ဇူလုိင္ ၇၊ ၂၀၁၇
M-Media
ရာဇာ တင္ဆက္သည္
(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)
– ေရွးေခတ္ မြတ္စလင္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဟာ စၾကာ၀ဠာ၊ လူသားထုနဲ႔ သက္ရွိေတြအေပၚ သဘာ၀က်က် စူးစမ္းေလ့လာမႈမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး ေျပာင္ေျမာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သတၱဳေတြ၊ ေက်ာက္သားေတြ၊ ေတာင္တန္းေတြ၊ ေရျပင္ေတြ၊ ငလ်င္လႈပ္ခတ္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ မြတ္စလင္ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ ေတြးေခၚစဥ္းစား အေျဖထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ေရွးေဟာင္း အီဂ်စ္ေတြ၊ မက္ဆုိပုိေတးမီးယားေတြ၊ အိႏၵိယသားေတြ၊ ဂရိေတြ၊ ေရာမေတြဟာ သတၱဳပစၥည္း၊ ေက်ာက္သံပတၱျမား တစ္ခ်ိဳ႕အေၾကာင္းကုိ သိရွိၾကပါတယ္။ ဒီလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ေဒသေတြဟာ ေနာက္ပုိင္းမွာ အစၥလာမ့္ခလီဖာရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ပထမ ႏွစ္ ၃၀၀ အတြင္း သူတုိ႔ရဲ႕ ေလ့လာေတြ႕ရွိမႈေတြကုိ အာရဘီဘာသာ ျပန္ဆုိခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ မြတ္စလင္ သိပၸံပညာရွင္ေတြ၊ စူးစမ္းေလ့လာသူေတြဟာ သုေတသနျပဳ ေဖာ္ထုတ္မႈေတြ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အစၥလာမ္ကမၻာ က်ယ္ျပန္႔လာတာေၾကာင့္ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဘူမိေဗဒ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈေတြဟာ ဂရိေတြလုိ ေျမထဲပင္လယ္ေဒသမွာတင္ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ၊ ဥေရာပ၊ အာရွနဲ႔ အာဖရိကေဒသေတြအထိ ျဖန္႔က်က္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၁ ရာစု မြတ္စလင္ပညာရွင္ႀကီး အစ္ဗေန႔ဆီနာ (Ibn Sina) ေရးသားတဲ့ The Book of Cure (ကုသမႈဆုိင္ရာက်မ္း) မွာ မေလးကၽြန္းဆြယ္ေလာက္အထိ ေ၀းလြန္းတဲ့ ေနရာက တြင္းထြက္သတၱဳ၊ ေက်ာက္သံပတၱျမား၊ အပင္ေတြနဲ႔ သက္ရွိတိရစၦာန္ေတြအေၾကာင္း အသိပညာေတြကုိပါ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားတာကုိ ေတြ႕ရပါတယ္။
၁၀ ရာစု မြတ္စလင္ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ေသာ အစ္ခ္၀မ္ အလ္-ဆာဖာ (ျဖဴစင္ေသာ ညီအစ္ကုိမ်ား) အဖြဲ႕ကုိ အာရဘီက်မ္းတစ္ခုတြင္ ေဖာ္က်ဴးထားပံု
အေနာက္တုိင္းမွာ အဗီဆီနာ (Avicenna) လုိ႔သိတဲ့ အစ္ဗေန႔ဆီနာဟာ မြတ္စလင္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အထြတ္အထိပ္ ေရာက္ေနတဲ့ကာလရဲ႕ ထြက္ကုန္စစ္စစ္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ သူ႕ကုိ ဘူမိေဗဒထက္စာရင္ ေဆးပညာနဲ႔ ဒႆနနယ္ပယ္ေလာက္မွာသာ လူေတြက ပုိသိၾကပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ The Book of Cure စာအုပ္မွာ တြင္းထြက္ေဗဒ၊ မုိးေလ၀သေဗနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေရးပါတဲ့ အခန္းေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ အဲဒီအခန္းမွာ အစ္ဗေန႔ဆီနာဟာ သူ႕ေခတ္သူ႕အခါက ကမၻာႀကီးမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေလ့လာဆန္းစစ္မႈေတြကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေဖာ္ျပခ့ဲပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ လက္တင္ဘာသာျပန္ဟာ ဉာဏ္သစ္ေလာင္းဥေရာပမွာ ေက်ာ္ၾကားခဲ့ၿပီး ၁၅ ရာစုက လီယုိနာဒုိဒါဗင္ခ်ီ (Leonardo da Vinci)၊ ၁၇ ရာစုက နီကုိလက္စ္ ဆတီႏုိ (Nicolas Steno)၊ ၁၈ ရာစုက ဂ်ိမ္းစ္ ဟတ္တန္ (James Hutton) တုိ႔လို ဥေရာပ ဘူမိေဗဒေတြးအေခၚကုိ အုတ္ျမစ္ခ်ေပးခဲ့တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြကုိ တြန္းအားျဖစ္ေစခဲ့တဲ့ ရင္းျမစ္တစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
အသိပညာနယ္ပယ္ကုိ ခ်ဲ႕ထြင္ေပးခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္ဟာ အစ္ဗေန႔ဆီနာတစ္ေယာက္တည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ဘူဗိေဗဒနယ္ပယ္က ေက်ာ္ၾကားတဲ့ မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြထဲမွာ အလ္-ဘီ႐ူနီ (Al-Biruni) လည္းပါ၀င္ၿပီး အစ္ဗေန႔ဆီနာနဲ႔ ေခတ္ၿပိဳင္ျဖစ္ပါတယ္။
သကၠရာဇ္ ၉၇၃ ခုႏွစ္ ခြါရီဇမ္မွာ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ အလ္-ဘီ႐ူနီကို နယ္ပယ္တစ္ခုတည္းမွာ ကန္႔သတ္လုိ႔မရဘဲ သူဟာ သခ်ၤာ၊ နကၡတၱေဗဒ၊ ေဆးပညာ၊ ဒႆနိက၊ သမုိင္း၊ ေဆး၀ါး၊ တြင္းထြက္သတၱဳေဗဒနဲ႔ ဘူမိေဗဒ စတဲ့ နယ္ပယ္ေတြမွာပါ စာအုပ္စာေပေတြ ေျမာက္မ်ားစြာ ေရးသားခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။
၉ ရာစု မြတ္စလင္ ဘူမိေဗဒ ပညာရွင္ႀကီး အစ္ဗေန႔ မာဆာေ၀
သိပၸံ၊ ၀ိဇၨာနယ္ပယ္မွာ သူ႕ရဲ႕ အႀကီးအက်ယ္ဆံုး ေအာင္ျမင္မႈရတဲ့အခ်ိန္က အိႏၵိယကုိ ေရာက္သြားတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ အလ္-ဘီ႐ူနီဟာ လူမ်ိဳးႏြယ္၊ ဘာသာတရား၊ ဘာသာစကားနဲ႔ ေဒသေတြအေၾကာင္းကုိ ေလ့လာခဲ့ၿပီး Chronicles of India (အိႏၵိယရာဇ၀င္က်မ္း) လုိ႔ေခၚတဲ့ က်မ္းႀကီးတစ္ေစာင္ကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဟင္ဒီဘာသာစကားကုိ ေျပာဆုိတတ္သလုိ အလ္-ဘီ႐ူနီဟာ ဂရိ၊ သကၠတနဲ႔ ဆီရီအက္ ဘာသာစကားေတြကုိလည္း တတ္ကၽြမ္းပါတယ္။ စာအုပ္စာေပေတြ ေရးသားတဲ့အခါမွာေတာ့ ပါရွန္နဲ႔ အာရဘီကုိ သူက အသံုးျပဳပါတယ္။ အိႏၵိယမွာ ရွိေနတဲ့အခ်ိန္ သူဟာ သဘာ၀သမုိင္းနဲ႔ ဘူမိေဗဒေတြကုိ အာ႐ံုစုိက္ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ အလ္-ဘီ႐ူနီဟာ ဂဂၤါျမစ္၀ွမ္းရဲ႕ ႏုန္းပုိ႔ခ်မႈသဘာ၀ကုိ မွန္ကန္စြာ ေဖာ္ျပႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ တြင္းထြက္သတၱဳေဗဒနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သူ႕ရဲ႕ ႀကီးက်ယ္တဲ့ က်မ္းႀကီးက Treatises on How to Recognize Gems (ေက်ာက္ျမတ္မ်ား မွတ္ေက်ာက္တင္မႈဆုိင္ရာက်မ္း) ျဖစ္ၿပီး၊ ဒီက်မ္းေၾကာင့္ပဲ တြင္းထြက္သတၱဳေဗဒမွာ အလ္-ဘီ႐ူနီဟာ ထိပ္တန္းပညာရွင္တစ္ေယာက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။
ဒီေန႔ ဘူမိေဗဒလုိ႔သိၾကတဲ့ နယ္ပယ္မွာ အားထုတ္ႀကိဳးပမ္းခဲ့တဲ့ အျခား မြတ္စလင္ သိပၸံပညာရွင္ႀကီးေတြလည္း ရွိေနပါေသးတယ္။
(၈၅၇ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္ခဲ့တဲ့) ယဟ္ယာ အစ္ဗေန႔ မာဆာေ၀ဟ္ (Ibn Masawayh) ဟာ Gems and Their Properties (ေက်ာက္ျမတ္ႏွင့္ ၎၏တုိ႔၏ ဂုဏ္သတၱိမ်ားက်မ္း) ကုိ ေရးသားခဲ့ၿပီး၊ (၈၇၃ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္တဲ့) အလ္-ကင္ဒီ (Al-Kindi) ကလည္း တြင္းထြက္ေဗဒနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ စာအုပ္ ၃ အုပ္ေရးသားခဲ့ကာ Gems and the Likes (ေက်ာက္ျမတ္ႏွင့္ ထုိကဲ့သုိ႔ေသာအရမ်ားက်မ္း) က အေက်ာ္ၾကားဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုအခ်ိန္မွာ ဒီစာအုပ္ဟာ ေပ်ာက္ဆံုးေနပါတယ္။
၁၀ ရာစု မြတ္စလင္သိပၸံပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဟမ္ဒါနီ (Al-Hamdani) က ေရႊ၊ ေငြနဲ႔ အျခားေသာ တြင္းထြက္သတၱဳေတြ၊ ေက်ာက္သံပတၱျမား တည္ရွိရာေဒသနဲ႔ ရွာေဖြတူးေဖာ္မႈ၊ သူတုိ႔ရဲ႕ ဂုဏ္သတၱိေတြအေၾကာင္း အာေရဗ်ေဒသမွာ စာအုပ္ ၃ အုပ္ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အစ္ခ္၀မ္ အလ္-ဆာဖာ (ျဖဴစင္ေသာ ညီအစ္ကုိမ်ားအဖြဲ႕) လုိ႔ အမည္ရတဲ့ ၁၀ ရာစု ပညာရွင္အုပ္စုတစ္ခုက တြင္းထြက္သတၱဳေဗဒအေၾကာင္း အထူးသျဖင့္ သတၱဳေတြကုိ အမ်ိဳးအစားခြဲမႈအေၾကာင္း ပါ၀င္တဲ့ စြမ္စံုက်မ္းတစ္ေစာင္ကုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
မြတ္စလင္ပညာရွင္ေတြဟာ တြင္းထြက္ေဗဒ၊ ေက်ာက္သံပတၱျမားေတြအေၾကာင္း စာအုပ္စာတမ္းေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေရးသားခဲ့ေပမယ့္ အမ်ားစုကေတာ့ ေပ်ာက္ဆံုးေနကာ အခုအခ်ိန္မွာ နည္းနည္းေလာက္သာ က်န္ရွိပါေတာ့တယ္။
ပတၱျမားျဖစ္ေၾကာင္း စမ္းသပ္ျခင္း
“အိႏၵိယကထြက္တဲ့ ေက်ာက္႐ိုင္းတုံးတစ္ခ်ိဳ႕ကုိ ကၽြန္ေတာ္၀ယ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီထဲကတစ္ခ်ိဳ႕ကုိ အပူေပးတဲ့အခါ အဲဒီေက်ာက္တုံးေတြက အနီေရာင္ပုိသန္းလာပါတယ္။ အနက္ဖက္ ေတာ္ေတာ္သန္းတဲ့ ေက်ာက္တံုးႏွစ္တံုးကုိ ေတြ႕ရၿပီး တစ္တံုးက နီညိဳေရာင္ျဖစ္ကာ၊ ေနာက္တစ္ခုက အနီေဖ်ာ့ေရာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေက်ာက္တံုးႏွစ္ခုစလံုးကုိ ဖားဖုိေပၚတင္ၿပီး ေရႊ ၅၀ မစ္ကဲလ္ (mithqal – အာရပ္မ်ား ေရႊကုိတုိင္းသာသည့္ ယူနစ္ျဖစ္ၿပီး 1 mithqal လ်င္ ၄.၂၅ ဂရမ္ အေလးခ်ိန္ရွိသည္) ကုိ ေပ်ာ္ေလာက္တဲ့ မီးအရွိန္နဲ႔ တုိက္႐ုိက္အပူေပးပါတယ္။ အေအးခံၿပီး ျပန္ၾကည့္တဲ့အခါ အနီေဖ်ာ့ေရာင္က ၾကည္လင္ၿပီး ႏွင္းဆီနီေရာင္ သန္းလာတာကုိ သတိျပဳမိခဲ့ပါတယ္။ အျခားတစ္တံုးျဖစ္တဲ့ နီညိဳေရာင္ကေတာ့ အေရာင္ေပ်ာက္သြားၿပီး ဆာရာဒစ္ဘ္ (သီရိလကၤာ) က ႏွမ္းဖက္ေက်ာက္လုိ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒုတိယေက်ာက္တံုးကုိ ေနာက္ပုိင္း ဆန္းစစ္ၾကည့္တဲ့အခါ ယာကြတ္ (yaqut – ပတၱျမား) ထက္ ေပ်ာ့ေျပာင္းတယ္ဆုိတာကုိ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အပူေပးလုိ႔ အနီေရာက္ေပ်ာက္သြားရင္ ဒါဟာ ပတၱျမားမဟုတ္ဘူးဆုိတာကုိ ကၽြန္ေတာ္ ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေကာက္ခ်က္က ေျပာင္းျပန္ေတာ့ အဓိပၸါယ္မသက္ေရာက္ပါဘူး – ဆုိလုိတာက အပူေပးလုိ႔ အနီေရာင္မွာ ဆက္ရွိေနမယ္ဆုိရင္ ဒါဟာ ပတၱျမားပဲလုိ႔ ေကာက္ခ်က္ခ်လုိ႔ မရႏုိင္တာပါ။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ သံကလည္း အပူေပးၿပီးသြားရင္ အနီေရာင္ျဖစ္ေနတတ္လုိ႔ပါ” (၁၁ ရာစု မြတ္စလင္ပညာရွင္ အလ္-ဘီ႐ူနီေရးသားသည့္ Treatises on How to Recognize Gems က်မ္းမွ ပတၱျမားျဖစ္ေၾကာင္း စမ္းသပ္မႈ)
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္
