မေ ၁၁၊ ၂၀၂၂
M-Media
-ဖိလစ်ပိုင်မှာ အာဏာရှင်ဟောင်း ဖာဒီနန် မားကို့စ်ရဲ့သားဖြစ်သူ ဂျူနီယာ မားကို့စ်ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့တစ်ပတ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ အနိုင်ရသွားခဲ့ပါတယ်။
ဂျူနီယာ မားကို့စ်ဟာ ၁၉၆၅ ခုနှစ်ကနေ ၁၉၈၆ ခုနှစ်အထိ တိုင်းပြည်ကို အုပ်စိုးခဲ့တဲ့ အာဏာရှင် ဖာဒီနန် မားကို့စ်ရဲ့ တစ်ဦးတည်းသောသား ဖြစ်ပါတယ်။
နိုင်ငံရေးသမား သမိုင်းတစ်လျှောက် ဖခင်ရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကို ၀န်မခံဘဲ မသိမသာ ဖာထေးခဲ့တဲ့ ဂျူနီယာမားကို့စ် သမ္မတ ဖြစ်လာတာဟာ ဖိလစ်ပိုင်မှာ နောက်ထပ် အာဏာရှင််မျိုးဆက်တစ်ခု ပေါ်ထွန်းလာတော့မလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေလည်း ရှိလာပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင် အာဏာရှင်နဲ့ သူ့ရဲ့မိသားစုအကြောင်းကို တစ်ပုံချင်းဆီမှာ ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။
Ref: BBC, Reuters
အာဏာရှင် ဖာဒီနန် မားကို့စ်
၁၉၆၅ ခုနှစ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲကနေတစ်ဆင့် သမ္မတဖြစ်လာတဲ့ ဖာဒီနန်ဟာ သမ္မတသက်တမ်းနှစ်ကြိမ် ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှာ ရာထူးက ဆင်းပေးရမှာပါ။ ဒါပေမယ့် ရာထူးကမဆင်းက ၁ နှစ်အလို ၁၉၇၂ ခုနှစ်မှာ နိုင်ငံတစ်၀ှမ်း မာရှယ်လောထုတ်ပြီး အာဏာကို ဆက်လက် ချုပ်ကိုင်ထားခဲ့ပါတယ်။
အာဏာရှင် ဖာဒီနန် မားကို့စ်ရဲ့ လက်ထက်မှာ သူ့ရဲ့ လက်ကိုင်တုတ် စစ်တပ်နဲ့ရဲတို့ဟာ အတိုက်အခံ နိုင်ငံရေးသမားတွေ၊ ပြည်သူတွေကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖိနှိပ်ညှင်းပမ်းခဲ့ပါတယ်။
သူ့ရဲ့ အုပ်စိုးမှုဟာ ဖိလစ်ပိုင်းသမိုင်းတစ်လျှောက် အမှောင်မိုက်ဆုံးကာလ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ အကြီးအကျယ်ဖြစ်ခဲ့သလို၊ အုပ်ချုပ်ရေး ယန္တရားမှာလည်း ခြစားမှုတွေနဲ့ ပြည့်နှက်ခဲ့ပါတယ်။
အာဏာရှင်အသိုင်းအ၀ိုင်းကလူတွေ၊ ခရိုနီတွေက ကျိကျိတက် ချမ်းသာခဲ့ပေမယ့် သန်းပေါင်းများစွာသော ပြည်သူလူထုက ဆင်းရဲတွင်းထဲမှာ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးစွာ နေထိုင်ခဲ့ရပါတယ်။
အလှည့်အပြောင်း
ဖာဒီနန်မားကို့စ် ရာထူးကဆင်းပေးရမယ့် အလှည့်အပြောင်းတစ်ခုက ၁၉၈၃ ခုနှစ်မှာ ပေါ်လာပါတယ်။
အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ဘန်အစ်နို အကွီနိုဟာ အမေရိကန်ကနေ ဖိလစ်ပိုင်ကို နိုင်ငံရေးလုပ်ဖို့အတွက် ပြန်လာတဲ့အချိန် မနီလာလေဆိပ်မှာ လေယာဥ်ပေါ်က ဆင်းဆင်းချင်းပဲ သေနတ်နဲ့ ပစ်သတ်လုပ်ကြံခံလိုက်ရပါတယ်။
နောက်ဆက်တွဲ လူထုအုံကြွမှုနဲ့ ဒီမိုကရေစီတောင်းဆိုမှု အကြီးအကျယ် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ဖာဒီနန်ကလည်း ပြင်းပြင်းထန်ထန် နှိပ်ကွပ်ခဲ့ပါတယ်။
လူထုကျေနပ်အောင် ၁၉၈၆ ခုနှစ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ပေးခဲ့ပေမယ့် မဲမသာမှုတွေနဲ့အတူ ဖာဒီနန် မားကို့စ်သာ အနိုင်ရခဲ့ပြီး ဒီတစ်ကြိမ်မှာလည်း မကျေနပ်တဲ့ လူထုဟာ လမ်းပေါ် ထွက်လာပါတယ်။
ပြည်သူ့ပါ၀ါ တော်လှန်ရေး (People’s Power Revolution)
ဒီတစ်ကြိမ် ဖိလစ်ပိုင်ပြည်သူတွေရဲ့ တော်လှန်ရေးကို ကမ္ဘာတစ်၀ှမ်းက ထောက်ခံအားပေးခဲ့ကြပါတယ်။
နိုင်ငံရဲ့ အကြီးဆုံး ဘာသာရေးအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ ခရစ်ယာန်ကက်သလစ်အသင်းတော်က ပြည်သူတွေဖက်က ရပ်တည်ခဲ့သလို ဖာဒီနန်ရဲ့ လက်ကိုင်တုတ် စစ်တပ်က ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင်တစ်ချို့လည်း ပြည်သူနဲ့ ပူးပေါင်းလာပါတယ်။
ဆန္ဒပြသူတွေကို ပစ်ဖို့ ဖာဒီနန်ရဲ့အမိန့်ကို စစ်သားတွေက မနာခံတော့ပါဘူး။
၄ ရက်ကြာ အကြီးအကျယ် ဆန္ဒပြမှု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးတဲ့နောက်မှာ ဖာဒီနန်မားကို့စ်တို့ မိသားစု ဖိလစ်ပိုင်ကနေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဟာ၀ိုင်ယီကျွန်းကို ထွက်ပြေးသွားခဲ့ပါတယ်။
ပြည်သူ့ဘဏ္ဏာများ ယူဆောင်သွား
ဖာဒီနန်မားကို့စ်တို့ ထွက်ပြေးတဲ့အချိန် လက်၀တ်ရတနာတွေ၊ တန်ဖိုးကြီးအ၀တ်အစားတွေနဲ့ ငွေသား ဒေါ်လာသန်းချီ ယူဆောင်သွားခဲ့ပါတယ်။
ဖာဒီနန်ရဲ့ အုပ်စိုးမှုကာလအတွင်း သူ့မိသားစုနဲ့ ခရိုနီတွေဟာ နိုင်ငံ့ဘဏ္ဏာ စုစုပေါင်း ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယံဖိုးလောက် မတရား သုံးစွဲယူငင်သွားခဲ့ပြီး ၄ ဘီလီယံဖိုးသာ ပြန်သိမ်းနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
ဖာဒီနန်မားကို့်စ်ဟာ ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဟာ၀ိုင်ယီမှာပဲ သေဆုံးသွားခဲ့ပါတယ်။
အီမဲလ်ဒါ မားကို့စ်
ဖာဒီနန်ရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေနဲ့အတူ ဇနီးဖြစ်သူ အီမဲလ်ဒါ မားကို့်စ်ရဲ့ ဇိမ်ခံဖြုန်းတီးမှုကလည်း ကျော်ကြားပါတယ်။
အလှမယ်ဟောင်းဖြစ်တဲ့ အီမဲလ်ဒါဟာ တန်ဖိုးကြီး အ၀တ်အစား အသုံးအဆောင်တွေကို အငမ်းမရ ၀ယ်ယူသုံးစွဲသူဖြစ်ပြီး သူတို့ထွက်ပြေးချိန် သမ္မတနန်းတော်ထဲမှာ တန်ဖိုးကြီး ဖိနပ်ပေါင်း အရံ ၃ ထောင်ကျော်လောက် သိမ်းဆည်းရရှိခဲ့ပါတယ်။
အီမဲလ်ဒါဟာ အသက် ၉၂ နှစ်ရှိပြီဖြစ်ပြီး အခုအချိန်အထိ မြို့တော်မနီလာမှာ သက်ရှိထင်ရှား ရှိနေပါသေးတယ်။ ဖာဒီနန်သေဆုံးပြီး နိုင်ငံရေးလောကထဲ၀င်ရောက်လာတဲ့ အီမဲလ်ဒါဟာ လွှတ်တော်အမတ် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
ဖအေတူသားလား
ပြီးခဲ့တဲ့တစ်ပတ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ အနိုင်ရခဲ့တဲ့ ဂျူနီယာမားကို့စ်ဟာ ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်တွေရောက်မှ ဖိလစ်ပိုင်ကို ပြန်လာပြီး နိုင်ငံရေးလောကထဲ ၀င်ရောက်လာခဲ့တာပါ။
ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှုူး၊ အောက်လွှတ်တော်အမတ်၊ အထက်လွှတ်တော်အမတ် စသဖြင့် နေရာရခဲ့ပါတယ်။
အသက် ၆၄ နှစ်အရွယ် ဂျူနီယာမားကို့စ်ကို ဖိလစ်ပိုင်လူငယ်တွေက တော်တော်လေး ထောက်ခံအားပေးကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူ့အဖေရဲ့ လုပ်ရပ်တွေ မှားခဲ့တယ်လို့ ဘယ်တုန်းကမှ ၀န်မခံပါဘူး။
သူ့အဖေလက်ထက်မှာ စီးပွားရေးတိုးတက်မှုတွေရှိခဲ့တယ်လို့ မကြာမကြာပြောပြီး လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု အကြောင်းကိုတော့ သိပ်မဟပါဘူး။
အဲဒီအချိန်က သူ့အသက်ငယ်သေးတာကြောင့် ဖခင်ရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေအတွက် သူ့မှာ တာ၀န်မရှိဘူးလို့လည်း ဂျူနီယာမားကို့စ်က ပြောပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်မှာ သူ့ကို့ ‘ဘွန်ဘွန်’ လို့လည်း ခေါ်ကြပါတယ်။
