ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၆ (အာကာသ နကၡတၱေဗဒ ပညာရပ္)

ဇြန္ ၁၅ ၊ ၂၀၁၄
M-Media
Credit to -ေအာင္သန္းလြင္ (UCSY)

” လ ” ကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာရတဲ့ အလုပ္ဟာ အတိတ္ကာလမွာေကာ မ်က္ေမွာက္ ကာလမွာပါ မြတ္စလင္ေတြ အတြက္ အလြန္ပဲအေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑က ပါဝင္ခဲ့တာပါ။ ဘာသာေရးအရေျပာရမယ္ဆိုရင္ မြတ္စလင္ေတြဟာ လအေပၚအေျခခံတဲ့ ျပကၡဒိန္ကို သံုးစြဲၾကျပီး လဆန္းျခင္း (ဆန္းဦးစ လကိုေစာင့္ၾကည့္ျခင္း) က ရမဒါန္ ဥပုသ္လရဲ႕ အစဦးနဲ႕ ျပီးဆံုးတဲ့ကာလကို အမွတ္အသားျပဳဆံုးျဖတ္ေပးပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေဆာ္ဒီအာေရဗီးယားႏိုင္ငံရွိ ကာ့အ္ဗာ (Kabbah) ေက်ာင္းေတာ္ တည္ရွိရာ မကၠာျမိဳ႕ကို ဟဂ်္ ခရီးထြက္ရတဲ့ကာလကိုလည္း အဆံုးအျဖတ္ေပးျပန္ပါတယ္။ ဥပုသ္ေစာင့္ျခင္း ႏွင့္ ဟဂ်္ ျပဳျခင္း တို႕ဟာ မြတ္စလင္ေတြအေပၚ တာဝန္တင္ရွိတဲ့ ႀကီးေလးတဲ့ တာဝန္ ( ၅ ) ရပ္အနက္က ( ၂ ) ခုျဖစ္ပါတယ္။

ကမၻာကို တိက်တဲ့ ေနရာအရပ္နဲ႕ေဖာ္ျပျခင္း (ေျမပံုဆြဲျခင္း) အတတ္ပညာဟာ ဘာသာေရး လိုအပ္ခ်က္အရ တမဟုတ္ခ်င္း ေပၚထြက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒါကေတာ့ ကစ္ဗ္လာ (Qibla) လို႕ေခၚတဲ့ ကာဘာေက်ာင္းေတာ္တည္ရွိရာ မကၠာျမိဳ႕ရဲ႕ တည္ေနရာကို မွန္ကန္တဲ့ ကိုျသဒိနိတ္ ပံုအမွတ္အသား ေတြက တစ္ဆင့္သတ္မွတ္ တိုင္းတာဖို႕ လိုအပ္လာတာပါ။ အေၾကာင္းအရင္းက မြတ္စလင္ေတြ တစ္ေန႕ ( ၅ ) ႀကိမ္ ဦးခ်ဝတ္ျပဳရာမွာ မကၠာျမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ဦးတည္ရာဘက္ကို သိရွိဖို႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဆံုးမွာ မြတ္စလင္ေတြႀကိဳးစားရွာေဖြ သိရွိလာတဲ့ ၾတီဂိုႏိုေမႀတီ (ျတိဂံေထာင့္မ်ားႏွင့္ဆက္စပ္ဆိုင္ေသာ သခ်ၤာပညာရပ္) အေျဖဟာ လြန္စြာပဲ အသိဉာဏ္ အဆင့္ျမင့္မားလွပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ႀတီဂိုႏိုေမႀတီ ပညာရပ္ကိုက မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ တီထြင္တိုးတက္မႈလို႕ေတာင္ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ သူတို႕ဟာ ကမၻာ့ေျမပံုကိုေရးဆြဲခဲ့တဲ့အျပင္ ကမၻာကိုယ္တိုင္(မိမိဝင္ရိုးေပၚ)လည္ပတ္မႈရဲ႕ တြက္ခ်က္မႈအေျခခံကိုပါ ေတြ႕ရွိခဲ့တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ရလာဒ္အားျဖင့္ ကမၻာအႏွံ႕ကေန ကစ္ဗ္လာ (ဝတ္ျပဳခ်ိန္ဦးတည္ရာဘက္) ကိုတိက်စြာသတ္မွတ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

အစၥလာမ့္ အင္ပါယာေအာက္မွာရွိစဥ္က ဆမာကန္ (Samarkand – ဥဇဘတ္ကစၥတန္ရွိ ဒုတိယအႀကီးဆံုးျမိဳ႕) ႏွင့္ အစၥတန္ဘူ (Istanbul – တူရကီ၏ အႀကီးဆံုးျမိဳ႕ေတာ္) တို႕မွာေတြ႕ရတဲ့ အာကာသ နကၡတၱေဗဒဆိုင္ရာ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈေတြဟာ အလြန္ပဲ အဆင့္အတန္းျမင့္မားပါတယ္။ အဲ့ဒီမွာ ေန၊ ၾကယ္တာရာ စသည္တို႕၏ အျမင့္တိုင္းကိရိယာ (Astrolabes)၊ ေနနာရီ ၊ ျဂိဳဟ္ နကၡတ္ တာရာတို႕၏ လႈပ္ရွားသြားလာမႈတိုင္း ကိရိယာ(Armiliary Sphere – စက္လံုးပံုစံကိရိယာ) တို႕ကို စြဲမက္ဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ တပ္ဆင္အသံုးျပဳေနခဲ့ၾကပါတယ္။ယင္းျမိဳ႕မ်ားမွာ အင္ပါယာေအာက္မွ အာကာသနကၡတ္ေဗဒပညာရွင္မ်ားဟာ စုေပါင္းစူးစမ္းရွာေဖြမႈေတြလုပ္ေဆာင္ေနခဲ့ၾကပါတယ္။ (ယခုေခတ္သစ္ ႏိုင္ငံတကာ စုေပါင္းေလ့လာမႈမ်ား (Interantional Research Agencies) ႏွင့္အလားတူ) ( ၉ ) ရာစုမွာ အေရွ႕တိုင္းရဲ႕ အေက်ာ္ၾကားဆံုး အာကာသနကၡတ္တေဗဒ ပညာရွင္ျဖစ္သူ အယ္လ္ ဘက္တနီ (Al-Battani) ဟာ သိပၸံပညာရပ္နဲ႕ဆိုင္တဲ့ စာတမ္းေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာေရးသားခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ႏွစ္စဥ္ ေနၾကတ္ျခင္းျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္းကို ရွင္းလင္းျပသခဲ့တယ္။

ေနၾကတ္ျခင္းျဖစ္စဥ္ အတြင္း အလင္းအဝန္းအဝိုင္းဟာ ေနၾကတ္ရာအစိတ္အပိုင္း(လ)ကို ဝန္းရံထားမိေၾကာင္း ႏွင့္ ေန၏ အခ်င္းအတိုင္းအတာတို႕မွာ တသမတ္မဟုတ္ဘဲ ေျပာင္းလဲမႈရွိေၾကာင္းတို႕ကိုလည္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ေတာ္လမီ ျပဆိုတဲ့ လနဲ႕ အျခားျဂိဳဟ္မ်ားရဲ႕ သြားရာ လမ္းေၾကာင္းအမွားေတြကို ျပင္ဆင္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒီထက္မက လဆန္းကို ျမင္ႏိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ဆိုင္ရာ တြက္ထုတ္ပံု သီအိုရီသစ္ကိုလည္း တီထြင္ခဲ့ပါတယ္။ သူ (အယ္လ္ ဘက္တနီ) နဲ႕ အျခား အာရဗ္ နကၡတၱပညာရွင္ေတြဟာ ေတာ္လမီရဲ႕ ကမၻာဗဟုိျပဳစနစ္ကို သေဘာမေတြ႕ခဲ့ၾကပါ။ သူတို႕ဟာ ျပင္ဆင္မႈေပါင္း မ်ားစြာ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကျပီး ေနာင္ ႏွစ္ေပါင္း ( ၇၀၀ ) အၾကာမွာထြက္ေပၚလာမယ့္ ပိုလန္လူမ်ိဳး နကၡတၱေဗဒ ပညာရွင္ ေကာပါးနီးကပ္စ္ရဲ႕ ေနဗဟုိျပဳစနစ္ကို လမ္းခင္းေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ေကာပါးနီးကပ္စ္ ရဲ႕ ေနဗဟုိျပဳစနစ္ အေၾကာင္းေဖာ္ျပတဲ့ စာအုပ္မွာ အယ္လ္ ဘက္တနီ ကို နာမည္ႏွင့္ေဖာ္ျပထားျပီး အျခားနာမည္မေဖာ္ျပတဲ့ အာရဗ္မြတ္စလင္ နကၡတၱေဗဒ ပညာရွင္ေတြ (ဥပမာ – အယ္လ္ တူစီ) ထံမွ အေျမာက္အမ်ား ကိုးကားထားပါတယ္။

အယ္လ္ တူစီ အေၾကာင္း အျပည့္အစံုဖတ္ရန္ =>http://www.m-mediagroup.com/news/23466

နကၡတၱေဗဒဆိုင္ရာ ကိရိယာမ်ား

အာရဗ္မြတ္စလင္ေတြဟာ နကၡတၱေဗဒဆိုင္ရာ ကိရိယာေတြ တီထြင္တဲ့ေနရာမွာလည္း ထူးခြ်န္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အလယ္ေခတ္ မြတ္စလင္ေတြတီထြင္တဲ့ နကၡတ္ၾကယ္တာရာမ်ားႏွင့္ ျဂိဳဟ္မ်ား၏ လမ္းေၾကာင္းျပကိရိယာ (Armillary Sphere) ဟာ အာကာသကို သံုးဘက္ျမင္ ရုပ္ပံု (3D) နဲ႕ ပံုေဖာ္ထား သလိုျဖစ္ျပီး ကမၻာျဂိဳဟ္ကို ဗဟုိျပဳျပီး အျခားၾကယ္တာရာမ်ားက (ဂရိနကၡတၱေဗဒ ပညာေက်ာ္ ေတာ္လမီ၏ သေဘာအတိုင္း) လွည့္ပတ္ေနၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီမွာ ကမၻာကို စက္လံုးပံုနဲ႕ ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ ေနာက္ တစ္ခုကေတာ့ ၾကယ္ေတြရဲ႕ တည္ေနရာကို ရွာေဖြဖို႕နဲ႕ လမ္းညႊန္ရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ၾကယ္တာရာ အျမင့္တိုင္း ကိရိယာ (Astrolabes) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အစၥလာမ့္ အင္ပါယာ လက္ေအာက္က စပိန္ မာရာဂါျမိဳ႕နဲ႕ ဥဇဘက္ကစၥတန္ ဆမာကန္တို႕မွာ သံုးတဲ့ Astrolabes ေတြဟာ ဥေရာပမွာ တယ္လီစကုပ္ မွန္ေျပာင္းေတြ မေပၚခင္အထိသံုးၾကတဲ့ နကၡတၱေဗဒဆိုင္ရာ ကိရိယာေတြနဲ႕ အႏွစ္သာရအားျဖင့္ အတူတူသာျဖစ္ပါတယ္။ ( ၁ဝ ) ရာစုက အေစာဆံုး သရုပ္ျပ နကၡတၱေဗဒဆိုင္ရာက်မ္း လက္ေရးမူဟာ မြတ္စလင္ အာကာသ နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ အဗ္ဒူလ္ အယ္လ္ ရာဟ္မာန္ အယ္လ္ ဆူဖီ ရဲ႕ ” တည္ျငိမ္ၾကယ္မ်ားအေၾကာင္းျပဆိုရာက်မ္း ” (Book of the fixed Stars) အမည္ရတဲ့ စာအုပ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားစြာေသာ ၾကယ္တာရာမ်ား၏ အမည္မ်ားဟာလည္း တိုက္ရိုက္ (သို႕) ေျပာင္းလဲေရြ႕ေလ်ာလာတဲ့ အာရဗ္ အမည္မ်ားသာျဖစ္ပါတယ္။

ကမၻာလံုးဝန္းတဲ့သေဘာတရားကို မြတ္စလင္ေတြကပဲစဦးေျပာျပခဲ့ၾကတဲ့ ေနာက္အခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒါက ( ၁၁ ) ရာစုမွာ စစ္စလီကြ်န္းရဲ႕ ေနာ္မန္ ဘုရင္ (King Roger II) က မြတ္စလင္ ပထဝီပညာရွင္ အယ္လ္ အစ္ဒ္ရစ္စီ (Al-Idrisi) ကုိ ကမၻာေျမပံုျပဳလုပ္ဖို႕ ႀကီးၾကပ္ေစခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ Book of Roger လို႕ေခၚတဲ့ ေျမပံု ( ၇ဝ ) ခန္႕ပါတဲ့ ေျမပံုစာအုပ္ကို ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီေျမပံုမွာ ကမၻာေျမႀကီးဟာ စက္လံုးပံု လံုးဝန္းေၾကာင္းေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကို ပိုခိုင္မာေစဖို႕အတြက္ သူဟာ ေငြသတၱဳနဲ႕စက္လံုးပံုစံ ကမၻာလံုးပံု နမူနာကိုလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။

(1001 Inventions : Muslim Heritage in Our World)

အဂၤလန္ႏိုင္ငံ သိပၸံ၊နည္းပညာ ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ေဖာင္ေဒးရွင္းမွ ပံုႏွိပ္သည္။ (Foundation for Science, Technology and Civilisation (FSTC), UK)

“ကြ်ႏ္ုပ္တို႕ကမၻာရွိ မြတ္စလင္မ်ားကေပးခဲ့ေသာ အေမြအႏွစ္မ်ား” စာအုပ္မွ အက်ဥ္းထုတ္ႏႈတ္ခ်က္
==========================
ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔၏ ဆန္းသစ္ တီထြင္မႈမ်ား – ၁ (စာသင္ေက်ာင္းမ်ား) ဖတ္ရန္
http://www.m-mediagroup.com/news/27979

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၂ (ဓာတုေဗဒပညာရပ္)
http://www.m-mediagroup.com/news/28107

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၃ (ေဆးပညာ)
http://www.m-mediagroup.com/news/28166

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၄ (အႏုပညာ)

http://www.m-mediagroup.com/news/28362

ကမၻာကို တိုးတက္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည့္ မြတ္စလင္တို႔ ၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား – ၅ (ဗိသုကာပညာရပ္)

http://www.m-mediagroup.com/news/28555

(အစၥလာမ့္ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈမ်ားကို ေဖာ္ျပရျခင္းအေၾကာင္း)

ယေန႕ကာလမွာ ကမၻာ့လူသားထုတိုးတက္ေရးအတြက္ အစၥလာမ္ကမၻာကျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ အေရးပါအရာ ေရာက္လွတဲ့ ျဖည့္စြက္ခ်က္ေတြကို အသိ နည္းေနႀက ပါေသးတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ( ၅ဝဝ ) ေက်ာ္မွ် အစၥလာမ္က သိပၸံပညာရပ္ေတြမွာ ကမၻာကို ဦးေဆာင္ခဲ့ရံုမွ်မက စည္းစနစ္က်တဲ့ အသိပညာရွာေဖြမႈေတြမွာ တက္တက္ႀကြႀကြ ရွိေနခဲ့ႀကတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ လူသားမ်ိဳးႏြယ္ အစိတ္အပိုင္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

( ၈ ) ရာစုအလယ္က စလို႕ သိပၸံနဲဲ႕ ပညာေရးဟာ ဘဂၢဒက္ျမိဳ႕ေတာ္ကိုအေျချပဳတဲ့ တန္ခုိးႀကီး အစၥလာမ့့္ အင္ပါယာေအာက္မွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈအျဖစ္နဲ႕ အႀကီးအက်ယ္ထြန္းကားေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီတိုးတက္မႈအေနအထားဟာ ေနာင္ ႏွစ္ေပါင္း (၅ဝဝ) ႀကာျပီးတဲ့အခါ မြတ္စလင္ေတြ ႏိုင္ငံေရးအရ က်ဆင္းလာတဲ့ အခ်ိန္ကိုေက်ာ္လြန္ျပီးတဲ့တိုင္ေအာင္ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။

အစၥလာမ့္ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈမ်ား အျဖစ္နဲ႕ ေဖာ္ျပသြားမယ့္ ေဆာင္းပါးေတြဟာ အစၥလာမ့္ ေရႊေခတ္ ( The Golden Age of Islam) လို႕ေခၚတဲ့ ကာလေတြမွာ မြတ္စလင္ေတြဟာ အသိပညာရွာေဖြရာမွာနဲ႕ အေရးပါအရာေရာက္လွတဲ့ လူ႕သမိုင္းတိုးတက္ေရးေတြမွာ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ထူးခြ်န္ေျပာင္ေျမာက္ စြာျဖည့္စြက္ခဲ့ၾကသလဲ ဆုိတာကို ေဖာ္ျပသြားဖို႕ရည္ရြယ္ပါတယ္။ သမိုင္းအရ အလယ္ေခတ္ အေရွ႕တိုင္းတြင္ မြတ္စလင္မ်ားဘက္ေပါင္းစံု တိုးတက္ထြန္းကားေနခိုက္ အေနာက္တိုင္း ခရစ္ယာန္ႏိုင္ငံမ်ားမွာ Dark Ages ဟုေခၚသည့္ အေမွာင္ေခတ္မ်ားကို ျဖတ္သန္းေနရတာျဖစ္ပါတယ္။

ေအာင္သန္းလြင္ (UCSY)