News @ M-Media

Category: က်န္းမာေရးႏွင့္ေဆးပညာ

  • ကမၻာ့ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔

    ကမၻာ့ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔

    M-Media
    သန္းမင္းထိုက္

    ဒီေန႔(ဒီီဇင္ဘာ ၁ ရက္)ေန႔ဟာ World AIDS Day ကမၻာ့ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔ပါ။ ကမၻာသူ ကမၻာသား သန္းေလးဆယ္ေလာက္ဟာ HIV(ခုခံအားက်ဆင္းေစတဲ့ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး) ကူးစက္ခံေနရပါတယ္။ UN AIDS နဲ႔ WHO တို႔ရဲ႕ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္အစီရင္ခံစာအရ ၂၀၁၀မွာ AIDS(ခုခံအားက်ေရာဂါ)ေၾကာင့္ မိဘမဲ့ကေလး ၂၅သန္းေလာက္အထိ ရွိလာႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီလိုအျဖစ္ဆိုးေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ World AIDS Day ကို သတ္မွတ္ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကတာဟာပါ။

    AIDS ေရာဂါဟာ ဒီေန႔အထိ ကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တဲ့ ေဆးမေတြ႕ေသးတဲ့ေရာဂါပါ။ ဒါေပမဲ့ ကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ ေရာဂါပါ။ အေကာင္းဆံုးကာကြယ္ေရးဒိုင္းလႊားဟာ ကိုယ္က်င့္တရားလို႔ပဲ ဆိုရပါလိမ့္မယ္။ လိင္တူ၊ လိင္ကြဲ ဆက္ဆံျခင္း၊ ေဆးထိုးအပ္ သံုးျခင္းတို႔က တစ္ဆင့္ ေရာဂါကူးပါတယ္။ ေသြးကေနတစ္ဆင့္ ကူးတဲ့ေရာဂါမို႔ တျခား တျခားေသာ ေသြးခ်င္းကူးလူး ထိစပ္ျခင္းေၾကာင့္လည္း ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေရာဂါျဖစ္တိုင္း ကိုယ္က်င့္ တရားေဖာက္ျပန္သူလို႔ သမုတ္ဖို႔ေတာ့ အလြန္ခက္ပါတယ္။

    တစ္ခ်ိန္က မြတ္စလင္ႏိုင္ငံ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ AIDSေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပညာေပးလုပ္ငန္းေတြကို မဆိုင္သလိုေနခဲ့ၾကတာ ရွိပါတယ္။ အေၾကာင္းျပခ်က္ကေတာ့ မူးယစ္ေဆး၀ါးသံုးစြဲတာ၊ လိင္တူဆက္ဆံတာ၊ လက္မထပ္မီ အတူေနတာေတြကို အစၥလာမ္က တားျမစ္ထားၿပီးျဖစ္တဲ့အတြက္ အစၥလာမ့္ တရားေတာ္အရ သတ္မွတ္ထားတဲ့ စည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာရင္ ဒီေရာဂါဟာ မြတ္စလင္ ေတြနဲ႔ ဘယ္လိုမွ မပတ္သက္ႏိုင္ဘူးလို႔ ယူဆေနလို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အခုေတာ့ တျခားအေၾကာင္းေတြ ရွိေနေသးတယ္ဆိုတာကို သိလာတဲ့အခါမွာ AIDS ေရာဂါပညာေပးလုပ္ငန္းေတြကို မြတ္စလင္ အဖြဲ႕အစည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပါ၀င္လုပ္လာၾကပါတယ္။

    အထူးသျဖင့္ မိန္းကေလးေတြဆိုရင္ အျပစ္မဲ့ေရာဂါရၾကရတာမ်ားပါတယ္။ ထံုးတမ္းဓေလ့ အစဥ္အလာေတြအရ လူႀကီးမိဘေတြစီစဥ္ေနရာခ်ေပးတာကို အသာတၾကည္ ေခါင္းညိတ္လက္ခံၿပီး လက္ထပ္ေပါင္းသင္းခဲ့ၾကေပမယ့္ ကိုယ္နဲ႔လက္ထပ္တဲ့သူရဲ႕ ေနာက္ေၾကာင္းရာဇ၀င္၊ ကိုယ္က်င့္တရား အေျခအေနကို မသိေတာ့ ေနရင္းထိုင္ရင္း ေရာဂါကံစမ္း မဲေပါက္သြားၾကရတာမ်ိဳးေတြဟာ ရင္နာဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ေလာကကို မေယာင္မလည္ေရာက္လာဦးမယ့္ အျပစ္မဲ့ကေလးပါ ကံဆိုးသူစာရင္း ၀င္ရပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ နိကဟ္ထိမ္းျမား လက္ထပ္မႈလုပ္မယ္ဆိုရင္ ႏွစ္ဦးစလံုး ေသြးစစ္သင့္ပါတယ္။

    အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုးဟာ အခုအခါမွာ ကိုယ္က်င့္တရားနဲ႔မဆိုင္တဲ့နည္းနဲ႔ အကူးစက္ခံရတာေတြ ရွိေနေပမယ့္ ကူးစက္ခံရၿပီးသူကေတာ့ ဆက္လက္ မျပန္႔ပြားေစဖို႔ ကိုယ္က်င့္တရားနဲ႔ ထိန္းသိမ္းေပးဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က စာနာစိတ္မရွိဘဲ ေသေဖာ္ၫႇိၿပီး ေရာဂါျဖန္႔ၾကသူေတြလည္းရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုတစ္ဆင့္ကူးေစမႈျပႆနာကို ကာကြယ္ရေအာင္ ေရာဂါရွိသူရဲ႕အေရျပားအတြင္းမွာ ကြန္ပ်ဴတာ ခ်ိ(ပ္)ထည့္ေပးထားၿပီး ေစာင့္ၾကည့္အေရးယူဖို႔အထိ ကမၻာမွာ စဥ္းစားလာၾကပါၿပီ။ တကယ္ေတာ့ “ကိုယ္မလို ခ်င္တာကို သူမ်ားကိုမေပးဘူး”ဆိုတဲ့ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ေလး ရွိၾက႐ုံနဲ႔တင္ ဒီျပႆနာဟာ ေတာ္ေတာ္ၿင္ိမ္းေအးသြားမွာပါ။

    မြတ္စလင္အသိုင္းအ၀ိုင္းၾကားမွာ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပညာေပး လုပ္ငန္းေတြလုပ္ဖို႔ အခက္အခဲေလးေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈမတူတဲ့ ကာကြယ္နည္း လမ္းၫႊန္ေတြေၾကာင့္ပါ။ ကြန္ဒံုသံုးျခင္းဟာ ရာႏႈန္းျပည့္ေသခ်ာတဲ့ ကာကြယ္နည္းလို႔ မဆိုႏိုင္ေသးေပမယ့္ စိတ္အခ်ရဆံုးနည္းေတာ့ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဇနာ (တရားမဝင္ ကာမမႈ) ကို ကြန္ဒံုသံုးၿပီး လုပ္ပါဆိုတာမ်ိဳးျဖစ္ေနေလေတာ့ လက္မခံႏိုင္စရာျဖစ္လာရတာပါ။ တကယ္ေတာ့လည္း လူမႈေရးေဖာက္ျပန္မႈ၊ကိုယ္က်င့္တရားေဖာက္ျပန္မႈကို တားဆီးတာက ဘာသာ ေရးကိစၥျဖစ္ၿပီး ကပ္ဆိုးႀကီးတစ္ခုလို ေရာဂါေ၀ဒနာဆိုးႀကီး မကူးစက္မျပန္႔ပြားေရး ကာကြယ္တာက က်န္းမာေရးကိစၥပါ။ ဒီလိုခြဲျမင္ရင္ ျပသနာမရွိေလာက္ဘူးထင္ပါတယ္။

    ေနာက္တစ္ခုက ေရာဂါရွိသူေတြအတြက္ ကိုယ့္အိမ္ေထာင္ဘက္ကို မကူးရေလေအာင္ ကြန္ဒံုက သံုးဖို႔လိုပါတယ္။ ေဇနာကို အားေပးသလိုမျဖစ္ေအာင္ကေတာ့ အစၥလာမ့္နည္းက် ကာကြယ္ေရး လမ္းၫႊန္ေတြခ်ေပးႏိုင္ဖို႔၊ ပညာေပးျဖန္႔ခ်ိဖို႔အတြက္ မြတ္စလင္ NGO အဖြဲ႕အစည္းေတြ မ်ားမ်ားလိုအပ္ပါတယ္။ လက္ရွိလုပ္ေနတဲ့ မြတ္စလင္NGOတခ်ိဳ႕ရဲ႕ အဆိုအရ ျမန္မာမြတ္စလင္ေတြထဲမွာ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီကူးစက္ခံေနရသူေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ရွိေနၿပီလို႔ သိရပါတယ္။

    ဒီေရာဂါရတိုင္း ကိုယ္က်င့္ တရားပ်က္ယြင္းသူ မဟုတ္တဲ့အတြက္ သူတို႔ကို ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြး ပညာေပးၿပီး ၀ိုင္း၀န္း လက္တြဲေဖးမၾကဖိ္ု႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္း႐ႈံ႕ၾက၊ အၾကည့္႐ိုင္းေတြနဲ႔ ၾကည့္ၾက၊ အသိုင္းအ၀ိုင္းထဲက စြန္႔ၾကဥ္ပစ္လိုက္ၾကမယ္ဆိုရင္ လူမဆန္ရာက်ပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ၿပီး လုပ္ငန္းအေနနဲ႔ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုပ္ေဆာင္မယ္ ဆိုရင္လည္း မြတ္စလင္အဖြဲ႕အစည္းပီပီ အစၥလာမ္သာသနာရဲ႕ဂုဏ္သိကၡာကိုထိန္းၿပီး ေရာဂါသည္၊ဒုကၡသည္ေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးရပိုင္ခြင့္ေတြကို အလြဲသံုးစား မလုပ္မိဖို႔၊ လုပ္မစားမိေစဖို႔ အထူးသတိျပဳေစခ်င္ပါတယ္။

    ျဖဴစင္တဲ့ လက္ေတြနဲ႔ ၀ိုင္း၀န္းေဖးကူၾကပါစို႔။

    သန္းမင္းထိုက္(ျမန္မာစာ)

  • လူငယ္မ်ားနွင့္ စိတ္က်ေရာဂါ

    Depression( စိတ္က်ေရာဂါ) ဆိုတာ ခုေခာတ္မွာ ေရပန္းစားတဲ႕ေရာဂါလို႕ပဲ ေၿပာရမလားေတာ႕မသိဘူး။တက္သစ္စ လူငယ္ေတြမွာ တစ္ခုခုဆို “ငါေတာ႕ depression ၀င္ေနၿပီထင္တယ္ကြာ”” စိတ္ညစ္လုိက္တာ..” “ငါကဘာမွအသံုးမက်တဲ႕လူပါ..ေသတာမွေကာင္းဦးမယ္” စတဲ႕စကားေတြက အေတာ္ပဲ ေရပန္းစားလာပါတယ္။ ပါးစပ္က ေၿပာရံုေၿပာရင္ေတာ႕ ၿပႆနာမရွိဘူးေပါ႔ဗ်ာ။

    အဓိက ၿပႆနာကေတာ႕ စိတ္ညစ္စိတ္ပ်က္လာတဲ႕အခါ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ၿပင္ဆင္ဖို႕မၾကိဳးစားေတာ႕ပဲ မလုပ္သင္႕တာေတြ လုပ္မိတဲ႕အခါပါပဲ။ လူငယ္ဆိုတဲ႕အသက္အရြယ္မွာ ကိုယ္စိတ္ထင္တာ ၿဖစ္ခ်င္တာကို တဇြတ္ထိုးလုပ္တတ္တဲ႕ ဥာဥ္ေလးေတြရွိေနတတ္ေတာ႕ စိတ္ညစ္လာတဲ႕အခါ မလုပ္သင္႕တာေတြလုပ္မိရင္း မလိုလားအပ္တဲ႕ အက်ိဳးဆက္ေတြၿဖစ္လာတတ္ပါတယ္။

    ဒီလို ေၿပာေနလို႕ ကြ်န္ေတာ္က လူၾကီးလားဆိုေတာ႕ မဟုတ္ပါဘူး ..ကြ်န္ေတာ္ကိုယ္တိုင္လဲ ဒီလူငယ္ေတြထဲက လူငယ္တစ္ေယာက္ပါပဲ။ ကိုယ္႕ပတ္၀န္းက်င္မွာ စိတ္ညစ္စရာေတြ စိတ္ပ်က္စရာေတြေၾကာင္႕  တဇြတ္ထိုးလုပ္မိရင္း ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ အဆံုးစီရင္သြားတာေတြကိုၿမင္မိတဲ႕အခါ ..လူငယ္အခ်င္းခ်င္းတကယ္ကိုနွေမ်ာမိပါတယ္၊ အခိုက္အတန္႕ခဏေလးမွာ ေပၚလာတဲ႕ဆံုးၿဖတ္ခ်က္တစ္ခုတည္းနဲ႕ ကိုယ္႕စိတ္ညစ္တာေတြ အဆံုးသတ္သြားမယ္ဆိုၿပီး  ဘ၀ကိုအဆံုးသတ္သြားတာေတြေတြ႕ရင္ ခံစားရတဲ႕လူက သူ႕ခံစားခ်က္နဲ႕သူဆိုေပမယ္႕ ကိုယ္႕အေနနဲ႕ကမၿဖစ္သင္႕ဘူးဆိုၿပီး ရင္လဲနာမိတယ္၊ေဒါသလဲထြက္မိတယ္ေပါ႔ဗ်ာ။ ဒါနဲ႕ဒီစာေလးကို ေရးၿဖစ္သြားတာပါ။

     

    လူေတြကို ဒုကၡေပးေလ႕ရွိတဲ႕ စိတ္က်ေရာဂါ (သို႕) Depression

    စိတ္က်ေရာဂါဟာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေရာ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာပါ နွစ္ခုစလံုးပါ၀င္ပတ္သတ္ေနတဲ႕ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးၿဖစ္ပါတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါ (Depression) တစ္ခုထဲကတင္ တၿခားေသာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ၿပသနာ အေတာ္မ်ားမ်ားကိုၿဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါ (Depression) ေၾကာင္႕ ကိုယ္ရဲ႕ လုပ္ေနက် လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ ေနွာင္႕ေနွးမွဳေတြၿဖစ္လာတတ္တယ္၊ အရမ္းဆိုးလာတဲ႕အခါမ်ိဳးမွာ ေလာကမွာ ေနရတာ အဓိပၸါယ္မရွိဘူးလို႕ထင္လာတဲ႕အထိ ၿဖစ္လာေစပါတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါဟာ သာမန္ ေနမေကာင္းၿဖစ္ ေဆးေသာက္ ေပ်ာက္သြားတဲ႕ေရာဂါမ်ိဳးမဟုတ္ပါဘူး သူက အခ်ိန္ယူၿပိး ကုရတဲ႕ေရာဂါမ်ိဳးၿဖစ္ပါတယ္။

    ဘယ္လိုေရာဂါလကၡဏာမ်ိဳးေတြ ေတြ႕ရတတ္လဲ?

    Depression ရဲ႕ေရာဂါလကၡဏာ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ႕….

    (1)  အၿမဲ၀မ္းနည္းၿပီး မေပ်ာ္မရႊင္ၿဖစ္ေနတတ္ၿခင္း

    (2)  ၿပႆနာ အေသးအမႊားကိုပင္ စိတ္တိုင္းမက် စိတ္ညစ္ညဴးေနတတ္ၿခင္း

    (3)  လုပ္ေနက် လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားတြင္ စိတ္၀င္စားမွဳေလ်ာ႕နည္းလာၿခင္း

    (4)  အိပ္မေပ်ာ္ၿခင္း (သို႕) အအိပ္လြန္ၿခင္း

    (5)  အစားေသာက္ပ်က္ၿခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ သိသိသာသာက်သြားၿခင္း

    (6)  စကားေၿပာဆိုၿခင္း၊လွဳပ္ရွားၿခင္း၊ေတြးေခၚၿခင္းမ်ား ေနွးေကြးလာၿခင္း

    (7)  ဆံုးၿဖတ္နိုင္စြမ္းမ်ား က်ဆင္းလာၿခင္း

    (8)  ပင္ပန္းလြယ္ၿခင္း၊ ခြန္အားမ်ားကုန္ခန္းေနသည္ဟု ခံစားရၿခင္း

    (9)  မိမိကိုယ္ကိုယ္ တန္ဖိုးမရွိဘူး အသံုးမက်ဘူး ဟု ခံစားလာရၿခင္း

    (10)  ၿပင္းထန္စြာေခါင္းကိုက္ၿခင္း ကိုယ္လက္နာၿခင္းမ်ား ခံစားလာရၿခင္း

    (11)  ဘ၀ကို အဆံုးသတ္ပစ္ဖို႕  မၾကာခဏေတြးေတာေၿပာဆိုလာၿခင္း စတဲ႕ လကၡဏာေတြ ကို ခံစားလာရတတ္ပါတယ္။ ဒီလကၡဏာေတြက ေယဘုယ်အားၿဖင္႕ ၿဖစ္ေလ႕ၿဖစ္ထရွိတဲ႕ လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္။

    ဘာေၾကာင္႕ စိတ္က်ေရာဂါ(Depression) ၿဖစ္ရလဲ?

    စိတ္က်ေရာဂါဟာ ဘယ္အရင္းအၿမစ္ေၾကာင္႕ၿဖစ္ရတယ္ဆိုတာ ေသခ်ာ မသိရေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ္႕ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာေတာ႕ ဦးေနွာက္ထဲမွာရွိတဲ႕ ဓာတုေဗဒၿဖစ္စဥ္ေတြ ေၿပာင္းလဲတဲ႕အခါ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေၿပာင္းလဲ မွဳေတြၿဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ႕ ေဟာ္မုန္းေၿပာင္းလဲမွဳေတြေၾကာင္႕ပါ႕။ တစ္ခ်ိဳ႕ thyroid ေဟာ္မုန္း မညီမွ်တဲ႕အခါ အမ်ိဳးသမီးေတြ ေသြးဆံုးခ်ိန္(Menopause)ေတြမွာလဲ စိတ္က်ေရာဂါကိုၿဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ အေရးပါတဲ႕တစ္ခ်က္ကေတာ႕ ရုတ္တရတ္ ခ်စ္ခင္ရတဲ႕လူ အားကိုးအားထားၿပဳရတဲ႕လူေတြကို ဆံုးရွံဳးသြားရတဲ႕အခါ၊ ကိုယ္႕အတြက္ အသက္တမွ် အေရးပါတဲ႕အရာေတြကို လက္လႊတ္ဆံုးရွံဳးရတဲ႕အခါ ရည္မွန္းခ်က္ၾကီးၾကီးထားၿပီးမွ အကုန္ပ်က္စီးသြားရတာ ဖ်က္ဆီးခံရတာ  စတဲ႕ လက္ရွိဘ၀အေၿခအေန ေၿပာင္းလဲမွဳေတြကလဲ စိတ္က် ေရာဂါကိုၿဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။

     

    စိတ္က်ေရာဂါ (Depression) ဟာ ဘယ္လိုလူေတြမွာၿဖစ္နိုင္သလဲ?

     

    Depression ဟာ အသက္အရြယ္မေရြးၿဖစ္နိုင္ပါတယ္ အဓိက အားၿဖင္႕ေတာ႕ အသက္နွစ္ဆယ္ ေနာက္ပိုင္းေတြမွာ အၿဖစ္မ်ားပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ စိတ္က်ေရာဂါ ၿဖစ္နိုင္စြမ္းက အမ်ိဳးသားေတြထက္ နွစ္ဆပိုပါတယ္။ ဘာေၾကာင္႕လဲဆိုေတာ႕ အမ်ိဳးသမီးထု ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ စိတ္ခံစားမွဳလြယ္တတ္ၾကလို႕ပါ။ ၿဖစ္တတ္တဲ႕ အေၿခအေနေတြကေတာ႕…..

    (1)   ကိုယ္႕မိသားစု၀င္ထဲမွာ ဒါမွမဟုတ္နီးစပ္ရာမွာ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားေနရတဲ႕လူရွိၿခင္း

    (2)  အမ်ိဳးသမီး ၿဖစ္ေနၿခင္း

    (3)  ငယ္ရြယ္စဥ္အခါက စိတ္အနာတရၿဖစ္ခဲ႕ဖူးၿခင္း

    (4)  မိသားစု၀င္ထဲမွာ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္အဆံုးစီရင္ သြားခဲ႕သူမ်ားရွိခဲ႕ဖူးၿခင္း

    (5)  စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားေသာ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ရွင္သန္ေနရၿခင္း

    (6)  လူမွဳဆက္ဆံေရးတြင္ အားနည္းၿခင္းနွင္႕ အေပါင္းအသင္းမိတ္ေဆြနည္းပါးၿခင္း

    (7)  ကုသရန္ခက္ခဲေသာ ေရာဂါမ်ားခံစားေနရၿခင္း

    (8)  အရက္ (သို႕မဟုတ္) ေဆးစြဲေနၿခင္း

    (9)  အလြန္အမင္း ဆင္းရဲခ်ိဳ႕တဲ႕လာၿခင္း

    (10) မိမိေသာက္သံဳးေနေသာ ေဆးမ်ားမွ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးအေနနဲ႕ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားလာရၿခင္း တို႕ပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။

    စိတ္က်ေရာဂါရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ ၿပသနာမ်ား

    (1)  မူးယစ္ေဆး၀ါးမ်ား စြဲလာၿခင္း

    (2)  အလြန္အမင္းစိတ္ပူပန္ၿခင္း စိတ္ဖိစီးတစ္ေန႕တစ္ၿခားမ်ားလာၿခင္း

    (3)  နွလံုးေရာဂါနွင္႕ အၿခားေသာ ေရာဂါမ်ားၿဖစ္လာၿခင္း

    (4)  မိသားစုနွင္႕ပတ္၀န္းက်င္တြင္ မၾကာခဏ အခ်င္းမ်ားၿခင္း

    (5)  မိမိခ်စ္သူခင္သူမ်ားနွင္႕ တၿဖည္းၿဖည္းေ၀းကြာလာၿခင္း

    (6)  တစ္ေယာက္တည္းအထီးက်န္တတ္လာၿခင္းနဲ႕

    (7)  ဘ၀ကိုအဆံုးသတ္သည္ အထိ ၿဖစ္ၿခင္း  စတဲ႕ ၿပႆနာေတြအထိ ဆိုးရြာလာနိုင္ပါတယ္။

    စိတ္က်ေရာဂါ မၿဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုေနထိုင္ၾကမလဲ?

    Depression မၿဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုေနထိုင္ရမလဲဆိုတာရယ္ ၿဖစ္လာရင္ေတာ႕ ဘယ္လိုမ်ိဳးကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ၿပဳၿပင္ေနထိုင္သင္႕တယ္ဆိုတာေတြက စိတ္က်ေရာဂါကို အတတ္နိုင္ဆံုးနဲ႕အဆိုးဆံုးမၿဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးနို္င္ပါတယ္။ ေအာက္မွာေဖာ္ၿပထားတဲ႕အခ်က္ေလးေတြကေတာ႕ မိမိကိုယ္တိုင္ ခံစားလာရတဲ႕အခါ ဒါမွမဟုတ္ မိမိပတ္၀န္းက်င္မွာ တစ္စံုတစ္ေယာက္က စိတ္က်ေရာဂါလိုမ်ိဳးခံစားလာရတဲ႕အခါမ်ိဳးေတြမွာ အဆိုးရြားဆံုးၿဖစ္မလာေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ကူညီေပးဖို႕အတြက္ အေထာက္အကူၿပဳမွာၿဖစ္ပါတယ္။

     

    (1)  ကိုယ္လုပ္ကိုင္ေနတဲ႕အလုပ္နဲ႕ ေနထိုင္မွဳ ဘ၀ပံုစံညီမွ်ေအာင္ကို ညွိယူပါ ( work-life balance)

    (2)  ေလ႕က်င္႕ခန္းပံုမွန္လုပ္ပါ။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အနားေပးမွဳေတြကို မၾကာခဏ ၿပဳလုပ္ေပးပါ။ ဒါေတြက ကိုယ္႕မွာစိတ္က်ေရာဂါၿဖစ္ေနရင္ေတာင္ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႕ ခံစားေနရတာေတြကို သက္သာသြားေစပါတယ္။

    (3)  အရက္ေသာက္ၿခင္း အိပ္ေဆးမ်ားအလြန္အမင္းေသာက္သံုးၿခင္း၊ ေဆး၀ါးသံုးစြဲၿခင္းမ်ားကို တတ္နိုင္သေလာက္ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။

    (4)  အိပ္ေရး၀၀အိပ္ပါ။ စိတ္ညစ္ညဴးလာတဲ႕အခါ စိတ္ပ်က္လာတဲ႕အခါေတြမွာ အိပ္မရတာမ်ိဳးေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲ႕ဒီအခါမ်ိဳးေတြ အိပ္ေဆးေတြ မူးယစ္ေဆး၀ါးေတြရဲ႕အကူအညီကို ယူၿပီးအိပ္ေပ်ာ္ေအာင္ၾကိဳးစားတာထက္ ပံုမွန္အတိုင္း အိပ္နိုင္ေအာင္ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ ၾကိဳးစားယူၾကည္႕ပါ၊ ဥပမာ မအိပ္ခင္ စိတ္ၿငိမ္ေအာင္ တရားထိုင္ၿခင္း၊ ႏြားနို႕ေသာက္ၿခင္း  အစရွိတာေလးေတြနဲ႕ မိမိစိတ္ညစ္ညဴးမွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္နိုင္ေအာင္ နဲ႕အိပ္စက္ခ်ိန္ကိုမထိခိုက္ေအာင္ၾကိဳးစားၾကည္႕ပါ။

    (5)  မိမိအားလပ္တဲ႕အခ်ိန္ေလးေတြမွာ တရားထိုင္ၿခင္း၊ ေယာဂက်င္႕ၿခင္း၊ မိမိနွစ္သက္တဲ႕ အားကစားတစ္ခုခု ၿပဳလုပ္ၿခင္း အစရွိတဲ႕ အေလ႕အက်င္႕ေလးမ်ားရေအာင္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ၿပဳၿပင္ေပးပါ။

    (6)  စိတ္ညစ္လာတဲ႕ အထီးက်န္တယ္လို႕ခံစား၇တဲ႕အခါ သူငယ္ခ်င္းေတြ မိမိခင္မင္ရင္းနွီးသူေတြနဲ႕ မၾကာခဏစကားေၿပာေပးပါ။ မိမိမွာရွိတဲ႕အခက္အခဲေတြကို တိုင္ပင္ၾကည္႕ပါ။ ဒီနည္းဟာ စိတ္က်ေရာဂါမွာ အေတာ္ေလးအေထာက္အကူၿပဳတဲ႕နည္းၿဖစ္ပါတယ္။ ဘာၿဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ႕ စိတ္က်ေရာဂါခံစားေနရတဲ႕လူေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အၿပင္ပန္းက ၾကည္႕ရင္ သီးသန္႕ဆန္ေနတတ္ေပမယ္႕ သူတို႕ရဲ႕စိတ္ထဲမွာ သူတို႕ကို ဂရုစိုက္မဲ႕ ခံစားခ်က္ကိုနားလည္ေပးမဲ႕ ခင္မင္ရင္းနွီးတဲ႕လူေတြကိုေတာင္႕တေနမိတတ္ပါတယ္။

    (7)  ကိုယ္နဲ႕ လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိမဲ႕ ကိုယ္တကယ္လုပ္ေဆာင္နိုင္မဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္မ်ိဳးထားၿပီးလုပ္ေဆာင္ပါ။ မိမိမလုပ္နိုင္တဲ႕အရာကို ေမွ်ာ္မွန္းမိတဲ႕အခါ အလိုဆႏၵၾကီးမားလာၿပီး မရတဲ႕အခါမွာ စိတ္က်ေရာဂါ ကိုၿဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။

    (8)  ေဒါသထြက္လာတာ စိတ္ညစ္လာတာ ၀မ္းနည္းလာတတ္တဲ႕အခါမ်ိဳးေတြမွာဆိုရင္ စာအေနနဲ႕ခ်ေရးပစ္တာပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္တိုင္ေရး ဒိုင္ယာရီလိုပံုစံမ်ိဳးပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ထားၾကည္႕ၿပိးေရးၾကည္႕ပါ။ ဒါဟာ စိတ္ထြက္ေပါက္ရေစတဲ႕နည္းလမ္းတစ္မ်ိဳးၿဖစ္ပါတယ္။

    (9)  တစ္ေယာက္တည္း သီးသန္႕ခြဲထြက္ေနတာမ်ိဳးမလုပ္ပါနဲ႕။ နီးစပ္ရာ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႕ပဲၿဖစ္ၿဖစ္ မိသားစုနဲ႕ပဲ အၿမဲ နီးနီးကပ္ကပ္ ေနပါ။ အခက္အခဲေတြကို တိုင္ပင္ၿပီး အတူတူေၿဖရွင္းပါ။

    (10)   အစားအေသာက္မွန္မွန္စားၿခင္း၊ အိပ္ခ်ိန္မွန္မွန္အိပ္ၿခင္း၊ နဲ႕ ေလ႕က်င္႕ခန္းပံုမွန္လုပ္ၿခင္းၿဖင္႕ကိုယ္႕ရဲ႕ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာေရာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကို ေသခ်ာ ဂရုစိုက္ပါ။

    (11)  အခ်ိန္ကို စီစဥ္က်နစြာ ခြဲေ၀သံုးစြဲတတ္တဲ႕လူတစ္ေယာက္ၿဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားၾကည္႔ပါ။ စိတ္ဖိစီးမွဳကိုၿဖစ္ေစတဲ႕အရာေတြကို အတတ္နိုင္ဆံုးေရွာင္ၾကဥ္ပါ။

    (12) စိတ္ညစ္ညဴးေနတဲ႕အခါမ်ိဳးေတြ စိတ္ဓာတ္က်ေနတဲ႕ အခါမ်ိဳးေတြမွာ မိမိဘ၀အတြက္အေရးၾကီးမဲ႕ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္မ်ိဳးေတြ လုပ္ၿခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။စိတ္ဓာတ္က်ေနတဲ႕အခ်ိန္မွာ လူတစ္ေယာက္ဟာ ပံုမွန္ အမွားအမွန္ကို ခြဲၿခားဆံုးၿဖတ္နိုင္စြမ္းမရွိေတာ႕ပါဘူး။ အဲ႕ဒီအခ်ိန္ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ဟာ မွားယြင္းေနတတ္ၾကပါတယ္။

    စိတ္က်ေရာဂါဆိုတာ  ကိုယ္ၾကံဳေတြ႕ေနရတဲ႕ပတ္၀န္းက်င္နဲ႕  ဘ၀အေၿခအေနေပၚ မူတည္ၿပီးၿဖစ္ေပၚလာတတ္တဲ႕ အရာဆိုေတာ႕ ကာကြယ္ထားလို႕မရပါဘူး။ ဒါေပမယ္႕ ကိုယ္႕ရဲ႕စိတ္ဖိစီးမွဳကိုဘယ္လိုထိန္းခ်ဳပ္ရမလဲဆိုတာ သိတဲ႕အခါ၊ စိတ္ဓာတ္က်ေနခ်ိန္ ထပ္ၿပီိးဆိုးရြားမလာေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္နည္းေလးေတြ  လုပ္သင္႕လုပ္ထိုက္တာေလးေတြ  ကိုယ္႕ဥိီးေနွာက္ထဲမွာ မွတ္မိေနတတ္တဲ႕အခါမွာ ဆိုးရြားမလာေအာင္  ထိန္းထားရာကေန  တၿဖည္းၿဖည္းေပ်ာက္သြားေအာင္အထိ ကုသလို႕ရပါတယ္။

    လူဆိုတာကိုယ္တိုင္လက္ေတြ႕ၾကံဳေနရတာမဟုတ္တဲ႕အခါက်ရင္ သိပ္ၿပီးစိတ္မ၀င္စားၾကပါဘူး။ ဘာပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ဒီစာေလးကို ဖတ္ၿပီးတဲ႕အခါ … မိမိကိုယ္တိုင္ပဲၿဖစ္ၿဖစ္ မိမိပတ္၀န္းက်င္က လူေတြပဲၿဖစ္ၿဖစ္ စိတ္က်ေရာဂါခံစားလာရတဲ႕အခါ ဒါမွမဟုတ္ ခံစားေနရတယ္လို႕ သတိၿပဳမိတဲ႕အခါ အဆိုးရြားဆံုးအေၿခအေနထိမၿဖစ္ေအာင္ ၀ိုင္း၀န္းကာကြယ္ေပးနိုင္ၾကပါေစ။

     စူးရွအိမ္ (12:15am, 27/11/2011, Sunday)

  • စိတ္နဲ႕ ေဆးလိပ္

    လူေတြဘာ႕ေၾကာင္႕ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕ လက္တြန္႕ေနၾကတာလဲ???

     

    ဒီေမးခြန္းကို  ကြ်န္ေတာ္႕အေဖနဲ႕ေဆြမ်ိဳးေတြအပါအ၀င္ ကြ်န္ေတာ္႕ပတ္၀န္းက်င္က ေဆးလိပ္ေသာက္ေနတဲ႕လူေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ေမးခဲ႕ဖူးပါတယ္။ အေၿဖေတြကေတာ႕အမ်ိဳးမ်ိဳးေၿပာၾကတယ္ ဒါေပမယ္႕ ေနာက္ဆံုးနိဂုံးကေတာ႕ သူတို႕ ေဆးလိပ္ကိုစြဲမွန္းမသိ စြဲေနတာဆိုတာနဲ႕ မၿဖတ္နိုင္ဘူးဆိုတာနဲ႕ပဲ ၿပီးသြားၾကတယ္။ ေဆးလိပ္နဲ႕ပတ္သတ္တဲ႕ အႏၱရာယ္ေတြ ေနာက္ဆက္တြဲၿဖစ္လာမဲ႕ဆိုးက်ိဳးေတြ မသိလို႕လားဆိုေတာ႕လဲ မဟုတ္ပါဘူး  ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႕လူေတြ အကုန္လံုးနီးပါးလိုလို သိၾကပါတယ္။

    မီဒီယာေတြ ဂ်ာနယ္ေတြနဲ႕ စာေစာင္ေတြထဲမွာလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေဖာ္ၿပထားၾကပါတယ္။ ယုတ္စြအဆံုးသူတို႕ ေသာက္မဲ႕ေဆးလိပ္ဗူးေပၚမွာကို ၿဖစ္လာတတ္နဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ဳိးရဲ႕ ပံုေတြနဲ႕ ကိုေရာင္းေနတာပဲ။အဲ႕ဒါလဲ တစ္ရွိဳက္မက္မက္ ေသာက္ေနၾကတုန္းပါပဲ။ လူေတြက အခုဆိုရင္ ၿဖစ္လာမွသာ ၿဖစ္ေတာ႕ဆိုတဲ႕ပံုစံနဲ႕ ေဆးလိပ္ကို မၿဖတ္ေတာ႕ပဲ ၿဖတ္ဖို႕ မၾကိဳးစားေတာ႔ပဲ စိတ္အလိုကိုလိုက္ၿပီး ေသာက္ေနၾကပါတယ္။ ေၾကာ္ၿငာေတြ ပညာေပးေတြမတိုးေတာ႕ဘူးဆိုတဲ႕ ( advertisement desensitization) ဆိုတာကို ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႕လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေတြ႕ေနရပါတယ္။

    အဲ႕ဒီေတာ႕ ဘာ႕ေၾကာင္႕ သူတို႕ကိုယ္သူတို႕ မေၿပာင္းလဲ ခ်င္ရတာလဲ ဆိုတဲ႕ ကိစၥနဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး smoking and psychology ဆိုတဲ႕ အေၾကာင္းေတြကို လိုက္ဖတ္မိပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ၿခင္းက လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ စိတ္ကို ဘယ္ေလာက္လႊမ္းမိုးနိုင္လဲနဲ႕ စိတ္ကေရာ အဲ႕ဒီေဆးလိပ္ေသာက္ၿခင္းကို ဘယ္လို ၿပန္ၿပီးတြန္းလွန္နုိင္လဲ ဆိုတာနဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး ဖတ္မိတဲ႕အခါ ကြ်န္ေတာ္ ဒီအေၾကာင္းေလးကိုေရးဖို႕ စိတ္ကူးမိသြားတယ္။ ေၾကာ္ၿငာေတြ ေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ ၿပၿပီး ေၿခာက္ၿပီး ၿဖတ္ခိုင္းတာထက္စာရင္ ကိုယ္႕စိတ္ကိုယ္ ကိုယ္နားလည္ၿပီး ဘာဆက္လုပ္သင္႕တယ္ဆိုတာကို အေကာင္းဆံုးဆံုးၿဖတ္ၾကည္႕မယ္ဆိုရင္ အက်ိဳးပိုရွိနိုင္မလားပိုၿပီး အေထာက္အကူၿဖစ္နိုင္မလားဆိုၿပီး ကြ်န္ေတာ္ ဒီစာေလးကို ေရးမိလိုက္တာပါ။ ကြ်န္ေတာ္ လက္လွမ္းမီသေလာက္ ဥာဏ္မီသေလာက္ ေရးထားတာၿဖစ္တဲ႕အတြက္ အမွားမ်ားပါရင္ ခြင္႕လႊတ္ေပးၾကပါ လို႕ ၾကိဳၿပီးေတာင္းပန္ခ်င္ပါတယ္။

    လူေတြ ဘာ႕ေၾကာင္႕ ေဆးလိပ္ေသာက္ၾကလဲ?                                                                      

     

    လူတိုင္းမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ရတဲ႕ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၾကပါတယ္။

    –       စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားလို႕ စိတ္ထြက္ေပါက္ရွာၿခင္း

    –       မိမိ အသိုင္းအ၀ိုင္း ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ားရွိေသာေၾကာင္႕လိုက္ေလ်ာညီေထြၿဖစ္ရန္ ေသာက္ရၿခင္း

    ( peer pressure)

    –       အရသာကို ၾကိဳက္နွစ္သက္ၿခင္း

    –       ေဆးလိပ္ကိုင္ထားလွ်င္( သို႕မဟုတ္) ေသာက္ေနလွ်င္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ စတိုင္က်သည္ ဆြဲေဆာင္မွဳရွိသည္ဟု ထင္ၿမင္ေနမိၿခင္း

    –       မိမိ ခ်စ္ခင္ေလးစားေသာသူမ်ား(admire persons)မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ၾကသၿဖင္႕ အားက်ကာ လိုက္လံအတုယူၿခင္း စသၿဖင္႕ အေၾကာင္းအရင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ေဆးလိပ္ကို ေသာက္ၾကပါတယ္။ ဒါေတြက ေယဘုယ် ၿဖစ္ပ်က္ေနၾကတဲ႕ ေဆးလိပ္ေသာက္ရတဲ႕ အေၾကာင္းအရင္းေတြပဲ ၿဖစ္ၾကပါတယ္။ အဲ႕ဒီလို အေၾကာင္းတစ္ခုခုနဲ႕လူတစ္ေယာက္က ေဆးလိပ္ စေသာက္မိလိုက္ၿပီဆိုရင္  စၿပီး ပထမဆံုး ေဆးလိပ္ တစ္လိပ္ကို ကုန္ေအာင္ေသာက္လိုက္တဲ႕အခ်ိန္ကစ လို႕ သူ႕မွာ ေဆးလိပ္ စြဲဖို႕အတြက္ အခြင္႕အေရးက သာမာန္လူေတြထက္ ပိုမ်ားသြားေလ႕ရွိပါတယ္။

    Nicotine (နီကုိတင္း) ၏ စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ား                       

     

     ၁ ။ ေဆးလိပ္၏ ဇာတ္လုိက္ Nicotine (နီကုိတင္း)  

    ေဆးလိပ္ထဲမွာ ပါတဲ႕ လူစြမ္းေကာင္းၾကီး nicotine (နီကုိတင္း)  ရဲ႕စြမ္းေဆာင္ခ်က္ေတြပါ။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသိၾကပါတယ္ နီကိုတင္းက က်န္းမာေရးကို ထိခုိက္ေစတယ္ မေကာင္းဘူးဆိုတာ ဒါေပမယ္႕ သူက ဘယ္လိုေတြလုပ္ေဆာင္လို႕ လူေတြကို ဒုကၡေပးေနလဲ ဆိုတာကို ေတာ႕ မသိၾကတာ မ်ားပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္က ပထမဆံုးေဆးလိပ္ စေသာက္လိုက္တဲ႕ အခါမွာ ပထမဆံုးတစ္ရွိဳက္မွာထဲကိုက အဲ႕ေဆးလိပ္ထဲမွာ ပါတဲ႕ နီကိုတင္းဓာတ္က ဦးေနွာက္ထဲကို ၇ စကၠန္႕ကေန ၁၀ စကၠန္႕အတြင္း ေရာက္သြားပါတယ္။

    အဲ႕ဒီဦးေနွာက္ထဲမွာ ( Dopamine) လို႕ ေခၚတဲ႕ ဦးေနွာက္ထဲမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာနဲ႕ပတ္သတ္တဲ႕ အလုပ္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ေနတဲ႕ messenger (ပုိ႕ေဆာင္သူ) သေဘာမ်ိဳးေဆာင္တဲ႕ ဒိုပါမင္းရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မွဳစြမ္းရည္ေတြကို သူက အစားထိုးယူဖို႕ၾကိဳးစားတယ္။ ဒိုပါမင္းက စိတ္သာယာမွဳေတြ တက္ၾကြမွဳေတြ ( mood, pleasure) အစရွိတာေတြနဲ႕ပတ္သတ္တဲ႕ ဦးေနွာက္ရဲ႕ ဓာတုေဗဒၿဖစ္စဥ္ ( brain chemistry) ကို ထိန္းသိမ္းေပးတဲ႕ အရာတစ္ခုၿဖစ္တယ္။

    နီကိုတင္းက ဒိုပါမင္းေပးတာထက္ကိုပိုတဲ႕ စိတ္ခံစားမွဳမ်ိဳး( pleasure) ကို အခိုက္အတန္႕ေလး ပိုၾကာရွည္ေပးလိုက္တယ္။ အဲ႕ဒီအခါမွာ လူေတြက အဲ႕ဒီအရသာကိုနွစ္သက္လာတယ္ ၿပီးေတာ႕ထပ္ၿပီး ေသာက္ၾကည္႕ဖို႕ၾကိဳးစားၾကတယ္။ နီကိုတင္းက ေနာက္ပိုင္းမွာ ဦးေနွာက္ထဲမွာ လံုးလံုးလ်ားလ်ားေနရာယူဖို႕အထိၿဖစ္လာတယ္။ မေသာက္ရင္ မေနနိုင္တဲ႕အထိ ၿဖစ္လာေအာင္ သူက ၾကိဳးပမ္းတယ္။ေသြးထဲမွာ နီကိုတင္းဓာတ္နည္းလာၿပီဆိုတာနဲ႕ ေနာက္ထပ္ေဆးလိပ္ေသာက္ဖို႕ကို ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ အခ်က္ေပးလာခဲ႕တယ္။

     

    ခံတြင္းခ်ဥ္တာတို႕ လက္ေတြတုန္လာတာလို႕ ဘာမွမလုပ္ခ်င္ မကိုင္ခ်င္ၿဖစ္ေနတာတို႕နဲ႕ စလာခဲ႕တယ္။ အဲ႕ဒါနဲ႕တစ္လိပ္ေသာက္ၾကည္႕တယ္သက္သာမလား ေပါ႔ ၿပိးေတာ႕ ေနာက္တစ္လိပ္ေသာက္ၾကည္႕တယ္ အဲဒီလိုနဲ႕ပဲ ေဆးလိပ္စြဲရတဲ႕ဘ၀အထိ ေရာက္သြားၾကတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက ၿဖတ္ဖို႕ၾကိဳးစားၾကတယ္ ဒါေပမယ္႕ နီကိုတင္းရဲ႕ စြမ္းအင္ကိုက ေဆးလိပ္ၿဖတ္လိုက္တဲ႕အခါ အလံုအေလာက္မရတဲ႕အခါမွာ စိတ္၀င္စားမွဳစြမ္းအင္က်လာတာ(loss of concentration), စိတ္က်ေရာဂါဆန္ဆန္ခံစားလာရတာ ( depression)စတဲ႕လကၡဏာေတြၿပလာတဲ႕အခါမွာ လူေတြက မလြန္ဆန္နိုင္ၾကေတာ႕ဘူး ခံစားရမွာ ေၾကာက္လာတယ္။ ေနာက္မွ ေရာဂါၿဖစ္လို႕ ခံစားရမွာထက္ ေလာေလာလတ္လတ္ ခံစားေနရတာကို အဆင္သင္႕သလိုပဲ ေၿဖရွင္းၾကတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ေဆးလိပ္စြဲတဲ႕လူေတြ တစ္ေန႕ထက္ တစ္ေန႕ မ်ားမ်ားလာခဲ႕ၾကတယ္။

    ၂ ။ မိမိႏွင့္မသက္ဆုိင္ေသာ ကုမၼဏီမ်ား၏ ေလာဘ

    ေဆးလိပ္ကိုအဓိက တင္သြင္းေနၾကတဲ႕ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ ေလာဘပါ။ စီးကရက္ ေရာင္းနိုင္အားၿမွင္႕လာဖို႕အတြက္ နီကိုတင္းရဲ႕ စြမ္းအားကို သိေနၾကတဲ႕ ထုတ္လုပ္သူေတြက စီးကရက္ထဲမွာ နီကိုုတင္းပမာဏကို ပိုထည္႕လာၾကပါတယ္။ Havard school က public health researchers ေတြ လုပ္ခဲ႕တဲ႕ study အရဆိုရင္ ၁၉၉၈ ခုနွစ္ နဲ႕ ၂၀၀၅ ခုနွစ္အတြင္းမွာ ေဆးလိပ္ကုမၸဏီေတြရဲ႕ နီကိုတင္းပမာဏ ထည္႕သြင္းမွဳနွဳန္းဟာဆိုရင္  စီးကရက္တစ္လိပ္ကို ၁၁% အထိ ပိုၿမင္႕လာခဲ႕ပါတယ္။ နီကိုတင္းပမာဏမ်ားေလ စီးကရက္ ၿဖတ္နိုင္တဲ႕နွဳန္းထားက ပိုမိုက်ဆင္းလာၿပီး ေဆးလိပ္စြဲသူေတြ ပိုမိုမ်ားၿပားလာခဲ႕ပါတယ္။

    ၃ ။ အက်င့္ျပဳလုပ္ျခင္း ။

    မိမိကိုယ္ကိုယ္ အက်င္႕လုပ္ၿခင္းပါ။ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက မိုးလင္းတာနဲ႕ေကာ္ဖီေလးနဲ႕  ေဆးလိပ္ေလးနဲ႕တြဲေသာက္လိုက္ရမွ ၊ တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ႕ စာအုပ္တို႕ စာေစာင္ဖို႕ဖတ္ေနတဲ႕အခ်ိန္ ေဆးလိပ္ေသာက္လိုက္ရမွ ၊ တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ႕ ထမင္းစားၿပီးတာနဲ႕ေဆးလိပ္ေသာက္လိုက္ရမွ အဲ႕လိုမ်ိဳးေတြ နဲ႕မိမိကိုယ္ကိုယ္ေဆးလိပ္စြဲေအာင္ အက်င္႕လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ အဲ႕လို အက်င္႕လုပ္တတ္ၿခင္းဟာဆိုရင္ ၾကာလာတဲ႕အခါမွာ မိုးလင္းမွာ ေကာ္ဖီနဲ႕တြဲေသာက္တဲ႕အဆင္႕မဟုတ္ေတာ႕ပါဘူး ေကာ္ဖီဆိုတာကိုၿမင္တာနဲ႕ ေဆးလိပ္ကို ေသာက္ခ်င္လာပါေတာ႕တယ္။ စာေစာင္ကို ကိုင္လိုက္တာနဲ႕ ေဆးလိပ္ေသာက္ခ်င္တဲ႕ အာသီသ ၿပင္းၿပလာပါေတာ႕တယ္။ အဲ႕ဒီလိုမ်ိဳးနဲ႕ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အက်င္႕ဖ်က္ၿပိး ေဆးလိပ္ကို စြဲေစၾကတာပါ။

    ေဆးလိပ္ၿဖတ္ရန္စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာၿပင္ဆင္မွု

    လူေတြက ေဆးလိပ္ၿဖတ္ခ်င္တယ္ ေဆးလိပ္မေသာက္မွၿဖစ္ေတာ႕မယ္ ဆိုၿပီး ပါးစပ္က ေၿပာၾကပါတယ္။ တကယ္လက္ေတြ႕လုပ္ေဆာင္ဖို႕ကိုေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မလုပ္ၾကပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ႕လုပ္ၾကပါတယ္ ေဆးလိပ္ၿဖတ္လိုက္တယ္ မေသာက္ေတာ႕ဘူး ဒီေန႕ဆို ဒီေန႕ပဲ ခ်က္ၿခင္းကိုမေသာက္ေတာ႕ပဲေနလိုက္တယ္။ ဒါေပမယ္႕ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္ၿပီးမွ ၿဖတ္တာ မဟုတ္တဲ႕အခါက်ရင္ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္က မတည္ၿမဲပဲ အေၾကာင္းအရာ ခိုင္ခိုင္လံုလံုမရွိပဲ ကို အလိုလို ေဆးလိပ္ ၿပန္ေသာက္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဒုတိယနွစ္ psychology သင္တုန္းက Dr.James Bell ရဲ႕ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္နည္း အခ်က္ ၈ ခ်က္ (8 steps of self control) ဆိုတာေလးကို ဒီေနရာေလးမွာ သံုးခ်င္ပါတယ္။ ဒီသီအိုရီက အရက္ၿဖတ္တာ ေဆးလိပ္ၿဖတ္တာတင္မဟုတ္ပါဘူး မိမိကိုယ္တိုင္ တစ္ခုခု ကို လုပ္ေဆာင္ခ်င္ၿပီ ဒါမွမဟုတ္ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ခ်င္ၿပီ ဆိုတဲ႕အခါက်ရင္ သံုးစြဲလို႕ရတဲ႕ သီအိုရီေလးပါ။ ဒီေနရာမွာေတာ႕ ေဆးလိပ္နဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး ကိုယ္႕စိတ္ကိုယ္ကိုယ္ဘယ္လိုမ်ား နိုင္ေအာင္ထိန္းမလဲ ဘယ္ေလာက္ေအာင္ၿမင္ေအာင္လုပ္ၾကည္႕မလဲ ၾကိဳးစားၾကည္႕မလဲဆိုတာကိုေဖာ္ၿပခ်င္ပါတယ္။

    ၁.မိမိ ေၿဖရွင္းခ်င္တဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်င္တဲ႕ ၿပသနာကို အရင္ေရြးခ်ယ္ပါ။ (Select the problem)

    မိမိက ေဆးလိပ္ၿဖတ္ခ်င္တယ္လို႕ ရည္ရြယ္ထားရင္ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ တကယ္ၿဖတ္ခ်င္တာလား ? တကယ္ေရာ ေရွ႕ဆက္ၿပီးလုပ္ေဆာင္နိုင္မွာလား? စိတ္ဓာတ္ေရာ ခိုင္ခိုင္မာ မာရွိရဲ႕လား နဲ႕ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တစ္ခုကို ကိုယ္႕ဘာသာ သတ္မွတ္ၿပီး ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ အရင္ခ်ၾကည္႕ပါ။

    ၂။ မိမိ ၿဖစ္ေစခ်င္တဲ႕ ရလဒ္ကို စာရြက္ေပၚမွာပဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ခ်ေရးၾကည္႕ပါ။ ( Choose your target behavior)

    ေဆးလိပ္ကို လံုး၀ ၿပတ္သြားခ်င္တာမ်ိဳးလား? ကိုယ္႕စိတ္က မေသမခ်ာေတြနဲ႕ ေခတၱပဲ ၿဖတ္ဖို႕ ၾကိဳးစားၾကည္႕တာလား၊

    ဘယ္လိုမ်ိဳးအတိအက် ရည္မွန္းခ်က္ထားၿပီး ေဆးလိပ္စြဲေနတာကို ၿဖတ္ေအာင္ ၾကိဳးစားရမလဲ? ဆိုတာေတြကိုမိမိကိုယ္ကိုယ္ေမးခြန္းၿပန္ထုတ္ၿပီး ခ်ေရးၾကည္႕ပါ။

    ၃။ မိမိကိုယ္မိမိ ေလ႕လာပါ ၊ေစာင္႕ၾကည္႕ပါ. (Self –Observation)

    ဒီအခ်က္မွာေတာ႕ မိသားစုေတြ သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕ အကူအညီကိုယူနိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္႕ရဲ႕ ေၿပာင္းလဲ လာတဲ႕အၿပဳအမူနဲ႕ပတ္သတ္ၿပီး သူတို႕ရဲ႕ထင္ၿမင္ခ်က္ေတြနဲ႕ ပိုေကာင္းလာနိုင္မဲ႕နည္းလမ္းေတြကို အၾကံဥာဏ္ယူသင္႕ပါတယ္။ မိမိကိုယ္ကိုယ္လဲ ကိုယ္ထားတဲ႕ရည္မွန္းခ်က္နဲ႕ပတ္သတ္ၿပိး record ေလးၿဖစ္ၿဖစ္ထားသင္႕ပါတယ္။ ဘယ္လိုေတြေၿပာင္းလဲလာလဲဆိုတာ မိမိကိုယ္ကိုယ္သံုးသပ္နိုင္ေအာင္လို႕ပါ။

    ၄။ မိမိနဲ႕ကိုက္ညီမဲ႕ ေၿဖရွင္းနိုင္မဲ႕နည္းလမ္းကိုရွာပါ။ ( Analyze observations and brainstorm possible solutions)

    ဒီေနရာမွာ နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္နည္းဆိုတာမွာလဲ လူေတြတဲ႕ခံယူခ်က္နဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေဖာ္မူတည္ၿပီးပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲသြားပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕က တကယ္ကို ၿပင္းၿပတဲ႕ အာသီသနဲ႕ၿဖတ္ခ်င္တာဆိုရင္ မိမိစိတ္ကိုနိုင္တဲ႕အခါမွာ ဘာေဆးအကူအညီမွမလိုပဲနဲ႕လဲ ၿဖတ္နိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အစားထိုးေပါ႔ ခံတြင္းခ်ဥ္လာတဲ႕အခါ ပီေကစားတာတို႕။ သၾကားလံုးငံုတာတို႕ လိုနည္းမ်ိဳးေတြေပါ႔။ ေနာက္တစ္နည္းကေတာ႕ ခုေခာတ္စားေနတဲ႕nicotine pad လို႕ေခၚတာေလးေတြနဲ႕ nicotine addiction ကို ေၿဖေဖ်ာက္ၾကတာပါ။ ဒါကေတာ႕ ကိုယ္ေရြးခ်ယ္တဲ႕နည္းလမ္းေပၚမွာမူတည္ပါတယ္။ ကိုယ္႕ေရွ႕က တကယ္ေဆးလိပ္ၿဖတ္သြားတဲ႕လူေတြရဲ႕အေတြ႕အၾကံဳေတြကိုေမးၾကည္႕ပါ။ ဘယ္လို အၿပဳအမူမ်ိဳးက ကိုယ္႕အတြက္ သင္႕ေတာ္မလဲ ဆိုတာ ေရြးၾကည္႔ပါ။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ရင္ ၿဖစ္လာမဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲခံစားရမွဳအတြက္လဲ စိတ္ထဲက ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္ထားၾကည္႕ပါ။

    ၅။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕ကို မိမိနဲ႕သင္႕ေတာ္မဲ႕နည္းလမ္းကို ဆံုးၿဖတ္ၿပီး အစီအစဥ္ဆြဲလုပ္ေဆာင္ၾကည္႕ပါ။ ( Designing a plan)

    ဒီအခ်ိန္က နည္းနည္းခက္ခဲတဲ႕အခ်ိန္ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ မိမိေရွ႕က ေဆးလိပ္ၿဖတ္သြားတဲ႕သူေတြရဲ႕အေတြ႕အၾကံဳေတြနဲ႕  မိမိကိုယ္တိုင္ခံစားလာရမွာေတြက ေၿခာက္လွန္႕ေနတတ္ပါတယ္။အဲ႕ဒီအတြက္ ေဆးလိပ္ ၿဖတ္ၿခင္းရဲ႕ ေကာင္းၿခင္းေတြကိုပဲ အရင္ေတြးပါ။ ေတြေ၀မေနပဲ မိမိကိုယ္တိုင္ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ကို ခိုင္ခိုင္မာမာခ်ပါ။ တကယ္ခံစားလာရတဲ႕အခ်ိန္က်ရင္ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ဘယ္လိုၿပင္ဆင္ထားမလဲဆိုတာ ရယ္ အဲ႕ဒီအခ်ိန္မွာ တၿခား နည္းလမ္းေတြနဲ႕ ေဆးလိပ္ ေသာက္တာကို ၿဖစ္မလာနိုင္ေအာင္ဘယ္လိုတားမလဲ ဆိုတာေတြရယ္ကို ၾကိဳတင္စဥ္းစားထားပါ။ ဒီအခ်က္မွာပဲ ေနာက္တစ္ခုက  မိမိရဲ႕လုပ္ေဆာင္ေနက် အက်င္႕ေတြ ေကာ္ဖီေသာက္တာနဲ႕ေဆးလိပ္ေသာက္ခ်င္တာတို႕ စာအုပ္ဖတ္တာနဲ႕ ေဆးလိပ္ကိုေတာင္႕တလာတာတို႕ အဲ႕လိုမ်ိဳးအက်င္႕ေတြကို အတတ္နိုင္ဆံုး ေရွာင္ၾကဥ္ၾကည္႕ပါ။ မိမိ ပတ္၀န္းက်င္မွာ လည္း ေဆးလိပ္ၿပန္ေသာက္လာနိုင္ေအာင္ေစ႕ေဆာ္တဲ႕အရာေတြ လူေတြ နဲ႕ တတ္နိုင္သမွ် ေ၀းေ၀းေနၾကည္႕ပါ။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္ကေတာ႕ မိမိကို အားေပးမဲ႕ မိသားစုေတြနဲ႕ သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕အကူအညီကိုယူပါ။ ေဆးလိပ္ၿဖတ္တဲ႕အခါ လူက အလိုလိုေနရင္း အထီးက်န္ဆန္ေနတတ္တာ ( loneliness), အားငယ္ေနတတ္တာေတြၿဖစ္ေနတတ္တဲ႕ အခါမွာ မိမိပတ္၀န္းက်င္မွာ အားေပးမဲ႕လူေတြ ရွိေနဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

    ၆။ မိမိရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္အတိုင္း စတင္လုပ္ေဆာင္ပါ။ ( Put your plan to action)

    ဒီအဆင္႕မွာ ပထမ ငါးဆင္႕လံုးမွာ လုပ္ခဲ႕တာေတြ ၿပင္ဆင္ခဲ႕တာေတြအကုန္လံုးနဲ႕ စၿပီး ေဆးလိပ္ကို ၿဖတ္ဖို႕ ၾကိဳးစားၾကည္႕ပါ။ ကိုယ္႕မွာလဲ လံုေလာက္တဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႕ ခိုင္မာတဲ႕စိတ္ဓာတ္ရွိေနၿပီဆိုရင္ ဒီအဆင္႕က လြယ္လြယ္ကူကူနဲ႕ ၿဖတ္သန္းသြားနိုင္မွာပါ။ အေပၚက အခ်က္ေတြနဲ႕စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ၿပင္ဆင္မွဳေတြက ၿဖတ္တဲ႕အခါမွာလြယ္ကူလာေစပါတယ္။ အဓိကက နီကိုတင္းကို ေတာင္႕တေနတဲ႕ စိတ္ကို တြန္းလွန္နိုင္ဖို႕ပါပဲ။ အဲ႕ဒီအတြက္ မိမိမွာ ခိုင္မွာတဲ႕စိတ္ဓာတ္နဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္ ရွိေနဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

    ၇။ မိမိရဲ႕အၿပဳအမူေတြ အကုန္လံုးကို အၿမဲ သံုးသပ္ေနပါ။ ( evaluate and revise your plan)

    ဒီအခ်က္မွာ ဆိုရင္ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ေနတဲ႕ကာလအတြင္းမိမိကိုယ္ကိုယ္ယံုၾကည္မွဳရွိေနဖို႕နဲ႕ ကိုယ္႕အၿပဳအမူေတြ မွားမသြားေအာင္ လုပ္ခဲ႕တာေတြ သဲထဲေရသြန္မၿဖစ္ေအာင္ ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္သံုးသပ္ေနဖို႕အတြက္လိုအပ္ပါတယ္။ ကိုယ္လုပ္ခဲ႕တာ ဘယ္ေနရာမွာမ်ား မွားေနလဲ ဘယ္လိုမ်ား ေၿပာင္းလဲ ပစ္လိုက္ရင္ အေကာင္းဆံုးၿဖစ္လာမလဲ ဆိုတဲ႕ စိတ္ေတြနဲ႕ မိမိယံုၾကည္မွဳကို အေကာင္းဆံဳးၿဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္ၾကည္႕ပါ။

    ၈။ မိမိရဲ႕ ေၿပာင္းလဲလာမွဳကို ထိန္းသိမ္းထားပါ ( maintain the changes that you have developed)

    ဒီအခ်က္ကလဲ အေရးၾကီးတဲ႕အခ်က္ပါ။ မိမိ ေရွ႕က ေၿပာင္းလဲလာသမွ်ကို ထိန္းသိမ္းထားဖို႕ အတြက္ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္ ဒီေန႕ၿဖတ္ ေနာက္ေန႕က် ၿပန္ေသာက္ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ၿဖစ္လာမွာပါ။ အဲ႕ဒီေတာ႕ ေရွ႕က ကိုယ္လုပ္ခဲ႕သမွ်ေတြ အရာထင္ေအာင္ ေၿပာင္းလဲလိုက္တဲ႕အၿပဳအမူကိုထိန္းသိမ္းထားဖို႕အတြက္လိုအပ္ပါတယ္။ ..

    ဒီအခ်က္ေတြကေတာ႕ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕အတြက္အသံုး၀င္မယ္ထင္ဖို႕ တင္ၿပလိုက္တာေလးေတြပါ။ မိမိ ေဆးလိပ္ေသာက္ေတာ႕မယ္ ဆိုရင္ အရင္ဆံုး ကိုယ္႕ကိုယ္ကိုယ္ထိခိုက္မွာရယ္နဲ႕ ကိုယ္႕ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြ ထိခိုက္မွာရယ္ကို အရင္ဆံုးေတြးၾကည္႕ပါ။ ခု ကမၻာေပၚမွာ ေသဆံုးမွဳ အမ်ားဆံုးက ေဆးလိပ္ကိုယ္တိုင္ေသာက္တဲ႕လူေတြထက္ တစ္ဆင္႕ခံ ေဆးလိပ္ေငြ႕ရတဲ႕ လူေတြပါ ( secondary smoker)။ သူတို႕ေတြထဲမွာ ကေလးငယ္ငယ္ေလးေတြပါတယ္ ကိုယ္၀န္သည္ေတြပါတယ္ နာမက်န္းၿဖစ္ေနတဲ႕လူေတြပါတယ္ ကိုယ္ခံအား အားနည္းေနတဲ႕လူေတြပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ မိမိေဆးလိပ္ေသာက္ေတာ႕မယ္ဆိုရင္ ပထမဆံုး ပတ္၀န္းက်င္ကို အရင္ စာနာ ၾကည္႕ပါလို႕ ေၿပာခ်င္ပါတယ္

    ကြ်န္ေတာ္ ဒီစာကိုေရးရတယ္ဆိုတာက ကြ်န္ေတာ္ကိုယ္တိုင္က anti-smoker ၿဖစ္ေနလို႕မဟုတ္ပါဘူး။ ေဆးလိပ္ေသာက္ၿပီးၿဖတ္ဖို႕မလြယ္ဘူးဆိုတာလဲ နားလည္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြရဲ႕ ခံစားခ်က္ကိုလဲ ကိုယ္ခ်င္းစာမိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႕ လူဆိုတာ စိတ္ေဆာင္ရင္ အရာရာၿဖစ္ပါတယ္။ မိမိမွာ တကယ္ပဲ ေဆးလိပ္ကိုၿဖတ္ခ်င္တဲ႕အာသီသရွိမယ္ဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္ ခုေရးေပးတဲ႕ နည္းလမ္းေလးေတြနဲ႕ ၾကိဳးစားၾကည္႕ပါ။ ေဆးလိပ္ေသာက္ေနတဲ႕လူေတြကို ေဆးလိပ္ၿဖတ္ဖို႕ ကြ်န္ေတာ္ မတိုက္တြန္းသလို ေဆးလိပ္ေသာက္ဖို႕လဲ မတိုက္တြန္းပါဘူး။ မိမိဘာသာ ကိုယ္ပိုင္အသိနဲ႕ဆံုးၿဖတ္ၿပီးေတာ႕ အေကာင္းဆံုးကိုလုပ္ေဆာင္နိုင္ၾကပါေစလို႕ပဲ အားေပးခ်င္ပါတယ္။

    စူးရွအိမ္ (6:33pm.15-Oct-2011)

     

    ကိုးကား

     

    http://www.netdoctor.co.uk/smoking/psychologicalinfluences_000509.htm

    http://www.scientificpsychic.com/health/smoking-psychology.html

    http://www.livestrong.com/article/99211-psychological-problems-caus…

    http://quitsmoking.about.com/od/nicotine/a/nicotineeffects.htm

  • ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္း ရဲ. အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား

    ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားတာကေတာ႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္း အက်ိဳးေက်းဇူးေတြပါ။
    ၁။ ဘဝသက္တမ္းပိုရွည္ၾကာျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႔သူ ၂ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္က ေဆးလိပ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ေရာဂါေတြေၾကာင္႔ ဘဝသက္တမ္းတိုပါတယ္။ မေလးရွားမွာ ေဆးလိပ္ေၾကာင္႔ ႏွစ္စဥ္ လူ ၅ ေထာင္ခန္႔ ေသဆံုးပါတယ္။
    ၂။ အဆိပ္အေတာက္မ်ားမွ ကင္းေဝျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေငြ႔မွာ ဓါတ္ပစၥည္းေပါင္း ၄ ေသာင္းေက်ာ္ပါပါတယ္။ အဲဒီအထဲက ၆၃ မ်ိဳးက ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
    ၃။ ေရာဂါမ်ားမွ ကာကြယ္ျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ ေရာဂါအမ်ိဳးအစားေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဆုတ္ကင္ဆာ၊ ႏွလံုး ေရာဂါ၊ နာတာရွည္ေလျပြန္ေရာင္ျခင္း၊ အဆုပ္ပြေရဝင္ေရာဂါ၊ ေလျဖတ္၊ အစာအိမ္နာ အစရွိသျဖင္႔ ေရာဂါေတြပါ။
    ၄။ က်န္းမာတဲ႔ဘဝ။
    ေဆးလိပ္မေသာက္သူေတြကေတာ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သူထက္စာရင္ ေခ်ာင္းဆိုး၊ အေအးပတ္၊ အဆုတ္ေရာဂါပိုးဝင္ျခင္းနဲ႔ အျခားအသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းေရာဂါေတြ အျဖစ္နဲတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါအျပင္ ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္းေၾကာင္႔ အမ်ိဳးသားေတြမွာ တျခားအက်ိဳးေက်းဇူးေတြရွိပါေသးတယ္။
    ၅။ အျခားသူမ်ားအား ကာကြယ္ျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေသာက္သူကုိသာမက အနီးပတ္ဝန္းက်င္ကလူေတြ၊ သင္႔ရဲ.အိမ္သားေတြ၊ ကေလးေတြကိုပါ ေရာဂါေပးပါတယ္။ သူတို႔ေတြဟာ ကိုယ္တိုင္မေသာက္ေပမဲ႔ (passive smoker) ေသာက္တဲ႔ သူ ျဖစ္တဲ႔ ေရာဂါေတြအတိုင္း ခံစားရတက္ပါတယ္။
    ၆။ စံျပပုဂၢိဳလ္။
    သင္ဟာ သင္႔ ကေလးေတြ၊ ညီ/ညီမေတြရဲ. စံျပပုဂၢိဳလ္ပါ။ လူၾကီးမိဘ ေဆးလိပ္ေသာက္တက္ရင္ ကေလးေတြလဲ ေဆးလိပ္ေသာက္ႏိုင္ေျခပိုမ်ားပါတယ္။
    ၇။ က်န္းမာတဲ႔ ကေလးေတြျဖစ္ႏိုင္ျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႔ မိဘေၾကာင္႔ ကေလးေတြဟာ အဆုပ္ပြေရာဂါအျပင္ နားႏွာေခါင္းလည္ေခ်ာင္း ေရာဂါပိုးဝင္ေရာက္တက္ပါတယ္။ သင္ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္းေၾကာင္႔ သင္႔ကေလးေတြကို ေရာဂါျဖစ္ျခင္းမွ ကာကြယ္ျပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။
    ၈။ လန္းဆန္းတက္ၾကြျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြဟာ အလြယ္တကူ ေမာပန္းလြယ္တက္ပါတယ္။
    ၉။ အရသာနဲ႔ အနံ႔ခံအာရံု ပိုမိုေကာင္းမြန္လာျခင္း။
    ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္တာနဲ႔ အရသာနဲ႔ အနံ႔ခံအာရံုေတြ ပံုမွန္အတိုင္း ေကာင္းမြန္လာပါတယ္။
    ၁၀။ က်န္းမာတဲ႔ အေရျပားပိုင္ရွင္ျဖစ္ျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ႔သူေတြဟာ လံုေလာက္တဲ႔ oxygen ေအာက္ဆီဂ်င္ မရတဲ႔အတြက္ အသားအေရာင္မြဲေျခာက္ျပီး ဆံပင္ျဖဴျမန္ကာ အသက္ၾကီးရင္႔လြယ္ပါတယ္။
    ၁၁။ သန္႔ရွင္းလတ္ဆတ္တဲ႔ ေလရျခင္း။
    ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ေတာ႔ ရႈတဲ႔ေလက ပိုမို သန္႔ရွင္းလန္းဆန္းလာပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေၾကာင္႔ ဆီးသြားတဲ႔အခါနဲ႔ ေခၽြးထြက္တဲ႔အခါ ရရွိတဲ႔ အနံ႔ဆိုးေတြပါ ကင္းေဝးသြားပါတယ္။
    ၁၂။ သြားမ်ားျဖဴလာျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေသာက္သူရဲ.သြားေတြ ဝါညစ္ညစ္နဲ႔ အေရာင္ေျပာင္းလာတဲ႔အတြက္ အျပံဳးေတြလဲ မလွပပါဘူး။ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္တာနဲ႔ စြဲေဆာင္မႈရွိတဲ႔ အျပံဳးေလးေတြကို ပိုင္ဆိုင္လာႏိုင္မွာပါ။
    ၁၃။ အဝတ္အစားနဲ႔ ဆံပင္မ်ားမွာ အနံ႔စြဲျခင္းမွ ကင္းေဝးျခင္း။
    ေဆးလိပ္ေသာက္သူရဲ. ဆံပင္နဲ႔ အကၤ်ီေတြမွာ ေဆးလိပ္အနံ႔ဆိုေတြ စြဲကပ္ေနတက္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ရင္ ဒီအနံ႔ဆိုးေတြ ကင္းသြားတာကို သိသိသာသာ သတိထားမိႏိုင္ပါတယ္။
    ၁၄။ ေငြေၾကးစုေဆာင္းမိျခင္း။
    ေဆးလိပ္တစ္ဗူးေန႔စဥ္ေသာက္ရင္ တစ္ႏွစ္မွာ မေလးေငြ ၃ ေထာင္ (ျမန္မာေငြ ၇ သိန္းခြဲေလာက္) ကုန္က်ႏိုင္ပါတယ္။ မိမိေနထိုင္တဲ႔ ႏိုင္ငံေငြေၾကးနဲ႔ တြက္ၾကည္႔ပါ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ရင္ ဒီေငြေတြ စုမိမွာပါ။ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ပါက ဒီေငြေတြကို တျခားေက်းဇူးရွိမယ္႔ေနရာေတြမွာ အသံုးျပဳႏိုင္တာေပါ႔။
    ၁၅။ သန္႔ရွင္းတဲ႔ ဝန္းက်င္။
    ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းဟာ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းကို ျဖစ္ေစတဲ႔အတြက္ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ရင္ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းမႈကို အားေပးရာ ေရာက္ပါတယ္။
    Reference
    Guidelines to quit smoking, Health Education Division, Ministry of Health, Malaysia.
    ဘာသာျပန္ – ျမင္႔ျမတ္ခ်ိဳ  http://storiesone.blogspot.com/
  • ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္တြင္ ဂရုျပဳရမည့္ အႏၱရာယ္ လကၡဏာမ်ား

    ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ရင္ပူျခင္း၊ ဆီးမၾကာခဏသြားျခင္း၊ ခါးနာျခင္း၊ ႏြမ္းနယ္ျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြက ပံုမွန္ျဖစ္သည္။

    သို.ေသာ္ မိခင္ႏွင့္ ကေလးအတြက္ အႏၱရာယ္အရိပ္အေရာင္ျပသည့္ အျခားလကၡဏာအခ်ိဳ.လည္းရွိေသးသည္။ကိုယ္ဝန္အမ်ားစုသည္ ျပႆနာမရွိဘဲ ေမြးဖြားျပီးုသြားၾကေသာ္လည္း  လိုအပ္လွ်င္ အခ်ိန္မီ ကုသမႈခံယူႏို္င္ရန္ ၄င္း အႏၱရာယ္လကၡဏာမ်ားကို သင္သိထားဖို. လိုေပမည္။

    ေအာက္ပါတို.မွ တစံုတရာ ျဖစ္ခဲ့လွ်င္ သင့္ရဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္ေပးသူကို ခ်က္ခ်င္းဆက္သြယ္ပါ…..

    *ကိုယ္ဝန္၏ ပထမအပတ္ ၂၀ (၅ လ)အတြင္း သာမန္ႏွင့္မတူ/သာမန္ထက္ပိုျပင္းထန္စြာ ၾကြက္တက္လွ်င္။[ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်မည့္ လကၡဏာ ျဖစ္ႏိုင္သည္]

    *ေသြးဆင္းျခင္း(မ်ားသည္ျဖစ္ေစ၊အေရာင္စြန္းရံုျဖစ္ေစ) [ ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်မည့္ လကၡဏာ ျဖစ္ႏိုင္သည္၊အခ်င္းကြာျခင္း/အခ်င္းေနရာမွားျပီး သေႏၶသား၏ ေရွ.ေရာက္ေနျခင္း တို.ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္တတ္သည္။]

    *ရုတ္တရက္ ဆက္တိုက္ ဗိုက္နာ/ေအာင့္ျခင္း၊ဝမ္းဗိုက္ကို ထိလွ်င္နာက်င္လွ်င္။[ကိုယ္ဝန္ ၆ ပတ္မွ ၁၆ ပတ္အတြင္း ျဖစ္ပါက သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္ျခင္း၏ လကၡဏာ ျဖစ္ႏို္င္သည္………သားအိမ္ျပင္ပတြင္ သေႏၶတည္ျခင္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္( ဥပမာ-သားဥျပြန္္တြင္…) သေႏၶသားၾကီးလာေသာအခါ ျပြန္နံရံေပါက္ျပဲျပီး ဝမ္းတြင္း ေသြးထြက္ကာ မိခင္ေသြးေပါင္က်ရ်္ ေခါင္းမူး/သတိေမ့/အားနည္းျခင္းမ်ား ျဖစ္ျပီး အသက္အႏၱရာယ္ စိုးရိမ္ရသည္။အခ်င္းကြာေသာေၾကာင့္လည္း ဝမ္းဗိုက္နာက်င္ႏိုင္သည္။]

    *အဖ်ား ၁၀၀.၅ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္/၃၈.၁  ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ထက္ေက်ာ္လွ်င္။[ကူးစက္ေရာဂါ/နာမက်န္းျဖစ္ျခင္း တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေမြးဖြားခ်ိန္ေစာတတ္သည္။]

    *ဆက္တိုက္ အန္ျပီး ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ကာ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္လွ်င္(ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ျခင္း၏ လကၡဏာမ်ား-ေရငတ္ျခင္း၊ အာေျခာက္ျခင္း၊ ႏြမ္းနယ္ျခင္း၊ ေခါင္းမူးျခင္း ၊ ဆီးအေရာင္ ရင့္ျခင္း၊ ဆီးသြားနည္းျခင္း)။[ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ျခင္းသည္ မိခင္ေရာ ကေလးအတြက္ပါ အႏၱရာယ္ရွိသည္။]

    * မ်က္စိတြင္ ေသြးယိုစီးလွ်င္။[အန္ေနစဥ္ ေသြးေပါင္ခ်ိ္န္ျမင့္တက္ေသာေၾကာင့္ မ်က္စိတြင္း ေသြးယိုစီးႏိုင္သည္။]

    *ေသြးေပါင္ ၁၄၀/၉၀ ႏွင့္္ အထက္ရွိျပီး…ေခါင္းကိုက္၊မ်က္ႏွာ ေျခ လက္ ေဖာေယာင္၊ အျမင္မႈန္ဝါး ၊ လွ်ပ္စီးလက္သလို အလင္းတန္းမ်ား ျမင္ရ ၊ ဆီးတြင္ protein ဓာတ္မ်ားျခင္း တို. ျဖစ္လွ်င္။(ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၁၄၀/၉၀ အထက္ မရွိဘဲ ေဖာ္ျပပါ လကၡဏာမ်ား ခံစားရလွ်င္လည္း က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ခံယူဖို. လိုအပ္သည္။) [ကိုယ္ဝန္ဆိပ္တက္ျခင္း၏ အၾကိဳလကၡဏာမ်ား ျဖစ္ျပီး၊ ကိုယ္ဝန္ဆိပ္တက္လွ်င္ တက္ျခင္း၊သတိလစ္ျခင္းမ်ားျဖစ္ႏို္င္သည္၊အသက္အႏၱရာယ္ရွိသည္။]

    *ကေလး လႈပ္ေသာ အၾကိမ္ေရ နည္းလာလွ်င္ (တစ္နာရီကို ၄ ၾကိမ္ထက္နည္းလွ်င္)။[ပံုမွန္အေရအတြက္မွာ တစ္နာရီလွ်င္ ၃-၅ ၾကိမ္ျဖစ္ျပီး၊ အၾကိမ္ေရ နည္းပါက သေႏၶသားတြင္ တစံုတရာ ျပႆနာရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္သည္။]

    *လမေစ့ဘဲ ေမြးဖြားမည့္ လကၡဏာမ်ား ျဖစ္ေပၚလွ်င္{ကိုယ္ဝန္ အပတ္ ၂၀ မွ ၃၇ ပတ္ အတြင္း …. ၁၀ မိနစ္ တစ္ၾကိမ္(သို.)ထိုထက္ပိ္ုရ်္ ဗိုက္နာေနသည္မွာ တစ္နာရီခန္. ၾကာလာျခင္း၊ေသြးရည္ၾကည္..ပန္းေရာင္/အညိဳေရာင္ အရည္ ဆင္းျခင္း၊ေရဆင္းျခင္း၊ ကေလးဆင္းသည္ကို ခံစားသိရျခင္း၊ ခါးကိုက္ျခင္း၊ ရာသီလာစဥ္ ကိုက္ခဲသကဲ့သို. နာလိုက္ေပ်ာက္လိုက္ ျဖစ္ေပၚျခင္း }။

    အထက္ပါ အရာမ်ား ၾကံဳေတြ.ခံစားရလွ်င္ ေဆးကုသမႈ ခံယူရန္ လိုအပ္ပါသည္။

    ဒီကကူးယူျပီး ဘာသာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

    ေလးစားစြာျဖင္ ့

    Dr.Raihana