ႏိုဝင္ဘာ ၂၄ ၊ ၂၀၁၄
ရုရွားႏုိင္ငံ၏ လူထုေရးရာ စစ္တမ္းမ်ားအရ ႏိုင္ငံလူဦးေရ၏ (၆)ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ မြတ္စလင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ရိုက္တာ သတင္းဌာန၏ အဆိုတြင္မူ ႏိုင္ငံလူဦးေရ၏ (၁၄)ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ မြတ္စလင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ပင္လယ္နက္ ႏွင့္ကက္စပီယန္ ပင္လယ္ၾကားရိွ ေကာ့ေကးဆပ္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္လ်က္ရွိၾကေသာ ဆကားစီးယန္းလူမ်ဳိးမ်ား၊ ေဘာ္လ္ကာ လူမ်ဳိးမ်ား၊ ေခ်ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ား၊ အင္ဂုရွ္ လူမ်ဳိးမ်ား၊ ကဘာရ္ဒင္ လူမ်ဳိးမ်ား၊ ကရာေရွး လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဒါဂ်စၥတန္နီ လူမ်ဳိး အမ်ားအျပားတို႔၌ တိုင္းရင္းႏြယ္ မြတ္စလင္မ်ားအျဖစ္ အေျခစိုက္ေနထိုင္လ်က္ရိွၾကသည္။
ေဗာ္လ္ကာခ်ဳိင့္၀ွမ္းေဒသအလယ္ပိုင္းတြင္လည္း တာတာလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဘက္ရွ္ကီးရ္လူမ်ဳိးမ်ားေနထို္င္လ်က္ရွိၿပီး ၎တို႔အနက္ အမ်ားစုမွာ မြတ္စလင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ စြႏၷီ၊ ရွီအာ ႏွင့္ ဆူဖီအယူူ၀ါဒဆုိင္ရာ မြတ္စလင္ အဖြဲ႕အစည္းေပါင္း (၅၀၀) ေက်ာ္ရွိသည္ဟု (၂၀၀၆) ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ၊ ရုရွားႏိုင္ငံ၏ အစဥ္အလာဘာသာေရးအဖြဲ႕အစည္းမွတ္ပံုတင္ခ်က္အရ သိရသည္။
ရုရွႏိုင္ငံ ေခ်ခ်င္းညွာရိွ ဥေရာပတိုက္ရဲ႕ အၾကီးဆံုး ဗလီဝတ္ေက်ာင္း ရုရွားႏိုင္ငံသို႔ အစၥလာမ္သာသနာ ေရာက္ရွိလာပံု
(၁၅၅၂) ခုႏွစ္ ကာဇန္ႀကီးစိုးခ်ိန္မွစ၍ (၁၇၆၂) ခုႏွစ္္ ကက္သရင္း သည္ဂရိတ္ Catherine the Great နန္းတက္ခ်ိန္ကာလအထိ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းမ်ားကဲ့သို႔ အစၥလာမ့္အမွတ္သညာမ်ားကို ေဖ်ာက္ဖ်က္ျခင္းျဖင့္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈအား ဖယ္ထုတ္ခ်ဳိးႏွိမ္ေရးမူ၀ါဒမ်ား အသံုးျပဳ၍ မြတ္စ္လင္တို႔အေပၚ အကြက္ခ်ဖိႏွိပ္ခဲ့သည္။
ကနဦးပိုင္းတြင္ ရုရွားလူမ်ဳိးတို႔သည္ မိမိတို႔ႏွင့္အျမင္မတူေသာ ကာဇက္သားမ်ားကိုသာမက မြတ္စလင္တို႔အား တရားေဟာေျပာပို႔ခ်ေစရန္ ေဒသအသီးသီးမွ မြတ္စလင္ဘာသာေရးဆရာမ်ားကို ဖိတ္ေခၚျခင္းျဖင့္ အစၥလာမ္သာသနာ စည္ပင္ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးအေပၚ လႈိက္လိႈက္လွဲလွဲရိွေၾကာင္း ျပသခဲ့သည္။
သို႔ရာတြင္ ရုရွားႏိုင္ငံေရးမူ၀ါဒသည္ အစၥလာမ္ဘာသာမတိုင္မီက ယံုၾကည္မႈမ်ားကို လူထုအတြင္း ပ်ံ႕ႏွ႔ံေစေသာနည္းျဖင့္ အစၥလာမ္သာသနာအား ခ်ည့္နဲ႔ေစေရးဖက္သို႔ ေျပာင္းလဲ သြားသည္။ ထိုသို႔ၾကိဳးပမ္းရာတြင္ အစၥလာမ္ဘာသာ မထြန္းကားမီ သမိုင္း၀င္ျဖစ္ရပ္မ်ားအား အေလးကဲအမႊမ္းတင္ျခင္းႏွင့္ ကာဇက္လူမ်ဳိးမ်ားအား လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရးအရ ႏွိမ့္ခ်ကာ ရုရွားစစ္မႈထမ္းေက်ာင္းမ်ားဆီသို႔ အတင္းအဓမၼပို႔ေဆာင္ၾသဇာခံေစခဲ့ျခင္း နည္းလမ္းတုိ႔ကိုလည္း အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။
၎ကိုတုန္႔ျပန္ေသာအားျဖင့္ ကာဇက္ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခိုင္မာမႈ စိတ္ဓါတ္ကိုျမွင့္တင္ႏိုင္ရန္္ တူရကီေထာက္ခံေရး လႈပ္ရွားမႈကို ၾကိဳးပမ္းေဖာ္ေဆာင္ခဲ့သည္။
စပိန္၊ ေပၚတူဂီႏွင့္ စစ္စလီကဲ့သို႔ အျခားခရစ္ယာန္ တိုင္းျပည္မ်ား အတိုင္း နယ္ႏွင္ရန္ေသာ္လည္းေကာင္း – မြတ္စလင္ အမ်ားအျပားကို ေနရာေျပာင္းေရႊ႕၍ မြတ္စလင္နယ္ေျမမ်ား အတြင္း အျခား ရုရွားလူမ်ဳိးနွင့္ မြတ္စလင္ မဟုတ္သူမ်ားကို ပို႔လႊတ္ အစားထိုးကာ ေျမယာေပးကမ္းျခင္းစေသာ မူ၀ါဒမ်ားျဖင့္လည္းေကာင္း – ယူရယ္ေတာင္တန္းေတာင္ဖက္ ေဒသ အခ်ဳိ႕မွ ေအာ္တိုမန္ တူရကီေဒသ အထိရွိေနေသာ မြတ္စလင္တို႔ကို လူနည္းစု၀င္ျဖစ္သြားေစျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း – ဆကားစီးယန္းလူမ်ဳိးမ်ား၊ ခရိုင္းမီးယားတာတာ လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ေကာ့ေကးဆပ္နယ္ရွိ မြတ္စလင္ အမ်ားစုတို႔အား အျမစ္ျဖဳတ္ ရွင္းလင္းျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း ႀကိဳးစားခဲ့ေသာ္လည္း တစ္စုတည္းေသာ ရုရွားေအာသိုေဒါ့ျဖစ္ေရး အစီအမံမွာ မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။
ရုရွားႏိုင္ငံအစိုးရသည္ လူထုကို ၀ိုင္းရံပိတ္ဆို႔ကာ မြတ္စလင္တို႔အား ရြာျပင္ ထြက္ေစ၍ ပင္လယ္နက္ ဆိပ္ကမ္းမ်ားသို႔ ေမာင္းထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ အိမ္နီးခ်င္းေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာမွ သေဘၤာမ်ားေစလႊတ္ၿပီး ၎တို႔အား ေခၚေဆာင္သြားခဲ့သည္။ တစ္စစီျပိဳကဲြလ်က္ရွိေသာ ရုရွားႏိုင္ငံ၏ ထင္ရွားေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ေဒသခံမြတ္စလင္ တို႔အား ဇာတိေျမမွ ဖယ္ ထုတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာအတြင္း သြားေရာက္ အေျခခ်ရမည္ေလာ (သို႔တည္းမဟုတ္) ရုရွားႏိုင္ငံအတြင္း မူလေနရာမ်ား မဟုတ္ေသာ ေဒသမ်ားသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕အေျခခ်မည္ေလာ ဟူသည့့္ ျပႆနာကိုေပး၍ ၎တို႔အား ေရြးခ်ယ္ေစခဲ့ၾကသည္။
ထိုအေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ ရုရွားအစိုးရႏွင့္ေကာ့ေကးရွန္းျပည္သူမ်ား အၾကား စစ္ပဲြမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့ေလသည္။ (၁၈၆၄) ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ(၂) ရက္ေန႔တြင္ ေကာ့ေကး ရွန္းေခါင္းေဆာင္မ်ား အညံ့ခံခဲ့ၿပီးေနာက္မွာမွ စစ္ပြဲၿပီးဆံုးခဲ့ရသည္။
၎ေနာက္၀ယ္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာေရး ဥပေဒျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို လက္မခံ မလိုလားေသာ ဆကားစီးယန္းျပည္သူမ်ား အတြက္ ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာမွ လာေရာက္ အေျခစိုက္ေနထိုင္ရန္ တံခါး ဖြင့္လွစ္ေပးခဲ့သည္။ ၎တို ႔အမ်ားအျပားမွာ ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာ၏အဓိက အထင္ကရနယ္ေျမျဖစ္ေသာ အနာတိုလီယာသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ ခဲ့ၾကသည္။ အနာတိုလီယာ အတြင္းသို ့ေျပာင္းေရႊ အနာတိုလီယာသည္ ယေန႔ေခတ္ သမယတြင္ တူရကီ၊ ဆီးရီးယား၊ ေဂ်ာ္ဒန္ ၊အစၥေရး၊ အီရတ္ႏွင့္ ကိုဆိုဗို စသည့္ႏိုင္္ငံမ်ား ျဖစ္တည္လာၾကသည္။
(၁၈၆၀) ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း ရုရွားႏိုင္ငံမွ ထြက္ခြာေစျခင္းခံရေသာ ေကာ့ေကးဆပ္ ကုန္းျမင့္ေဒသသားမ်ားမွာ ၅ သိန္း အထိရွိခဲ့သည္ဟု ရုရွား၊ ေကာ့ေကးဆပ္ႏွင့္ အေနာက္တိုင္း သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက အဆိုညီၾကသည္။ ေရႊ႕ေျပာင္းကာလ၌ ေရာဂါကပ္ဆိုက္ကာ ေသဆံုးခဲ့ရေသာ ပမာဏ အမ်ားအျပားရိွသည္။ ရုရွားသစၥာခံ တစ္ခ်ိဳ႕မွာမူ ကူဘန္ျမစ္ကမ္းဘယ္ဖက္ရိွ ေျမနိမ့္ လြင္ျပင္ေဒသမ်ားထဲတြင္ အေျခစိုက္ေနထိုင္ခဲ့သည္။ ရုရွားလူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒသည္ ဇာဘုရင္ေခတ္ႏွင့္ ဆိုဗီယက္ေခတ္ကာလမ်ား တစ္ေလွ်ာက္ ေနရာ အသီးသီး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယခုအခါ တာတာလူမ်ိဳးတို႔သည္ တာတာရ္စတာန္ သမၼတႏိုင္ငံ အတြင္းမွာထက္ ထိုႏိုင္ငံျပင္္ပ၌သာ ပိုမိုေတြ႕ၾကရျခင္းျဖစ္သည္။
ကြန္ျမဴနစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး လက္ေအာက္တြင္ ရွရွားႏိုင္ငံရိွ အျခား ဘာသာတရားမ်ားကဲ့သို႔ အစၥလာမ္ဘာသာသည္လည္း အပယ္ခံ၊ အဖိႏွိပ္ခံဘ၀သို႔ က်ေရာက္ခဲ့ရာ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ အေျမာက္အမ်ား ပိတ္ပင္ခံရသည္။ ဥပမာေပးရလွ်င္ အစၥလာမ့္နယ္ေျမျဖစ္ခဲ့ေသာ ကာဇန္ေဒသရွိ မာကာနီဗလီမွအပ က်န္ဗလီ ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္မ်ား သက္၀င္ လႈပ္ရွားမႈ မရိွေတာ့ေခ်။
ေမာ္စကိုျမိဳ႕မွ ေသာၾကာေန႔ ဝတ္ျပဳ ဆုေတာင္းေနၾကသည့္ မြတ္စလင္မ်ား မ်က္ေမွာက္ေခတ္အေျခအေန
ယင္းအဖဲြ ့အစည္းသည္ ပထမကမာၻစစ္ႀကိဳကာလအတြင္း ရုရွားႏိုိင္ငံလႊတ္ေတာ္(Russian Duma)၏ အစိပ္အပိုင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ခဲ့ေသာ မြတ္စလင္သမဂၢ၏ တိုက္ရိုက္ အေမြခံအဖြဲ႕အစည္းျဖစ္သည္။ ကြန္ျမဴနစ္ေခတ္လြန္ေသာ္ မြတ္စလင္မ်ားသည္ ရုရွားမြတ္စလင္လူထုေရးရာအဖဲြ႕အစည္း (Nur All-Russia Muslim Public Movement) ဟုအမည္ရေသာ ႏိုင္္ငံေရး ပါတီတစ္ခု ဖြဲ႕စည္းခဲ့ကာ မြတ္စလင္ လူထုႏွင့္ အျခား လူနည္းစု ဘာသာ၀င္မ်ား၏ ႏိုင္္ငံေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ မြတ္စလင္ အီမာမ္မ်ားႏွင့္ အနီးကပ္ လက္တြဲ၍ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေပးလ်က္ရိွသည္။
ရုရွႏိုင္ငံ ေခ်ခ်င္းညွာရိွ ဥေရာပတိုက္ရဲ႕ အၾကီးဆံုး ဗလီဝတ္ေက်ာင္း မဒၵရစာ(ဘာသာေရးစာသင္ေက်ာင္း) တစ္ခု ပါ၀င္ေသာ ရုရွားအစၥလာမ့္ ယဥ္ေက်းမႈစင္တာ (Islamic Cultural Center of Russia)ကို (၁၉၉၁) ခုႏွစ္တြင္ ေမာ္စကိုၿမိဳ႕၌ ဖြင့္လွစ္သည္။ (၁၉၉၀)ႏွစ္မ်ားတြင္ အစၥလာမ္စာေပ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ျခင္းမ်ား တိုးျမင့္ မ်ားျပားလာသည္။ ၎တို႔အနက္ Islam ဟု အဓိပၸာယ္ထြက္ “Ислам” မဂၢဇင္း၊ “Эхо Кавказа” – Ekho Kavkaza မဂၢဇင္းႏွင့္ “Исламский вестник” – Inslamsky Vestnik အစရိွေသာ ရုရွားဘာသာ စကားမဂၢဇင္းမ်ားႏွင့္ ရုရွားဘာသာစကားျဖင့္ ထုတ္ေ၀ေသာ “Ассалам” – Assalam သတင္းစာ အျပင္ ဒါဂ်စၥတန္နယ္ Makhachkala တြင္ ပံုႏွိပ္သည့္ “Нуруль Ислам” – Nural Islam သတင္းစာတို ့ထြက္ရိွေနၿပီျဖစ္သည္။
တာတာရ္စတာန္၊ ကာဇန္ရိွ မြတ္စလင္တို႔သည္ ရုရွားရိွ အႀကီးမားဆံုး တိုင္းရင္း မြတ္စလင္အုပ္စုျဖစ္ကာ ရုရွားႏိုင္ငံေမာ္စကိုၿမိဳ႕ေန မြတ္စလင္ လူဦးေရေနာက္တြင္ ဒုတိယအမ်ားဆံုးျဖစ္ကာ ရုရွားအစၥလာမ့္ တကၠသိုလ္(Russian Islamic University) တည္ရွိသည့္ေဒသျဖစ္သည္။ ဒါဂ်စၥတန္တြင္ အစၥလာမ့္တကၠသိုလ္မ်ားႏွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာေရး စာသင္ေက်ာင္းေပါင္းမ်ားစြာရွိရာ ၎တို႔အနက္ ဒါဂ်စၥတန္ အစၥလာမ္မစ္ တကၠသိုလ္(Dagestan Islamic University)၊ (၂၀၁၁)ခုႏွစ္ ဇြန္လ (၈)ရက္ေန႔တြင္ လုပ္ႀကံခံရေသာ ပါေမာကၡ မက္ဆုဒ္ဆာဒီေကာဗ့္ (Maksud Sadikov) တာ၀န္ယူခဲ့သည့္ ဘာသာအယူ၀ါဒႏွင့္ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးတကၠသိုလ္ တုိ႔မွာ ထင္ရွားသည္။
ရုရွားႏိူင္ငံ၏ ဓမၼသတ္မွဴးခ်ဳပ္မွာ (Talgat Tadzhuddin) တဲလ္ဂတ္ တက္ဇူဒင္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဆိုဗီယက္ေခတ္ကတည္းက ရုရွားအစိုးရသည္ ႏိုင္ငံံတြင္း၌ မြတ္စလင္အဖြဲ႕ အစည္းငယ္မ်ား အသီးသီး ဖြဲ႔စည္းေပးခဲ့သည္။ (၁၉၈၀)ခုႏွစ္တြင္ ၎ကို European USSR ႏွင့္ ဆိုက္ေဘးရီးယားေဒသ အတြက္ ဓမၼသတ္မွဴးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ခဲ့သည္။ (၁၉၉၂)ခုႏွစ္ မွစတင္၍ ရုရွားႏိုင္ငံ တစ္၀ွမ္းရွိ အကြဲကြဲ အျပားျပားျဖစ္ေနေသာ မြတ္စလင္ အဖြဲ႕အစည္းငယ္မ်ား အားလံုးကို ေပါင္းစုႏိုင္ေအာင္ ဦးေဆာင္ေပးခဲ့သည္။
လူဦးေရ
ဟဂ်္ခရီးစဥ္က႑
ဘာသာစကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ
ဆိုဗီယက္ေခတ္ကာလ အတြင္း မြတ္စလင္မ်ားသည္ လူမ်ိဳး၊ ဘာသာစကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား ကြဲျပားခဲ့ၾကသည္။ တူရကီဘာသာစကား (၁၅)မ်ိဳး၊ အီရန္နီယန္ဘာသာ စကား(၁၀)မ်ိဳးႏွင့္ ေကာ့ေကးရွန္ွးဘာသာ စကားေပါင္း(၃၀)တို႔ျဖင့္ အသီးသီး အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မြတ္စလင္တို႔ အခ်င္းခ်င္းအၾကား ေျပာဆိုဆက္ဆံေရးတြင္ ခက္ခဲမႈမ်ားရွိခဲ့သည္။ (၁၉၈၉)ခုႏွစ္မ်ားတြင္ မြတ္စလင္ေခတ္ ပညာတတ္မ်ားအၾကား ရုရွားဘာသာ စကားကို ကၽြမ္းက်င္လာၾကၿပီး အမ်ားသံုးအျဖစ္ က်ယ္ျပန္႔လာသည္။
(၁၇၆၈) ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ (Khan’s Mosque) ခန္းဗလီ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္မ်ားက႑
ႀကီးစိုးေနသည္။ ၎အုပ္စုအၾကား တာအို၊ ကြန္ျဖဴးရွပ္ႏွင့္ ရွင္တိုမ်ားလည္း ေရာေႏွာပါ၀င္သည္။ ယူေအအီး၊ ဒူဘိုင္းႏွင့္ ကာတာ အစၥလာမ္ႏိုင္ငံမ်ား၌ သီရိလကၤာလုပ္သားမ်ားအတြက္ ဗုဒၶဘာသာ၏ အဓိကက်သည့္ပြဲေတာ္မ်ားကို က်င္းပခြင့္ျပဳထားၾကသည္။
