္လုိ႔ မွတ္တမ္းေတြက ဆုိပါတယ္။ ဒီလုိ စကၠဴေတြ ထုတ္ႏုိင္တာေၾကာင့္ စာအုပ္ေတြကုို ေစ်းသက္သက္သာသာနဲ႔ ျဖန္႔ခ်ီႏုိင္ခဲ့ကာ ဥေရာပမွာ အသိပညာဟာ အရွိန္အဟုန္နဲ႔ ျပန္႔ႏွံခဲ့ပါတယ္။

ဒိန္းမတ္ သမုိင္းပညာရွင္ ဂ်ိဳဟန္နက္စ္ ပက္ဒါဆန္ (Johannes Pedersen) က စကၠဴေတြကုိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ထုတ္လုပ္ႏုိင္ခဲ့တာဟာ “အစၥလာမ့္စာေပက႑တင္မကဘဲ၊ ကမၻာစာေပက႑မွာပါ အသက္တမွ်အေရးပါတဲ့ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ စြမ္းေဆာင္မႈ” ျဖစ္တယ္လုိ႔ မွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့ပါတယ္။

ေရာင္စံုစာရြက္မ်ား

စာေရးစကၠဴေတြ၊ စာအုပ္ေတြမွာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ အသံုးျပဳေနဆဲျဖစ္တဲ့ ေရာင္စံုစကၠဴ ထုတ္လုပ္နည္းကုိ ဖြံ႕ၿဖိဳးေစခဲ့တာလည္း မြတ္စလင္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအထဲကတစ္ခုကေတာ့ စာရြက္ေတြေပၚမွာ ေသြးေၾကာယွက္ဖ်ာေနတဲ့ပံုစံ ဒီဇုိင္းေဖာ္ျခင္း (Paper Marbling) ျဖစ္ၿပီး အေရးပါတဲ့ လက္ေရးမူေတြအတြက္ အဖံုးအျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

အဲဒီလုိ ဒီဇုိင္းထုတ္မႈကုိ တူရကီစကားလံုးနဲ႔ ‘အီဘ႐ူ’ (ebru) လုိ႔ ေခၚၿပီး တိမ္၊ တိမ္ထူေသာလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ‘အဘ႐ူ’ (abru) လုိ႔လည္း ေခၚဆုိၿပီး အဓိပၸါယ္က ေရမ်က္ႏွာျပင္ပါ။ အီဘ႐ူဟာ အလယ္အာရွက ေရွးေဟာင္း ဘာသာစကားတစ္ခုကေန စတင္းသက္လာတာျဖစ္ၿပီး ‘ေသြးေၾကာပံုစံ အမွ်င္ ဒါမွမဟုတ္ စာရြက္’ လုိ႔ အမည္ရပါတယ္။ Paper Marbling နည္းလမ္းရဲ႕ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ေကာက္ရရင္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွာ ဆံုးပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းဟာ ပုိးလမ္းမႀကီးကေနျဖစ္ၿပီး ပထမဆံုး အီရန္ကုိေရာက္ခဲ့ကာ အီဘ႐ူဆုိတဲ့အမည္ရဲ႕ အနာတုိလီယာ (Anatolia – အာရွမုိင္းနား) ကုိ ဆက္သြားပါတယ္။

၁၆ ရာစုအဆံုးမွာ အာရွမုိင္းနားကုိေရာက္တဲ့ ကုန္သည္ေတြ၊ သံတမန္ေတြဟာ ဒီနည္းလမ္းကို ဥေရာပဆီ ယူေဆာင္သြားခဲ့ၿပီး ၁၅၅၀ ျပည့္ႏွစ္ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဒီ ဒီဇုိင္းနဲ႔ စကၠဴေတြက ဥေရာပ စာအုပ္ခ်စ္သူေတြရဲ႕ အစည္းစြဲျဖစ္ခဲ့ၿပီး ‘တူရကီစာရြက္’ ဒါမွမဟုတ္  ‘တူရကီ ေသြးေၾကာဒီဇုိင္း’ လုိ႔ ေခၚဆုိၾကပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဒီစာရြက္ေတြကုိ အီတလီ၊ ဂ်ာမနီ၊ ျပင္သစ္နဲ႔ အဂၤလန္တုိ႔မွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

အီဘ႐ူ ဒီဇုိင္းနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္ျဖစ္တဲ့ Discourse on Decorationg Paper in the Turkish Manner (တူရကီစတုိင္ျဖင့္ စကၠဴမ်ား ဒီဇုိင္းေဖာ္မႈဆုိင္ရာက်မ္း) ကုိ ၁၆၆၄ ခုႏွစ္မွာ အက္သာနားစီးယက္ ကီရ္ခ်ာ (Athanasius Kircher) က ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ေရာမမွာ ထင္ရွားတဲ့ ၁၇ ရာစု ဂ်ာမနီပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး စကၠဴဒီဇုိင္းပညာရပ္တစ္ခုျဖစ္တဲ့ Marbling Art နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ဗဟုသုတေတြကုိ ျဖန္႔ေ၀ေပးခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)