ၾသဂုတ္ ၁၂၊ ၂၀၁၇
မလအြန္ ဒုကၡသည္စခန္းမွ ကရင္အမ်ိဳးသမီး တစ္ဦး
– ကမၻာ့အရွည္ၾကာဆံုး ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားရာ ျမန္မာႏုိင္ငံကေန အိုးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးလာရတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြဟာ ထုိင္း-ျမန္မာနယ္စပ္က မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသႏႈန္း ျမင့္မားေနတဲ့ စခန္းေတြမွာ အနာဂတ္မဲ့စြာ ေနထုိင္ေနရပါတယ္။ တတိယႏုိင္ငံေတြမွာ ေနရာခ်ထားေပးေရး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ က်ဥ္းေျမာင္းလာခဲ့တာေၾကာင့္ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ျပန္သြားေနၾကၿပီး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းေရးမွာ စိန္ေခၚမႈေတြကုိလည္း ႀကံဳေတြ႕ေနရပါတယ္။
ဒုကၡသည္ တစ္ေသာင္းေလာက္ရွိတဲ့ မယ္လအြန္ဒုကၡသည္စခန္းမွာ မီးစက္နဲ႔ တစ္ညကုိ တစ္နာရီေလာက္သာ ဓာတ္အားလႊတ္ေပးပါတယ္။ အသက္ ၂၁ ႏွစ္အရြယ္ ကြန္ပ်ဴတာဆရာ ေနေကာထူးတစ္ေယာက္ မီးရတဲ့အခ်ိန္အမ်ားစုကုိ ဖုန္းအာသြင္းတာ၊ သူႏွစ္သက္တဲ့အဆုိေတာ္ ဘ႐ူႏုိမားစ္ရဲ႕သီခ်င္း နားေထာင္တာေတြ လုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒုကၡသည္စခန္းကေန လြတ္ေျမာက္ရင္ ကြန္ပ်ဴတာပညာရွင္တစ္ေယာက္၊ ဒါမွမဟုတ္ ပ႐ုိဂရမ္မာတစ္ေယာက္ ျဖစ္ေအာင္ႀကိဳးစားမယ္ဆုိတဲ့ အိပ္မက္ေတြလည္း သူ႕မွာ ရွိေနပါတယ္။
ကရင္ျပည္နယ္မွာ ျမန္မာအစုိးရစစ္တပ္နဲ႔ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္ေတြအၾကား ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ၾကာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲေတြေၾကင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအေရွ႕ပုိင္းက ဒုကၡသည္ တစ္သိန္းေလာက္ဟာ အုိးအိမ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးခဲ့ရပါတယ္။ သူတုိ႔ထဲကအမ်ားစုဟာ ထုိင္းျမန္မာနယ္စပ္က စခန္း ၉ ခုမွာ ေနထုိင္ေနရတာပါ။
ေနေကာထူးဟာ တတိယႏုိင္ငံတစ္ခုမွာ ခုိလႈံ႕ခြင့္ရဖုိ႔ ေစာင့္ေနတာ ၃ ႏွစ္ေလာက္ရွိပါၿပီ။ ဒါပမယ့္ သူ႕မွာ ေရြးခ်ယ္စရာ သိပ္မရွိပါဘူး။ ကုလဒုကၡသည္မ်ားေအဂ်င္စီ UNHCR က ဒုကၡသည္ေတြကုိ တတိယႏုိင္ငံမွာ အေျခခ်ႏုိင္ဖုိ႔ စာရင္းသြင္းမႈကုိ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္မွာ ရပ္နားလုိက္ၿပီးေနာက္ပုိင္း သူဟာ ထုိင္းႏုိင္ငံကုိ ေရာက္လာတာျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္မွာ အေျခခ်ေရးဆုိတဲ့ အိပ္မက္နဲ႔ ေနေကာထူးတစ္ေယာက္ ဒုကၡသည္စခန္းကုိ ေရာက္လာခဲ့ေပမယ့္ စခန္းထဲက တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မဲ့မႈေတြသာ ပုိမိုတုိးလာခဲ့ပါတယ္။ နယ္စပ္မွာ အႀကီးဆံုးျဖစ္တဲ့ မယ္လဒုကၡသည္စခန္းမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္အတြင္းမွာ ဒုကၡသည္ ၂၈ ဦးဟာ မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသသြားခ့ဲၿပီး ၆၈ ဦးကလည္း အဲဒီလုိ သတ္ေသဖုိ႔ ႀကံစည္ခဲ့တယ္လုိ႔ ႏုိင္ငံတကာ ေျပာင္းေရႊ႕အေျခခ်သူမ်ားအဖြဲ႕ (IOM) ရဲ႕ ေလ့လာမႈက ျပသေနပါတယ္။
ထုိင္းႏုိင္ငံက IOM အဖြဲ႕အႀကီးအကဲ ဒါနာ ဂရာဘာရ္ လာဒက္က ဒီႏႈန္းဟာ ကမၻာ့ပ်မ္းမွ် မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသမႈႏႈန္းထက္ ၃ ဆေလာက္ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ႏုိ၀င္ဘာလမွာ ႏွစ္ဖက္မိသားစုက ေတာ္ေတာ္ေလး ခ်စ္ၾကတဲ့ ဇနီးေမာင္ႏွံႏွစ္ဦးဟာ ပုိးသတ္ေဆးေတြေသာက္ၿပီး အဆံုးစီရင္ခ့ဲပါတယ္။
“တကယ့္ကုိ စိတ္မခ်မ္းေျမ႕စရာပါပဲ” လုိ႔ စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ ေဒါက္တာ ဂရာစီယာ ဖဲလ္မက္သ္က ေျပာပါတယ္။
သူမဟာ အဲဒီဇနီးေမာင္ႏွံက အသက္ ၁၈ ႏွစ္အရြယ္ ကုိယ္၀န္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးငယ္ကုိ အခင္းမျဖစ္ပြားခင္ ၂ ရက္အလုိမွာ ေတြ႕ခဲ့သူပါ။
ေအာက္စဖုိ႔ဒ္တကၠသုိလ္က ပီအိခ်္ဒီေက်ာင္းသူ ဖဲလ္မက္သ္တစ္ေယာက္ ဒုကၡသည္စခန္းအတြင္း ၂ ႏွစ္ၾကာ သုေတသနေတြအရ အမ်ိဳးသမီးေတြ မီးမဖြားခင္နဲ႔ မီးဖြားၿပီးေနာက္ပုိင္း ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ စိတ္က်ေရာဂါလုိမ်ိဳး စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား ျဖစ္စဥ္ေတြဟာ ဒုကၡသည္အမ်ိဳးသမီးေတြၾကားမွာ တုိးလာေနတယ္ဆုိတာ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ သူမကေတာ့ ဒီလုိ စိတ္ေရာဂါေတြ ျဖစ္ေနေၾကာင္း ေစာေစာစီးစီးသိတာဟာ မိမိကုိယ္ကုိသတ္ေသမႈကုိ တားဆီးဖုိ႔အတြက္ ေသာ့ခ်က္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး အသက္ရြယ္၊ လိင္အလုိက္ ေထာက္ပံ့ကူညီေရးအဖြဲ႕ေတြကလည္း အေရးႀကီးတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
မယ္လစခန္းက အမည္မေဖာ္လုိတဲ့ အျခား အႀကံေပးတစ္ဦးကလည္း ဒုကၡသည္စခန္းေတြအတြင္းမွာ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ ဆုိးဆုိး၀ါး၀ါး အားနည္းေနၿပီး အထူးသျဖင့္ ေလ့က်င့္ေပးထားတဲ့ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ိဳးမရွိတာျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သူတုိ႔ဟာ အနာဂတ္အတြက္ စုိးရိမ္ေၾကာင့္ၾကေနေၾကာင္း၊ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ကရင္ျပည္နယ္ကုိ အတင္းျပန္ပုိ႔ခံရမွာ ေၾကာက္ေနေၾကာင္း ဖဲလ္မက္သ္ကုိ ေျပၾကားခဲ့ပါတယ္။ စစ္ပြဲအနိဌာ႐ံုေတြေၾကာင့္ တြယ္တာစရာမိသားစု၊ ပုိင္ဆုိင္ရာေျမယာေတြ မရွိေတာ့အတြက္အေၾကာင့္ မျပန္ခ်င္သူေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။
နယ္စပ္မွ မေသခ်ာမႈမ်ား
မယ္လအြန္ဒုကၡသည္စခန္းရဲ႕ အစိတ္အပုိင္းေတြက ရြာေတြလုိျဖစ္ေနၿပီး အိမ္ေတြကုိ ၀ါးဓနိေတြနဲ႔ ေဆာက္လုပ္ထားတာပါ။ လူငယ္အခ်ိဳ႕ဟာ ေျမေျပာင္ေျပာင္မွာ ႏွစ္ဖက္ခြဲကာ ပုိက္တားၿပီး ႀကိမ္လံုးတစ္လံုးကုိ ခတ္ေနကာ ေဘးမွာလည္း လူေတြက ၀ုိင္းၾကည့္ေနၾကပါတယ္။ ဒီကစားနည္းကုိ ‘ျခင္းလံုးခတ္တယ္’ လုိ႔ေခၚၿပီး အႏု
ထုိင္းမွာ ဒုကၡသည္ေတြဟာ အလုပ္လုပ္ခြင့္မရွိပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ဆုိရင္ သီးျခားျဖစ္ေနတဲ့ ဒုကၡသည္စခန္းကေန ထြက္ခဲပါတယ္။
“တရားမ၀င္အလုပ္လုပ္ရင္ ထိုင္းအာဏာပုိင္ေတြက ကၽြန္မကုိဖမ္းၿပီး ေထာင္ထဲ ထည့္လုိ႔ရပါတယ္” လုိ႔ ထမင္းခ်က္ဖုိ႔ ဆန္ေဆးေနတဲ့ ေကာ္ေကေပါက ေျပာပါတယ္။ မယ္လအြန္ ဒုကၡသည္စခန္းမွာ ေမြးဖြားႀကီးျပင္းခဲ့တဲ့ သူမဟာ အသက္ ၂၀ အရြယ္ေရာက္ေနေပမယ့္ ျပင္ပကမၻာနဲ႔ ထိတြ႕ဆက္ဆံဖူးျခင္း မရွိေသးပါဘူး။
အသက္ ၂၄ ႏွစ္အရြယ္ ေစာကူဒဟ္ကေတာ့ လူငယ္ေတြကုိ စိတ္ပ်က္ေစတာက ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း တစ္ပံုစံတည္း ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒုကၡသည္ေတြက ဦးစီးဖြင့္လွစ္ထားတဲ့ ပညာဒါန ေက်ာင္းေလးေတြမွာ စာသင္ၿပီးသြားရင္ ဘာလုပ္ရမယ္ဆုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ိဳး လူငယ္ေတြမွာ မရွိပါဘူး။
ျပန္လည္ေနရာခ်ထားရး အစီအစဥ္ ရပ္တန္႔သြားတာေၾကာင့္ တစ္ခ်ိဳ႕ဒုကၡသည္ေတြက ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ျပန္သြားၾကပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ေအာက္တုိဘာမွာ UNHCR အကူအညီနဲ႔ ပထမဆံုး ေနရပ္ျပန္ပုိ႔မႈအတြင္း ဒုကၡသည္ ၇၁ ဦးဟာ သူတုိ႔ဆႏၵအေလ်ာက္ အိမ္ျပန္ခဲ့ၾကပါတယ္။
လက္နက္ကုိင္အုပ္စုေတြက ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ အပစ္ရပ္ေရးသေဘာတူညီခ်က္ကုိ လက္မွတ္ေရးထုိးၿပီးေနာက္ပုိင္း ကရင္ျပည္နယ္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းတယ္လုိ႔ ေျပာႏုိင္ေပမယ့္ ျပန္ေရာက္လာတဲ့အေရအတြက္က သိပ္ၿပီး မ်ားမ်ားစားစား မရွိပါဘူး။ ကရင္ လူ႕အခြင့္အေရးအဖြဲ႕က ေစာေ၀ေလးကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဟာ အာမခံခ်က္မရွိဘူးလုိ႔ ဆုိပါတယ္။
“ဒုကၡသည္ေတြျပန္လာဖုိ႔ဆုိတာဟာ စစ္မက္ဇုန္မျဖစ္ေတာ့တာနဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ အစုိးရတပ္ဖြဲ႕ေတြ၊ စခန္းေတြဟာ ကရင္ေဒသမွာ ဆက္ရွိေနတုန္းပါပဲ”
တုိက္ခုိက္မႈျဖစ္ပြားစဥ္အတြင္းမွာ စစ္တပ္ကေရာ၊ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္ေတြဖက္ကေရာ ေျမျမႇဳပ္မုိင္းေတြကုိ ထင္သလုိ ခ်ထားမႈေၾကာင့္ ကရင္ျပည္နယ္မွာ မုိင္းေတြကလည္း ျပန္႔က်ဲေနပါတယ္။
ဒုကၡသည္စခန္းကေန ျပန္ေရာက္လာသူေတြ ႀကံဳေတြ႕ရမႈကုိ ေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့ KHRG က လူတစ္ခ်ိဳ႕ဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲ ျပန္လည္၀င္ေရာက္ဖုိ႔အတြက္ စိန္ေခၚမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
“ျပန္လာလုိက္တာေကာင္ပါတယ္” လုိ႔ ေစာဘီလုိ႔သာ အမည္ေျပာတဲ့ အသက္ ၂၅ ႏွစ္အရြယ္ အမ်ိဳးသားတစ္ေယာက္က သူ႕ရဲ႕ဇနီးနဲ႔အတူ ၾကာအင္းဆိပ္ႀကီးၿမိဳ႕နယ္ကုိ ျပန္ေရာက္လာမႈအေၾကာင္း KHRG ကုိ ေျပာပါတယ္။ ႏုိဟ္ပုိး ဒုကၡသည္စခန္းမွာ အေထာက္အထားမဲ့ ေနထုိင္ခဲ့ရၿပီးတဲ့ေနာက္ သူတုိ႔ဟာ ႏုိင္ငံသားစီစစ္ေရးကဒ္ျပားကုိ ရရွိခဲ့ပါတယ္။
“လူတစ္ေယာက္ဟာ ႏုိင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ ရွိပါတယ္” လုိ႔ ေစာဘီက ဇြန္န၀ါရီမွာ KHRG ကုိ ေျပာပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အလုပ္ရွာလုိ႔မရတာေၾကာင့္ UNHCR က ေပးတဲ့ အကူအညီနဲ႔ပဲ သူတုိ႔ဟာ ရပ္တည္ေနၾကပါတယ္။
“ဒီမွာ အရင္ကတည္းက ေနလာၾကတဲ့ ရြာသားေတြက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကုိ ခြဲျခားဆက္ဆံခ်င္တဲ့ပံုပဲဗ်။ အလုပ္ရွိတယ္ုဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကုိ မေျပာခ်င္တာမ်ိဳး၊ မရေစခ်င္တာမ်ိဳး ရွိေနတယ္”
ေျမနဲ႔ အျခားအကူအညီေတြ ရရွိေပမယ့္ ဒုကၡသည္စခန္းကေန ျပန္လာသူေတြက ေရ၊ ေက်ာင္းတက္ခြင့္၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေတြလုိ အျခားအရာေတြ မရဘူးလုိ႔ KHRG ကုိ ေျပာပါတယ္။ အလုပ္နဲ႔ အျခား၀န္ေဆာင္မႈေတြလုိ အခြင့္အလမ္းမ်ိဳးေတြ မရဘဲနဲ႔ ဒုကၡသည္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ျပန္လာႏုိင္မွာမဟုတ္ဘူးလုိ႔ ေစာေ၀ေလးက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ေတြ႕ႀကံဳခံစားခဲ့ရတာေတြက စိတ္ထဲစြဲထင္ေနတာေၾကာင့္ ဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မလာဘူးလုိ႔ တစ္ခ်ိဳ႕ဒုကၡသည္ေတြက ေျပာခဲ့ၾကပါတယ္။
ကရင္သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ လူမႈကြန္ယက္က ရွာမူးက လူေတြ အစုလုိက္ျပန္လာဖုိ႔အတြက္ ကရင္ရြာေတြရဲ႕အေျခအေနဟာ မလံုေလာက္ေသးဘဲ လက္ရွိ စခန္းအတြင္း အကူအညီေတြ ျဖတ္တာက္ထားမႈဟာ ဒုကၡသည္ေတြ အဆင္သင့္မျဖစ္ေသးခင္ ကရင္ျပည္နယ္ကုိ ျပန္ဖုိ႔အတြက္ ဖိအားျဖစ္ေစတယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
Ref: Newsdeeply
(Refugees Deeply တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ Karen Refugees Wary of Return to Myanmar as Despair Rises in Camps ေဆာင္းပါးကုိ ေလးေမာင္က ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆုိသည္)
