ဇန်နဝါရီ ၁၅၊ ၂၀၂၀
တရုတ်အစိုးရ၏ ဖိနှိပ်မှုကို ခံနေရသည့် ဝီဂါများ -တရုတ်အစိုးရရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၁၀ စုနှစ်တွေအတွင်း အကြမ်းကြုတ်ဆုံးနဲ့ အပြန့်နှံ့ဆုံးဖြစ်လာပြီး နိုင်ငံတကာအသိုင်းအ၀ိုင်းအနေနဲ့ တားဆီးဟန့်တားကြဖို့ လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်အဖွဲ့ Human Rights Watch (HRW) အဖွဲ့က တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အစီရင်ခံစာတစ်စောင်ကို HRW က မနေ့မှာ ထုတ်ပြန်ရာမှာ တရုတ်နိုင်ငံက လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေအကြောင်းကို သီးသန့်ကဏ္ဍတစ်ခုအနေနဲ့ ထည့်သွင်းထားပါတယ်။
ရှင်ကျန်းပြည်နယ်နဲ့ ဝီဂါနဲ့ အခြားလူနည်းစုတွေအပေါ် တရုတ်က ဖိနှိပ်ညှင်းပမ်းနေမှု၊ ဟောင်ကောင်က ဆန္ဒပြပြည်သူတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို အစီရင်ခံစာမှာ အသေးစိတ် ဖော်ပြထားပါတယ်။
နိုင်ငံရေးဩဇာလွှမ်းမိုးမှု ကြီးမားလာပြီး နိုင်ငံရပ်ခြားကလူတွေအပေါ် စောင့်ကြည့်ကန့်သတ်မှုတွေ လုပ်ဆောင်လာတာကလည်း ‘နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးစနစ်အပေါ် လတ်တလော ခြိမ်းခြောက်မှု’ ဖြစ်လာတယ်လို့ HRW က ဆိုပါတယ်။
“ဒါတွေကို ရင်ဆိုင် မတုန့်ပြန်ဘူးဆိုရင် တရုတ်ရဲ့ ဒီလုပ်ရပ်တွေဟာ အနာဂတ်အခြေအနေကို ဆိုးရွားစေမှာဖြစ်ပြီး တရုတ်ရဲ့စောင့်ကြည့်မှုနဲ့ ဘယ်သူမှမလွတ်တဲ့အခြေအနေမျိုး ဖြစ်လာပါလိမ့်လိမ့်မယ်။ ဒါဆိုရင် နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးစနစ် အားနည်းကာ အစိုးရတွေရဲ့ ဖိနှိပ်မှုကို စောင့်ကြည့်လို့ရမှာ မဟုတ်တော့ပါဘူး” လို့ HRW ရဲ့ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ကန်နသ်ရို့သ်က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
ရို့သ်ဟာ တနင်္ဂနွေနေ့က ဟောင်ကောင်ဝင်ရောက်ခွင့် ငြင်းပယ်ခံခဲ့ရပါတယ်။
စောင့်ကြည့်တိုင်းပြည်
၆ လာကျော် ကြာမြင့်နေပြီဖြစ်တဲ့ ဟောင်ကောင်က ဒီမိုကရေစီအရေးဆန္ဒပြမှုမှာ ရဲတပ်ဖွဲ့က အင်အားအလွန်အကျွံသုံးပြီး လွတ်လပ်စွာ စုဝေးခွင့်ကို ကန့်သတ်တာ၊ ရဲတပ်ဖွဲ့ရဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေအတွက် လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုပြုလုပ်ဖို့ တရုတ်လိုလားတဲ့ ဟောင်ကောင်းခေါင်းဆောင် ကာရီလမ်က လက်မခံတာတွေကို HRW ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဝေဖန်ထားပါတယ်။
တရုတ်နိုင်ငံနောက်ပိုင်း ရှင်ကျန်းပြည်နယ်က ဝီဂါနဲ့ အခြားလူနည်းစုတွေအပေါ် တရုတ်အစိုးရက ကျူးလွန်တဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကိုလည်း အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ပြည်သူတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စောင့်ကြည့်ထောက်လှမ်းလို့ရအောင် ဆောင်ရွက်ထားမှုက ဝီဂါနဲ့ ဟောင်ကောင်က ဆန္ဒပြသူတွေအပေါ် တရုတ်က လွယ်လွယ်ကူကူ နှိမ်နှင်းလို့ရစေတယ်လို့ HRW အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ရို့သ်က ထောက်ပြခဲ့ပြီး တရုတ်အစိုးရအပေါ် ဖိအားပေးဖို့အတွက် နိုင်ငံတကာခေါင်းဆောင်တွေ၊ အဖွဲ့အစည်းတွေကို တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။
“ပြည်တွင်းက ဝေဖန်သူတွေကို အရင်ကတည်းက ဖိနှိပ်ခဲ့တာပါ။ အခုအချိန်မှာတော့ ဒီလို စောင့်ကြည့်ဖိနှိပ်မှုကို ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းအထိ ချဲ့ထွင်နိုင်ဖို့ တရုတ်အစိုးရက ကြိုးစားလာပါတယ်”
ရှင်ကျန်းပြည်နယ်က ဝီဂါနဲ့ အခြားလူနည်းစု ၁ သန်းကနေ ၂ သန်းလောက်ကို တရုတ်က အကျဉ်းစခန်းတွေထဲမှာ ပိတ်လှောင်ကာ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုတွေ လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ ကုလက ထုတ်ပြန်ထားပြီး တရုတ်ကတော့ ဒီထုတ်ပြန်ချက်ကို ငြင်းဆိုပါတယ်။
မလုံလောက်
တရုတ်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို ကမ္ဘာ့အင်အာကြီးအစိုးရတွေက တုန့်ပြန်ရာမှာ မလုံလောက်သေးဘူးလို့ HRW ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဝေဖန်ထောက်ပြထားပါတယ်။
အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်ဟာ လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရမယ့်အစား အာဏာရှင်တွေနဲ့ ရင်းရင်းနှီးနှီး ဆက်ဆံတာ၊ ဥရောပနိုင်ငံတွေကလည်း Brexit ကိစ္စ၊ ပြောင်းရွှေ့အခြေချမှု ကိစ္စတွေနဲ့ သဘောထား ကွဲလွဲပြီး လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စဖက် အာရုံမလှည့်နိုင်တာတွေ ရှိနေတယ်လို့လည်း ရို့သ်က ထည့်သွင်းပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
ကုလဆိုင်ရာ တရုတ်သံအမတ် ရှင်ကျိရှင်းက HRW ရဲ့ ဒီအစီရင်ခံစာကို ပယ်ချခဲ့ပြီး မှန်းဆပြောဆိုမှု၊ ချဲ့ကားပြောဆိုမှုတွေသာဖြစ်တယ်လို့ တုန့်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ တရုတ်ရဲ့ ပြည်သူ့တွေအပေါ် စောင့်ကြည့်စနစ်တွေ၊ ရှင်ကျန်းပြည်နယ်က လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး HRW ရဲ့ အရင်က စုံစမ်းစစ်ဆေး ထုတ်ပြန်မှုတွေကိုလည်း တရုတ်က ဝေဖန်ရှုတ်ချဖူးပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့လကလည်း HRW နဲ့ အမေရိကန် NGO အဖွဲ့တွေကို တရုတ်က ပိတ်ဆို့မှုတွေ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်ရဲ့ ‘ဟောင်ကောင်လူ့အခွင့်အရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီဆိုင်ရာ အက်ဥပဒေ’ ပြဌာန်းမှုကို တုန့်ပြန်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
မနေ့က စာမျက်နှာ ၆၅၂ မျက်နှာပါဝင်တဲ့ HRW ရဲ့ World Report 2020 အစီရင်ခံစာမှာ ဆီးရီးယား၊ ယီမင်နဲ့ မြောက်ကိုရီးယားတို့က လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအကြောင်းလည်း ပါဝင်ပါတယ်။
Ref: Aljazeera
