မ်က္စိေရာဂါကုသနည္း – ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား (၄၀)

ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၄၊ ၂၀၁၇
M-Media

(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

– လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁ ေထာင္ေက်ာ္ေလာက္က မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ က်မ္းေတြ အားလံုးနီးပါးမွာ မ်က္စိေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေၾကာင္းအရာအခ်ိဳ႕ကုိ ေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူသားေတြရဲ႕ မ်က္စိေတြအစား တိရစၦာန္ေတြရဲ႕ မ်က္စိေတြကုိသာ အသံုးျပဳခဲ့တာေၾကာင့္ ေလ့လာမႈမွာေတာ့ အကန္႔အသတ္ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါကလည္း လူသားရဲ႕ ကုိယ္ခႏၶာကုိယ္ကုိ ခြဲစိပ္ျဖတ္ေတာက္ျခင္းဟာ မလုပ္အပ္တဲ့အလုပ္လုိ႔ သတ္မွတ္ထားၾကလုိ႔ပါ။ ဒါေပမယ့္ ဒီအခ်က္က မ်က္လံုးရဲ႕ တည္ေဆာက္ပံုနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး  မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြရဲ႕ ေရးဆြဲေဖာ္ထုတ္မႈေတြကုိ အဟန္႔အတား မျဖစ္ေစခဲ့ဘဲ၊ မ်က္လံုးတည္ေဆာက္ပံုေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ကမၻာ့ေရွးအက်ဆံုး ပံုေတြကုိ မြတ္စလင္ေတြက ေရးဆြဲခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

၁၀ ရာစုကေန ၁၃ ရာစုအတြင္းမွာ ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္မ်က္စိ ခြဲစိပ္ဆရာ၀န္ေတြ၊ မ်က္စိအထူးကုေတြဟာ မ်က္လံုးခြဲစိပ္မႈ၊ ျဖတ္ေတာက္ဖယ္ရွားမႈ၊ စူးစမ္းမႈေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့သလုိ သူတုိ႔ရဲ႕ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကုိ က်မ္းႀကီးေတြ၊ စာတမ္းေတြေရးၿပီးလည္း ျဖန္႔ခ်ီခဲ့ပါတယ္။ ၂၀ ရာစုက ထင္ရွားတဲ့ ဂ်ာမနီ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ ပါရဂူ ဂ်ဴးလီယက္စ္ ဟီရက္ရွ္ဘာ့ဂ္ (Juius Hirschberg) ရဲ႕ အဆုိအရ မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီးေတြ ေရးသားခဲ့တဲ့ မ်က္စိကုထံုးဆုိင္ရာ က်မ္းေပါင္း ၃၀ ေလာက္ ရွိခဲ့ၿပီး ယေန႔အခ်ိန္မွာ ၁၄ အုပ္ ရွိေနပါသတဲ့။

“အျမင္အာ႐ံုကြယ္မႈကုိ တားဆီးဖုိ႔ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရာမွာ မြတ္စလင္ သမားေတာ္ေတြဟာ သကၠရာဇ္ ၁၀၀ ေလာက္ကတည္းက ေရွ႕ေရာက္ခဲ့ၿပီး အလ္-ရာဇီဟာ သူငယ္အိမ္ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ အလုိအေလ်ာက္တုန္႔ျပန္မႈ (reflex action) ကုိ ပထမဆံုး ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ သမားေတာ္တစ္ဦး ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ တစ္ခ်ိန္တည္းေလာက္မွာပဲ အလ္-ေမာ္စီလီဟာ အေခါင္းေပါက္ပါတဲ့ အပ္ေတြကုိ အသံုးျပဳၿပီး စုပ္ထုတ္မႈနဲ႔ မ်က္လံုးတိမ္ေတြကုိ ဖယ္ထုတ္တဲ့ နည္းလမ္းတစ္ခုကုိ တီထြင္ခဲ့ပါတယ္”

(၁၉၈၇ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလန္ႏုိင္ငံရွိ ‘မ်က္စိပညာရွင္မ်ားအသင္း’ က ထုတ္ေ၀သည့္ Optometry Today စာအုပ္မွ)

ယေန႔ေခတ္ မ်က္စိနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ မ်က္ေမွးလႊာ (conjunctiva)၊ မ်က္ၾကည္လႊာ (cornea)၊ ျမင္လႊာ (retina) စတဲ့ အသံုးအႏႈန္းေတြကို သံုးေနၾကၿပီး၊  မ်က္ခမ္းစပ္ေရာဂါ (Trachoma) လုိ ေရာဂါမ်ိဳးကုိ ခြဲစိပ္ကုသတာကလည္း ပံုမွန္လုိ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ မ်က္လံုးထဲမွာ မ်က္၀န္းလဲ့ရည္ (intraocular pressure) တုိးလာၿပီး ‘သူငယ္အိတ္ ကုိက္ခဲျခင္း’ လုိ႔ အမည္ေပးထားတဲ့ ေရတိမ္ (glaucoma) ေရာဂါကုသနည္းဟာလည္း လူသိမ်ားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မ်က္စိကုထံုးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ မြတ္စလင္ေတြ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ နည္းလမ္းေတြထဲမွာ အႀကီးက်ယ္ဆံုးကေတာ့ မ်က္စိတိမ္စြဲေရာဂါ ကုသနည္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

မ်က္စိတိမ္စြဲမႈေရာဂါရဲ႕ အာရဘီအသံုးအႏႈန္းဟာ အလ္-မာ အလ္-နာဇီလ္ ဖီလာယန္ (al-ma al-nazil fil’ayn) ျဖစ္ၿပီး ‘မ်က္စိထဲ ေရ၀င္ျခင္း’ လုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ဒါဟာ ေရေတြ မ်က္လံုးက မွန္ဘီလူးထဲမွာ စုမိၿပီး မ်က္လံုး တိမ္ျဖစ္ေနတာကုိ ရည္ညႊန္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလုိေရတိမ္ျဖစ္ေနတဲ့မ်က္လံုးေတြ အလင္းျပန္ရဖုိ႔အတြက္ ၁၀ ရာစု အီရတ္က မြတ္စလင္ပညာရွင္ အလ္-ေမာ္စီလီ (Al-Mawsili) ဟာ အေခါင္းေပါက္ပါတဲ့ အပ္တစ္ေခ်ာင္းကုိ ဖန္တီးခဲ့ၿပီး မ်က္ၾကည္လႊာနဲ႔ မ်က္ေမွးလႊာ ဆက္ေနတဲ့ နယ္ျခား (limbus) ထဲအထိ စုိက္ကာ ေရစုပ္ထုတ္ျခင္း နည္းလမ္းနဲ႔ တိမ္ကုိ ဖယ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြေဖာ္ထုတ္ခဲ့ အျခား မ်က္စိကုသနည္းေတြနဲ႔အတူ ဒီမ်က္စိတိမ္စြဲေရာဂါ ကုသနည္းကုိလည္း ယေန႔ေခတ္မွာ မခြဲစိတ္ခင္ မွန္ဘီလူးကုိ အေအးေပးတာလုိ ေခတ္ေပၚ နည္းပညာေတြ ထပ္မံေပါင္းထည့္ၿပီး ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အလ္-ေမာ္စီလီဟာ သူ႕ရဲ႕ ေလ့လာမႈ၊ လက္ေတြ႕ က်င့္သံုးမႈေတြနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ Book of Choices in the Treatment of Eye Diseases (မ်က္စိေရာဂါကုသမႈဆုိင္ရာ ေရြးခ်ယ္စရာမ်ားက်မ္း) တစ္ေစာင္ကုိ ျပဳစုခဲ့ၿပီး ဒီစာအုပ္ထဲမွာ မ်က္စိေရာဂါေပါင္း ၄၈ မ်ိဳးရဲ႕အေၾကာင္းကုိ ရွင္းလင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီက်မ္းရဲ႕ လက္ေရးမူကုိ စပိန္ႏုိင္ငံ မက္ဒရစ္ၿမိဳ႕က Escorial Library မွာ ယေန႔အခ်ိန္အထိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။

၂၀ ရာစုကုိ ေရာက္တဲ့အခ်ိန္အထိ အလ္-ေမာ္စီလီရဲ႕ က်မ္းကုိ အာရဘီ ဘာသာစကား၊ ၁၃ ရာစုက ဟီဘ႐ူးဘာသာျပန္ စတဲ့ ပံုစံ ၂ မ်ိဳးနဲ႔သာ ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္မွာ ဂ်ာမန္ ေဒါက္တာ ဟီရက္ရွ္ဘာ့ဂ္က ဂ်ာမန္ဘာသာကုိ ျပန္ဆုိခဲ့ၿပီး အလ္-ေမာ္စီလီဟာ “အာရဘီ စာေပနယ္ပယ္ တစ္ခုလံုးမွာ အပါးနပ္ဆံုး မ်က္စိပါရဂူျဖစ္တယ္” လုိ႔ အမႊမ္းတင္ဂုဏ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။

စပိန္ႏုိင္ငံ ေကာ္ဒုိဘာၿမိဳ႕ရွိ အလီအစ္ဗေေန႔အီဆာ၏ ကုိယ္တစ္ပုိင္း ႐ုပ္ထု

အလ္-ေမာ္စီလီနဲ႔ ေခတ္ၿပိဳင္ျဖစ္ၿပီး မြတ္စလင္မ်က္စိသမားေတာ္ေတြထဲမွာ အေက်ာ္ၾကားဆံုး ျဖစ္ခဲ့သူကေတာ့ ၁၀ ရာစု အီရတ္ႏုိင္ငံ ဘဂၢဒတ္ၿမိဳ႕က အလီ အစ္ဗေန႔ အီဆာ (Ali ibn Isa) ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ Notebook of Oculist (မ်က္စိပါရဂူမွတ္စု) ဆုိတဲ့ က်မ္းတစ္ေစာင္ကုိ ျပဳစုခဲ့ၿပီး မ်က္လံုးေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အျပည့္စံုဆံုးက်မ္းႀကီး ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ကုိ ၁၄၉၇ ခုႏွစ္ ဗင္းနစ္ (Venice) ၿမိဳ႕မွာ လက္တင္ဘာသာစကားကုိ ျပန္ဆုိခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၀၄ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ပေရာ္ဖက္ဆာ ဟီရ္ဆက္ခ်္ဘာ့ဂ္ (Hirschberg) နဲ႔ သူ႕ရဲ႕ လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္ မ်က္စိပါရဂူ ေဂ် လစ္ပါ့တ္ (J. Lippert) တုိ႔ဟာ ဂ်ာမနီဘာသာကုိ ျပန္ဆုိခဲ့ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ဘာသာကုိေတာ့ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ မ်က္စိ သမားေတာ္နဲ႔ ပညာရွင္ ကာေဆ ၀ုဒ္ (Casey Wood) က ျပန္ဆုိခဲ့ပါတယ္။

အစ္ဗေန႔ အီဆာရဲ႕ Notbook of Oculist ဟာ စကၠဳေဗဒနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ျပည့္စံု၊ တိက်တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြပါ၀င္တဲ့ က်မ္းႀကီးတစ္က်မ္းျဖစ္ၿပီး မ်က္ခမ္းစပ္ေရာဂါ (trachoma) နဲ႔ မ်က္စိနာေရာဂါ (ophthalmia) တုိ႔အပါအ၀င္ မ်က္လံုးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေရာဂါေပါင္း ၁၃၀ ေက်ာ္ကုိ ေဖာ္ျပထားသလုိ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာ အသံု၀င္ခဲ့တဲ့ က်မ္းႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။

စကၠဳေဗဒနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ဒီက်မ္းႀကီးဟာ မြတ္စလင္ေတြ ေရးထာသမွ် က်မ္းေတြထဲမွာ မူရင္းပံုစံမပ်က္ဘဲ အၾကာဆံုး ရွင္သန္ခဲ့တဲ့ က်မ္းႀကီးလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀ ရာစု ၿဗိတိန္ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ သမုိင္းပညာရွင္ ေဒါက္တာ ဆုိင္ရီလ္ အလ္ဂြဒ္ (Cyril Elgood) က “ပထမဆံုးပုိင္းဟာ မ်က္လံုး တည္ေဆာက္ပံုကုိ အသားေပးေဖာ္ျပၿပီး၊ ဒုတိယပုိင္းကေတာ့ မ်က္လံုးရဲ႕ အျပင္ပုိင္းေရာဂါေတြကုိ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ တတိယပုိင္းမွာ သာမန္စမ္း႐ံုနဲ႔ မျမင္ႏုိင္တဲ့ အတြင္းပုိင္းေရာဂါေတြကုိ ေဖာ္ျပပါတယ္။ မ်က္စိမ်ာျဖစ္တဲ့ ေရာဂါေတြဟာ အေထြေထြေရာဂါေတြရဲ႕ လကၡဏာကုိ ေဖာ္ျပတာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ ေခတ္သစ္ယူဆခ်က္နဲ႔ အနီးစပ္ဆံုးျဖစ္ေစတဲ့ အလီရဲ႕ေကာက္ခ်က္ခ်မႈကေတာ့ တိမ္စြဲေရာဂါ အစပ်ိဳးတဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ အျမင္အာ႐ံုခ်ိဳ႕တဲ့မႈဟာ အစာအိမ္ ဒါမွမဟုတ္ ဦးေႏွာက္ေရာဂါေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏုိင္တယ္ဆုိတာကုိ အာ႐ံုစုိက္ဖုိ႔ မ်က္စိဆရာ၀န္ေတြကုိ တိုက္တြန္းခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

မ်က္လံုးမွာျဖစ္တဲ့ ေရာဂါေတြဟာ အျခားေသာ ေရာဂါေတြရဲ႕ လကၡဏာ ျဖစ္ႏုိင္တယ္ဆုိတာကုိ ေျပာခဲ့သူက မ်က္စိခြဲစိပ္ဆရာ၀န္က အစ္ဗေန႔ အီဆာ တစ္ေယာက္တည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ၁၀၈၈ ခုႏွစ္ေလာက္က ပါရွားျပည္မွာ ေပၚထြက္ခဲ့ၿပီး အလ္-ဂ်ာရ္ဂ်ာနီ (Al-Jurjan) လုိ႔သိၾကတဲ့ အဘူ ႐ူဟ္ မုိဟာမက္ အစ္ဗေန႔ မန္ဆူရ္ အစ္ဗေန႔ အဘ္ဒူလာ (Abu Ruh Muhammad Ibn Mansur ibn Abdullah) ဟာ The Light of the Eye (မ်က္လံုး၏ လင္းေရာင္ျခည္) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီထဲက အခန္းတစ္ခုမွာ ေဖာ္ထုတ္ရခက္တဲ့ ေရာဂါေတြအေၾကာင္းကုိ ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒီေဂါေတြဟာ မ်က္လံုးရဲ႕ တတိယ အာ႐ံုေၾကာအားနည္းမႈ (third nerve paralisis)၊ ေသြးလွည့္မႈ မႈမမွန္ျခင္း (blood disorders) နဲ႔ အဆိပ္သင့္မႈ (toxicity) လုိ ေရာဂါမ်ိဳးေတြျဖစ္ၿပီး မ်က္လံုးမွာ ဒါမွမဟုတ္ အျမင္အာ႐ံုမွာ ေရာဂါလကၡာဏာေတြကုိ ထင္ထင္ရွားရွား ေတြ႕ရတတ္ေပမယ့္ ေရာဂါကုိ အလြယ္တကူ ရွာမရေတြပါ။

မြတ္စလင္ပညာရွင္ အစ္ဗေန႔ အစၥဟာ့က္ ၉ ရာစုက ေရးသားခဲ့သည့္ မ်က္စိေရာဂါဆုိင္ရာက်မ္းမွ လက္ေရးမူ

အလယ္ေခတ္ မြတ္စလင္ကမၻာက နာမည္မေသတဲ့ ေနာက္ထပ္ မ်က္စိပါရဂူတစ္ဦးကေတာ့ စပိန္ႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္း ေကာ္ဒုိဘာက ပညာရွင္ႀကီး မုိဟာမက္ အစ္ဗေန႔ ကြာစမ္ အစ္ဗေန႔ အတ္စလမ္ အလ္-ဂါဖီကီ (Muhammad ibn Qassum ibn Aslam al-Ghafiqi) ျဖစ္ပါတယ္။  အလ္-ဂါဖီကီဟာ ေကာ္ဒုိဘာမွာ ေမြးဖြားႀကီးျပင္းကာ မ်က္စိပါရဂူအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး The Right Guide on Ophthalmic Drug (စကၠဳဆုိင္ရာ ေဆး၀ါးမ်ား လမ္းညႊန္က်မ္း) ကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ဟာ မ်က္စိနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ေဆး၀ါးေတြသင္သာမကဘဲ ဦးေခါင္းနဲ႔ ဦးေႏွာက္ဆုိင္ရာ ေရာဂါေတြရဲ႕ ေဆး၀ါးေတြ အေၾကာင္းကုိလည္း အေသးစိတ္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ မ်က္ခမ္းစပ္ေရာဂါ (trachoma) နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အလ္-ဂါဖီကီရဲ႕ ကုသနည္းကုိ ပထမကမၻာစစ္အထိ အသံုးျပဳခဲ့ရပါတယ္။ အလ္-ဂါဖီကီကြယ္လြန္မႈ ႏွစ္ ၈၀၀ ျပည့္တဲ့ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္မွာ သူ႕ရဲ႕ ကုိယ္တစ္ပုိင္း႐ုပ္တုကုိ ေကာ္ဒုိဘာက ျမဴနီစီပယ္ ေဆး႐ံုမွာ ဂုဏ္ျပဳစုိက္ထူခဲ့ပါတယ္။

ယေန႔ေခတ္မွာေတာ့ မ်က္စိတိမ္စြဲေရာဂါဟာ ေျပာပေလာက္စရာ ေရာဂါမ်ိဳး မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ၁၀ ရာစုက မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီး အလ္-ေမာ္စီလီ ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့တဲ့ ကုသနည္းက ယေန႔အခ်ိန္အထိ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာကုိ အက်ိဳးျပဳေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။

“အလယ္ေခတ္ ဥေရာပမွာ အသိပညာ ေမွာင္အတိက်ေနစဥ္အတြင္း သူတုိ႔ (မြတ္စလင္ေတြ) ဟာ (စပိန္က) ဂြါဒါလ္ကြီဗီျမစ္ကေန (အီဂ်စ္က) ႏုိင္းျမစ္၊ (႐ုရွားက) အုိဇက္ျမစ္အထိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ သိပၸံပညာ (စကၠဳေဗဒပညာ) အလင္းကုိ ထြန္ညႇိေပးခဲ့ၿပီး၊ မီးစာမျပတ္ေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ အလယ္ေခတ္ဥေရာပမွာ သူတုိ႔ေတြကသာ စကၠဳေဗဒမွာ ဆရာသဘာေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္” (ပေရာ္ဖက္ဆာ ဂ်ဴလီယက္စ္ ဟီရ္ဆက္ခ်္ဘာ့ဂ္က ၁၉၀၅ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာအသင္း၌ ေျပာၾကားသည့္ မိန္႔ခြန္းမွ)

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို  ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။