Category: သုတ၊ရသႏွင့္အေထြေထြ

ေဆာင္းပါမ်ား၊ ကဗ်ာမ်ား။ ဝထၳဳမ်ား၊ ဗဟုသုတ ျဖစ္ဖြယ္ရာမ်ား စသျဖင့္

ေခတ္ေပၚ စစ္တုရင္ ကစားနည္း – ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္အမ်ား (၄)

ဇန္န၀ါရီ ၈၊ ၂၀၁၆

M-Media

ရာဇာ တင္ဆက္သည္

(အပတ္စဥ္ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

ေခတ္ေပၚ စစ္တုရင္ ကစားနည္း

– သလင္းေက်ာက္နဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ အကြက္ေတြေပၚမွာ စစ္တုရင္ကစားေနတာကုိ ကုန္းကုန္းကြကြနဲ႔ အုံၾကည့္ေနၾကၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ေနာက္က ေရေႏြးေရခ်ိဳးကန္ေတြကေန အေငြ႕ေတြတစ္ေထာင္းေထာင္းထေနတဲ့ ျမင္ကြင္းမ်ိဳးကုိ ဘူဒါပက္စ္ (Budapaest) ရဲ႕ လမ္းမေတြေပၚမွာ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွာေတာ့ စစ္တုရင္ခံုေတြကုိ ပန္းၿခံေတြမွာ ထားရွိေပးထားၿပီး နယူးေယာက္က Central Park ပန္းၿခံမွာလည္း ဒါမ်ိဳးကုိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ စတုရန္းကြက္ ၆၄ ကြက္မွာ အ႐ုပ္ေပါင္း ၃၂ ႐ုပ္နဲ႔ ကစားရတဲ့ စစ္တုရင္ဟာ ‘ဉာဏ တုိက္ပြဲ’ ကစားနည္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တုရင္ခံု အရြယ္အစားနဲ႔ အသံုးျပဳတဲ့ အ႐ုပ္ေတြဟာ သိပ္မထူူးျခားေပမယ့္လည္း ကစားႏုိင္တဲ့ ပံုစံေတြကေတာ့ မေရတြက္ႏုိင္ပါဘူး။

စစ္တုရင္ ဇာတ္လမ္း၊ အေရအတြက္နဲ႔ အ႐ုပ္တစ္ခုခ်င္းစီ စသျဖင့္ ကစားနည္းနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြဟာ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးေတြရွိေနၿပီး စစ္တုရင္ရဲ႕ သမုိင္းအတိအက်ကုိလည္း ဘယ္သူမွ မသိၾကပါဘူး။ စစ္တုရင္ကစားနည္းဟာ အိႏၵိယနဲ႔ တ႐ုတ္ ႏွစ္ႏုိင္ငံစလံုးကေန ဆင္းသက္လာတယ္လုိ႔ ဆုိၾကပါတယ္။ ၁၄ ရာစုမွာေတာ့ အစ္ဗေန႔ ခါလ္ဒမ္ (Abn Khaldum) ဆုိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ဟာ စစ္တုရင္ကစားနည္းကုိ အိႏၵိယ ဥာဏ္ႀကီးရွင္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဆာဆာ အစ္ဗေန႔ ဒါဟီရ္ (Sassa ibn Dahir) နဲ႔ ဆက္စပ္ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။

ေရွးေဟာင္း အိႏၵိယမွာ ခ်ာသူရန္ဂါ (Chaturanga) လုိ႔ေခၚတဲ့ ကစားနည္းတစ္မ်ိဳး ရွိခဲ့ၿပီး ‘ေျခလက္ေလးဘက္ရွိျခင္း’ လုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ဒါဟာ ဆင္တပ္၊ ျမင္းတပ္၊ ရထားတပ္နဲ႔ ေျခလ်င္တပ္လုိ႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အိႏၵိယရဲ႕ တပ္မႀကီး ၄ ခုကုိ ရည္ညႊန္းပံုရပါတယ္။ ခ်ာသူရန္ဂါက စစ္တုရင္ကစားနည္း မဟုတ္ေပမယ့္ ဒီေန႔ေခတ္ စစ္တုရင္ရဲ႕ ေရွ႕ေျပးကစားနည္းပါပဲ။

၁၄ ရာစုႏွစ္မွာ ေရးသားခဲ့တဲ့ ပါရွန္ေတြရဲ႕ လက္ေရးမူမွာ အိႏၵိယသံအမတ္ဟာ ပါရွန္နန္းေတာ္ထဲကုိ စစ္တုရင္ကစားနည္း ဘယ္လုိယူလာသလဲဆုိတာကုိ ေရးသားေဖာ္ျပထားၿပီး အဲဒီကေနတစ္ဆင့္ အာရပ္ေတြဟာ ဥေရာပကုိယူေဆာင္လာခဲ့ကာ အလယ္ေခတ္ စပိန္ႏုိင္ငံအထိ ျပန္႔ႏွံ႔ခဲ့ပါတယ္။

တဲတစ္ခုတြင္ မြတ္စလင္တစ္ဦးႏွင့္ ခရစ္ယာန္တစ္ဦးတုိ႔ စစ္တုရင္ကစားေနပံုကုိ ဘုရင္ အလ္ဖြန္ဆုိ ၁၀ (Alfonso X) ၏ ၁၃ ရာစုမွ Libros del Ajedrez စာအုပ္တြင္ ေရဆြဲထားသည့္ပံု

ဥေရာပကုိမေရာက္ခင္ ပါရွန္ေတြဟာ ခ်ာသူရန္ဂါ ကစားနည္းကုိ ခ်ာထရန္ (Chatrang) အျဖစ္ မြမ္းမံျပင္ဆင္ခဲ့ၿပီး သူတို႔ရဲ႕ စစ္ကစားမႈမွာ အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။ စစ္တုရင္ကစားနည္းအျဖစ္ ပီပီျပင္ျပင္ေပၚလာတဲ့ ခ်ာထရန္ကုိ ေနာက္ပုိင္းမွာ ရွာထရန္႔ဂ်္ (Shatranj) လုိ႔ ေခၚတြင္ခဲ့ၿပီး အဲဒီ ရွာထရန္႔ဂ်္ကုိ ပါရွန္ကေနတဆင့္ အာရပ္ေတြကလည္း ထိေတြ႕ခဲ့ကာ သူတုိ႔ရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈေတြကုိ ဒီကစားနည္းမွာ သြတ္သြင္းခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ စစ္တုရင္ အ႐ုပ္ေတြထဲမွာ ရွားဟ္ (ဘုရင္)၊ ဖီရ္ဇန္ (ဗုိလ္ခ်ဳပ္) – ေခတ္ေပၚ စစ္တုရင္ကစားနည္းမွာ ဖီရ္ဇန္ဟာ ‘ဘုရင္မ’ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ – ဖီလ္ (ဆင္) – ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဘစ္ေရွာ့ျဖစ္လာ – ဖာရက္စ္ (ျမင္း)၊ ႐ုခ္ (ရထား) – ယခု ရဲတုိက္အျဖစ္အသံုးျပဳေန – ဘုိင္ဒက္ (ပြန္း) စသျဖင့္ ပါ၀င္လာခဲ့ပါတယ္။

အာရပ္ေတြက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္းမွာ စစ္တုရင္ကစားနည္းဟာ သာမန္လူတန္းစားေတြမွာေရာ ဂုဏ္သေရရွိ လူတန္းစားေတြမွာပါ ေတာ္ေတာ္ေလး လူႀကိဳက္မ်ားလာခဲ့ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အဘၻာစစ္ ခလီဖာ (Abbasid) ေတြက ဒီကစားနည္းကို အရမ္း ႏွစ္သက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီေခတ္ကာလမွာ အလ္-ဆူလီ (Al-Suli)၊ အလ္-ရာဇီ (Al-Razi)၊ အလ္-အာဒါနီ (Al-Aadani)နဲ႔ အစ္ဗေန႔ အလ္-နဒီမ္း (Ibn Al-Nadim) တုိ႔လုိ စစ္တုရင္ပညာရွင္ႀကီးေတြလည္း ေပၚထြက္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀ ရာစုအလယ္ပုိင္းမွာေတာ့ ႐ုရွားက စစ္တုရင္ပညာရွင္ႀကီးျဖစ္တဲ့ ယူရီ အဗာဘာ့က္ (Yuri Averbak) ဟာ စစ္တုရင္ခ်န္ပီယံရွစ္ၿပိဳင္ပြဲတစ္ခုမွာ အံအားသင့္စရာေကာင္းတဲ့ အကြက္တစ္ကြက္နဲ႔ ဗုိလ္စြဲခဲ့ၿပီး အမ်ားစုကေတာ့ အဗာဘာ့က္ဟာ ဆန္းက်ယ္တဲ့ အကြက္အသစ္ကုိ တီထြင္ဖန္တီးႏုိင္ခဲ့တယ္လုိ႔ ထင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအကြက္ကုိ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း တစ္ေထာင္ေက်ာ္အရင္က အလ္-ဆူလီက ဖန္တီးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

အာရပ္စစ္တုရင္ပညာရွင္ႀကီးေတြဟာ ကစားနည္း ဥပေဒေတြ၊ ဗ်ဴဟာေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စာအုပ္စာေပေတြကုိ အမ်ားအျပား ေရးသားျပဳစုခဲ့ၿပီး အဲဒီစာအုပ္ေတြကလည္း မြတ္စလင္ကမၻာတစ္၀ွမ္းလံုးမွာ ျပန္႔ႏွံ႔ခဲ့ပါတယ္။ စစ္တုရင္ရဲ႕သမုိင္းေၾကာင္း၊ ကစားနည္းစဖြင့္ပံု၊ အဆံုးသတ္ပံုေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စာအုပ္ေတြလည္း ရွိခဲ့ပါတယ္။ ေအဒီ ၁၃၇၀ ေလာက္ကေရးခဲ့တဲ့ Examples of Warfare in the Game of Chess (စစ္တုရင္ကစားနည္းမွ စစ္ေရးစစ္ရာ ဥပမာမ်ား) စာအုပ္ထဲမွာေတာ့ စစ္တုရင္ကစားနည္းတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ The Blind Abbess and Her Nuns ကုိ မိတ္ဆက္ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

၁၀ ရာစုအေစာပုိင္း စစ္တုရင္ခံု ပံုစံငယ္ကုိ အဘူ ဘာကာ အလ္-ဆူလီ (Abu Bakr Al-Suli) ၏ မြန္သာဟဘ္ ကီသာ့ဘ္ အလ္-ရွာထရန္႔ဂ်္ (Muntahab Kitab al-Shatranj) စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပထားပံု

မြတ္စလင္ ဂီတပညာရွင္နဲ႔ တီထြင္ဖန္တီးရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဇီရ္ယဘ္ဟာ အဲဒီ စစ္တုရင္ကစားနည္းကုိ စပိန္က အန္ဒါလူစီယာေဒသကုိ ၉ ရာစု အေစာပုိင္းေလာက္မွာ ယူေဆာင္လာခဲ့ပါတယ္။ checkmate (ဘုရင္ကုိ မိၿပီ) ဆုိတဲ့စကားဟာ ပါရွန္အသံုးအႏႈန္း ရွားဟ္မတ္ (Shahmat) ဆုိတဲ့စကားကေန ဆင္းသက္လာတာျဖစ္ၿပီး ‘ဘုရင္က်သြားၿပီ’ လုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။

စစ္တုရင္ကစားနည္းဟာ အန္ဒါလူစီယာကေန စပိန္က ခရစ္ယာန္ေတြနဲ႔ မုိဇာရဘ္ (Mozarabs- စပိန္ရွိ အုိက္ေဘးရီးယန္း ခရစ္ယာန္မ်ား) ေတြဆီကုိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားခဲ့ၿပီး စပိန္ေျမာက္ပုိင္းက ပုိင္ရီးနက္စ္ ေတာင္တန္း (Pyrenees) ကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကေနတစ္ဆင့္ ေတာင္တန္းေတြကို ေက်ာ္ၿပီး စစ္တုရင္ကစားနည္းဟာ ျပင္သစ္အထိ ေျခဆန္႔ခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပမွာ စစ္တုရင္ကစားနည္းနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ပထမဆံုးမွတ္တမ္းကေတာ့ ၁၀၅၈ ခုႏွစ္မွာ ေတြ႕ရွိခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ဘာစီလုိနာၿမိဳ႕က ဂုဏ္သေရရွိ အမ်ိဳးသမီး အာရ္မက္ဆင္း (Ermessind) ဟာ နီမက္စ္ (Nimess) မွာရွိတဲ့ စိန္႔ ဂီလက္စ္ (St Giles) ခရစ္ယာန္ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းကုိ သူ႕ရဲ႕ ေက်ာက္သား စစ္တုရင္အ႐ုပ္ေတြ လွဴဒါန္းခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ ၂ ႏွစ္ခန္႔အၾကာမွာေတာ့ ေအာ့စတီယာ (Ostia) က ကာဒီနယ္ ဒါမီယာနီ (Damiani) ဟာ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီး ဂရီဂုိရီ ၇ (Pope Gregory VII) ဆီကုိ စာတစ္ေစာင္ေရးသားခဲ့ၿပီး ခရစ္ယာန္ဘုန္းႀကီးအသုိင္းအ၀ုိင္းမွာ ျပန္႔ႏွံ႔ေနတဲ့ ‘ဘုရားတရားေမ့တဲ့’ ဒီကစားနည္းကို ပိတ္ပင္ဖုိ႔ တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ စစ္တုရင္ကစားနည္းဟာ ကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္းေတြကေနတစ္ဆင့္ ေစာေစာပုိင္း ႐ုရွားနယ္ေျမ ေတာင္ပုိင္းက ေျမျပန္႔လြင္ျပင္ေတြဆီ ေရာက္ရွိသြားခဲ့ပါတယ္။ ၇ ရာစုနဲ႔ ၈ ရာစုက ပါရွန္ေတြရဲ႕ စစ္တုရင္အ႐ုပ္ေတြကုိ ဆာမာရ္ကန္ (Samarkand) ေဒသနဲ႔ ဖာ့ဂ္ဟာနာ (Farghana) ေဒသေတြမွာ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ သကၠရာဇ္ ၁၀၀၀ မွာေတာ့ ဗုိက္ကင္းကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္းဆီ ေရာက္သြားခဲ့ၿပီး စကင္ဒီေနးဗီးယား တုိင္းျပည္ေတြအထိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္း ေတြကပဲ စစ္တုရင္ကစားနည္းဟာ ၁၁ ရာစုမွာ အုိက္စလန္အထိ ေရာက္ရွိခဲ့ကာ ၁၁၅၅ ခုႏွစ္မွာ ေရးသားခဲ့တဲ့ အုိက္စလန္ သမုိင္းမွတ္တမ္မွာ ဒိန္းမတ္ဘုရင္ ေကနက္ သယ္ ဂရိတ္ (Knut the Great) ဟာ ၁၀၂၇ မွာ စစ္တုရင္ကစားခဲ့တယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

၁၄ ရာစုႏွစ္ေရာက္မွာေတာ့ စစ္တုရင္ကစားနည္းဟာ ဥေရာပမွာ လူသိမ်ားလာခဲ့ၿပီး ‘ဉာဏ္ႀကီးရွင္’ (The Wise) လုိ႔ အမည္တြင္တဲ့ ဘုရင္ အလ္ဖြန္ဆုိ ၁၀ (Alfonso X) ဟာ ၁၃ ရာစုႏွစ္မွာ စစ္တုရင္ႏွင့္ အျခားကစားနည္းမ်ားစာအုပ္ (Book of Chess and Other Games) ကုိ ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ရာစုႏွစ္ ၈ ခုေလာက္အတြင္းမွာ စစ္တုရင္ကစားနည္ဟာ အရွိန္ေကာင္းသထက္ ေကာင္းလာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ကာလတစ္ေလွ်ာက္မွာ ဒီကစားနည္းနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ရည္ရႊင္ဖြယ္ရာ အျဖစ္အပ်က္ေတြလည္း ရွိခဲ့ၿပီး အဲဒီအထဲက တစ္ခုကေတာ့ ၁၇၆၉ ခုႏွစ္မွာေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ‘စက္႐ုပ္ စစ္တုရင္သမား’ ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

စစ္တုရင္ စက္႐ုပ္

ဟန္ေဂရီတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ၀ုလ္ဖ္ဂန္း ဒီ ကမ္ပီလင္ (Wolfgang de Kempelen) ဟာ စစ္တုရင္ကစားရာမွာ ၀ါသနာထံုတဲ့ ဘုရင္မ အမ္ပရက္စ္ မာရီယာ ထရီဇာ (Empress Maria Theresa) ကုိ လက္ေဆာင္တစ္ခုေပးဖုိ႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလက္ေဆာင္ကေတာ့ ‘သံမဏိ မြတ္စလင္’ (Iron Muslim) လုိ႔ေခၚတဲ့ စစ္တုရင္ကစားတဲ့ စက္တစ္ခုပါပဲ။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ အဲဒီစက္႐ုပ္ကုိ ေအာ္တုိမန္တာ့က္ (Ottoman Turk) လုိ႔ ေခၚတြင္ခဲ့ၿပီး စစ္တုရင္ကစားရမွာ အလြန္ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ဒီစက္႐ုပ္ဟာ အဲဒီေခတ္ အဲဒီအခါက ထိပ္တန္း စစ္တုရင္ကစားသမားေတြကုိ အႏုိင္ယူႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ စက္သြားေတြ၊ သံပတ္ေတြနဲ႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ဒီစက္႐ုပ္အထဲကုိ လူတစ္ေယာက္က ၀င္ေရာက္ထိန္းခ်ဳပ္ရတာျဖစ္ၿပီး အဲဒီသူ ဘယ္သူလဲဆုိတာကုိေတာ့ အခုထက္ထိ ပေဟဠိျဖစ္ေနတဲ့ အရာတစ္ခုပါပဲ။ ေခါင္းေပါင္းႀကီး၀တ္ထားတဲ့ ဒီစက္႐ုပ္ဟာ နာမည္ႀကီးခဲ့ၿပီး လူေတြဟာ မုိင္ေပါင္းမ်ားစြာအေ၀းကေန လာေရာက္ၾကည့္႐ႈရတဲ့အထိ ေက်ာ္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၈၅ ႏွစ္ေလာက္ တည္တံ့ခဲ့တဲ့ ဒီ စစ္တုရင္စက္႐ုပ္ႀကီးကုိ လူေပါင္း ၁၅ ဦးေလာက္က ၀င္ေရာက္ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

၁၉၇၆ ခုႏွစ္က ကမ္ပီလင္၏ ‘သံမဏိ မြတ္စလင္’ (Iron Muslim) ဟုအမည္ရေသာ စစ္တုရင္ကစားသည့္ စက္႐ုပ္

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)

အပိုင္း(၁)- ေကာ္ဖီ – ဖတ္ရန္

အပိုင္း(၂) – အစားအေသာက္ဓေလ့ႏွင့္ ဖန္ထည္မ်ား ဖတ္ရန္

အပိုင္း(၃)- နာရီတုိ႔၏ အစ – ဖတ္ရန္

January 8, 2016
လူကုန္ကူးမႈတြင္းနက္ထဲက အာသံျပည္နယ္ကေလးငယ္မ်ား

ဇန္န၀ါရီ ၄၊ ၂၀၁၆
M-Media

– အာသံျပည္နယ္မွ ကေလးငယ္အမ်ားအျပားတို႔မွာ လုပ္သားအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာအလြဲသံုးစားျခင္း၌လည္းေကာင္း အဓမၼတြန္းပို႔ခံေနၾကရ၏။

ဥတၱရခန္းျပည္နုယ္သို႔ ျပည္တြင္းလုပ္သားအျဖစ္ လူကုန္ကူးခံခဲ့ရေသာ Sukurmoni Mormu ၏ မိသားစု (ဓာတ္ပံု – Sarita Santoshini/Al Jazeera)

မိမိ၏အိမ္ေရွ႕ ေျခက်င္း၀တ္ထိနစ္ေနေသာ ရႊံ႕ႏြံထဲရပ္လ်က္ လန္ကြတ္တီပတ္ထားသည့္ Kandana Mormu သည္ သူ၏ ၁၄ ႏွစ္အရြယ္ သမီးငယ္ Sukurmoni Mormu မွေျပာဆိုသည္မ်ားအေပၚ စိတ္ရႈပ္ေထြးလ်က္ရိွ၏။ လြန္ခဲ့သည့္ ၇ လတာက ေနာက္ဆံုးျမင္ခဲ့ရသည့္ သူမကို မွတ္မိလက္ခံရန္ သူ႔အေနႏွင့္ အေတာ္အတန္ပင္ ႀကိဳးစားခဲ့ရသည္။

Mormu ႏွင့္မိသားစုသည္ အိႏိၵယႏိုင္ငံအေရွ႕ေျမာက္ပိုင္း အာသံျပည္နယ္ Kokrajhar ခရိုင္ရိွ ရြာငယ္ေလးတစ္ခုတြင္ ေနထိုင္လ်က္ရိွသည္။ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ လူမ်ဳိးေရးအဓိကရုဏ္းအတြင္း ေနအိမ္မီးေလာင္ျပာက်ခဲ့ၿပီးေနာက္ သူတို႔သည္ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းတစ္ခု၌ ဆယ္ႏွစ္တာမွ် ခိုနားခဲ့ၾကသည္။ Mormu သည္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ ရြာကိုျပန္ၿပီး လယ္ယာလုပ္ငန္းျပန္စတင္ျခင္း မတိုင္မီ သူ႔ကေလးငယ္မ်ား၏ ပညာေရးႏွင့္ေကၽြးေမြးစားရိတ္အတြက္ ႀကံဳသလို လုပ္ကိုင္အသက္ဆက္ခဲ့ရသည္။ သို႔တေစလည္း သူတို႔မိသားစုထံ ဆင္းရဲမြဲေတမႈကပ္ဆိုး ဆိုက္ကပ္ေနဆဲ။

ဇြန္လ၏ညေနခင္းတစ္ခုတြင္ သူသည္ ေပ်ာက္ဆံုးေနေသာသမီးငယ္ကို ရွာရန္ အိမ္သို႔ျပန္ေရာက္လာသည္။

“ကၽြန္ေတာ္ သူမကို ေနရာအႏွံ႔ရွာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ အနီးအနားရြာက လူတစ္ေယာက္က သူမနဲ႔ သူမရဲ႕သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ကို အလုပ္ေကာင္းေကာင္းတစ္ခုရေအာင္လုပ္ေပးမယ္ဆိုၿပီး ေဒလီၿမိဳ႕ကို ျဖားေယာင္းေသြးေဆာင္ ေခၚယူသြားခဲ့တယ္လို႔ သိခဲ့ရတယ္။ အဲ့ဒီလူလည္း ဒီေန႔ထိ ေပ်ာက္ဆံုးေနဆဲျဖစ္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ဘာတတ္ႏိုင္မွာလဲဗ်ာ။ သူမ ျပန္လာဖို႔ကို ထိုင္ေစာင့္ေနယံုပဲ ရိွေတာ့တာေပါ့” ဟူ၍ Mormu က ေျပာျပသည္။

အမ်ဳိးသမီးမ်ားႏွင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားအေပၚ အလြဲသံုးစားျပဳျခင္းကို ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ေပးေနေသာ နယ္ခံ NGO တစ္ခုျဖစ္သည့္ Nedan Foundation ၏အဆိုအရ Mormu ၏ သမီးမွာ အိႏိၵယေျမာက္ပိုင္း ဥတၱရခန္းျပည္နယ္ရိွ မိသားစုတစ္ခုထံ အိမ္ေစအလုပ္လုပ္ေနခဲ့ရၿပီး လြန္ခဲ့သည့္တစ္လခန္႔က ကယ္တင္ခံခဲ့ရသည္။ ထို႔ေနာက္ အာဏာပိုင္မ်ားမွ ေဘးမသီရန္မခ ေနရပ္သို႔ ျပန္ပို႔ေဆာင္ေပးႏိုင္ေရးအတြက္ သူမသည္ ေဒလီၿမိဳ႕ရိွ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးစင္တာတစ္ခုတြင္ ေစာင့္စားေနထိုင္ခဲ့ရသည္။

အာသံျပည္နယ္မွ ဆင္းရဲမြဲေတမႈႏွင့္ ကေလးကုန္ကူးျခင္း

အိႏိၵယ၌ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ကေလးသူငယ္မ်ား ေလးေသာင္းမွ ေလးေသာင္းခြဲအထိ ေပ်ာက္ဆံုးေလ့ရိွေၾကာင္း စာရင္းအင္းမ်ားအရ သိရိွရသည္။ အလားတူ ကေလးသူငယ္မ်ားေပ်ာက္ဆံုးရသည့္အျဖစ္ကို အာသံျပည္နယ္အတြင္း ေန႔စဥ္မရိုးႏိုင္ေအာင္ အမွန္တကယ္ ျမင္ေတြ႕ေနရသည္။

ေအာက္တိုဘာလက ကေလးသူငယ္မ်ားအခြင့္အေရးေဆြးေႏြးမႈကာလအတြင္း ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားစံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ေရး႒ာန၏အစီရင္ခံစာတစ္ရပ္တြင္ အာသံျပည္နယ္မွ ကေလးငယ္ေပါင္း အနည္းဆံုး ၄၇၅၄ ဦးမွာ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ကတည္းက ေပ်ာက္ဆံုးသြားေၾကာင္း၊ ၎တို႔အနက္ ၂၇၅၃ ဦးမွာ မိန္းကေလးမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ကေလးကုန္ကူးမႈမ်ား၌ အဓိကအေၾကာင္းရင္းတစ္ခုက လုပ္သားအျဖစ္ေစခိုင္းရန္ႏွင့္ လိင္အလြဲသံုးစားျပဳရန္အတြက္ျဖစ္သည္။ ယမန္ႏွစ္တစ္ႏွစ္တည္းပင္ အနည္းဆံုး မိန္းကေလး ၁၂၉ ဦးမွာ ျပည့္တန္ဆာမ်ားအျဖစ္ လူကုန္ကူးသူမ်ားက အဓမၼခိုင္းေစခဲ့ေၾကာင္း အစီရင္ခံစာကဆိုထားသည္။

အာသံျပည္နယ္၏ စီးပြားေရး ခၽြတ္ၿခံဳက်မႈႏွင့္ လူမ်ဳိးေရးတင္းမာမႈမ်ားသမိုင္းေၾကာင္းက ၎နယ္သားအလံုးအရင္းကို လူကုန္ကူးမႈ၏သားေကာင္ဘ၀သို႔ေရာက္ေအာင္ တြန္းပို႔ခဲ့သည္။

လူမ်ဳိးေရးအၾကမ္းဖက္မႈအျပင္ တအံုတက်င္း ေနရာေရႊ႕ေျပာင္းျခင္းကိုျဖစ္ပြားေစေသာ ႏွစ္စဥ္ေရလႊမ္းမိုးမႈ၏အက်ဳိးဆက္အားျဖင့္ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာတို႔သည္ အိုးမဲ့အိမ္မဲ့ျဖစ္၍ မၾကာခဏဆိုသလို စုတ္ခ်ာခ်ာကယ္ဆယ္ေရးစခန္းမ်ား၌ အကန္႔အသတ္မရိွ ေနထိုင္ၾကရေလ့ရိွသည္။

အာသံနယ္မွ လၻက္လုပ္ငန္းအက်ဳိးဆက္မ်ား

အာသံျပည္နယ္တြင္ အႀကီးအက်ယ္ေရလႊမ္းမႈေၾကာင့္ စာသင္ေက်ာင္းမ်ားစြာ ပ်က္စီးၿပီး ဆင္းရဲတြင္းနက္ေနရသည့္ နယ္သားမ်ားအဖို႔ ျပႆနာပိုမို ႀကီးမားတိုးပြားလ်က္ရိွ၏ (ဓာတ္ပံု – EPA/STR)

ဆင္းရဲတြင္းနက္ေနရသည့္ ေနာက္ထပ္အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုမွာ အာသံျပည္နယ္၌ ၁၉၅၁ အလုပ္အကိုင္စီမံေနရာခ်ထားေရးအက္ဥပေဒကို အာဏာပိုင္မ်ားက ၾကပ္မတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ပ်က္ကြက္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အာသံျပည္နယ္၏လၻက္နယ္ေျမအမ်ားအျပားရိွ လုပ္ငန္းခြင္တို႔တြင္ လုပ္အားခနိမ့္က်လွေၾကာင္း၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရးဆိုင္ရာျဖည့္ဆည္းေပးမႈကင္းမဲ့ေနေၾကာင္း ဆင္းရဲမြဲေတမႈတိုက္ဖ်က္ေရးကို ေဆာင္ရြက္ေနေသာ NGO တစ္ခုျဖစ္သည့္ Action Aid က တင္ျပထားသည္။

အာသံျပည္နယ္ လၻက္ခင္းလုပ္သားမ်ားေရးရာ၀န္ႀကီး Atuwa Munda က စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ရိွေနလင့္္ကစား လၻက္လုပ္ငန္းရွင္ကုမၸဏီမ်ားသည္ အဆိုပါဥပေဒအား တာ၀န္ခံလိုက္နာရန္ အႀကီးအက်ယ္ ပ်က္ကြက္လ်က္ရိွသည္ဟု အလ္ဂ်ဇီးရားသို႔ ေျပာၾကားသည္။

“သူတို႔တစ္ေတြ ေဆး၀ါးကုသမႈဆိုင္ရာ၊ ပညာေရးဆိုင္ရာျဖည့္ဆည္းမႈ မေပးျခင္းဆိုတဲ့အခ်က္ကိုပင္လွ်င္ ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈအတြက္ ဥပေဒအရ တင္းၾကပ္စြာ အေရးယူေဆာင္ရြက္တဲ့စနစ္မ်ဳိး ရိွမေနဘူး။ ဥပေဒထဲမွာ ယိုေပါက္ဂယ္ေပါက္ အမ်ားအျပားရိွေနပါတယ္။ အဲ့ဒီအေပၚ ကုမၸဏီေတြက ေခါင္းပုံျဖတ္အျမတ္ထုတ္ေနၾကပါတယ္။ လၻက္ၿခံေတြထဲက အေျခအေနေတြ တိုးတက္ျမင့္မားလာေစမယ့္ ဥပေဒမ်ားျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲႏိုင္ဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႀကိဳးစားေနပါတယ္”။

သို႔သာမကေသး။ လြန္ခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း အထူးသျဖင့္ Lakhimpur ခရိုင္မွ လၻက္ၿခံလုပ္ငန္းရွင္ အမ်ားအျပားသည္ လုပ္သားတို႔ကို ၀င္ေငြလစာႏွင့္ မိသားစုေထာက္ပံ့မႈ မေပးဘဲ ပိတ္သိမ္းခဲ့ၾကေၾကာင္း အဆိုပါနယ္၌ ၁၈ ႏွစ္တာမွ် လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈေဆာင္ရြက္သူ လူ႔အခြင့္အေရးဆုရွင္ Hasina Kharbhih ၏ အဆိုအရ သိရသည္။

ကေလးလုပ္သားျပႆနာ

အဆိုပါအေနအထားမ်ား၌ မိသားစုအမ်ားအျပားတို႔က မိမိတို႔ကေလးငယ္မ်ားကို လုပ္ငန္းခြင္သို႔ လိုလိုလားလား၀င္ေရာက္ေစၾကသည္။ ကေလးငယ္တို႔မွာ အိမ္သို႔ ေငြျပန္မပို႔ေပးႏိုင္သည္သာမက ပ်က္စီးနစ္နာကုန္မည္ကိုလည္း သတိမမူမိၾကေခ်။

ၾကားပြဲစားမ်ား၊ တရားမ၀င္ အတည္တက်မရိွသည့္ ေအဂ်င္စီမ်ားမွတဆင့္ ကေလးသူငယ္တို႔သည္ မြန္ဘိုင္းႏွင့္ ေဒလီ စေသာ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေဒသအသီးသီးထံ အိမ္ေစမ်ားအျဖစ္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ စက္ရံုလုပ္သားအျဖစ္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ျပည့္တန္ဆာလမ္းေၾကာင္းသို႔လည္းေကာင္း ပို႔ေဆာင္ခံေနၾကရသည္။

“လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္အနည္းငယ္က ကပ္လ်က္ရိွတဲ့ နာဂါလန္းျပည္နယ္ဆီ ကေလးငယ္ေတြကို ေျပာင္းေရႊ႕ပို႔ေဆာင္ေနတာ၊ အစိုးရအရာရိွေနအိမ္မွာ အိမ္ေစအျဖစ္ လုပ္ကိုင္ေစတာကိုပင္လွ်င္ ကၽြန္မတို႔ ေတြ႕ျမင္ခဲ့ရေသးတယ္။ လုပ္ခလစာေပးသလို ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ဆက္ဆံပါတယ္လို႔ သူတို႔က ဆိုၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကေလးလုပ္သားဆိုတာ ရာဇ၀တ္မႈမကင္းတဲ့လုပ္ရပ္အျဖစ္ စာရင္း၀င္ေနဆဲပါ” ဟု Hasina Kharbhih က ဆိုသည္။

အဓမၼ ထိမ္းျမားေစမႈမ်ား

ေနာက္ထပ္ စိုးရိမ္ဖြယ္ျပႆနာရိွေသးေၾကာင္း၊ ၎မွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အခ်ဳိးမညီမွ်မႈေၾကာင့္ ဟရ္ယာနာ၊ ဥတၱားပရာဒက္ရွ္ႏွင့္ ရာဂ်တ္စတာန္း ျပည္နယ္မ်ား၌ သတို႔သမီးလိုအပ္ခ်က္ မ်ားျပားေနေၾကာင္း၊ မိန္းကေလးငယ္မ်ားမွာ ထိုေဒသမ်ားထံ အဓမၼထိမ္းျမားေစရန္ လူကုန္ကူးခံေနရေၾကာင္း သူမက ျဖည့္စြက္ေျပာၾကားသည္။

ထိုခင္ပြန္းသည္အမ်ဳိးသားတို႔မွာလည္း အပို၀င္ေငြရရန္ ၎တို႔၏ဇနီးမယားမ်ားကို ပ်က္စီးမႈသို႔ တြန္းပို႔ေလ့ရိွတတ္ေသး၏။ ထိမ္းျမားၿပီးသည့္ေနာက္၀ယ္ ခိုင္မာမႈမဲ့ေအဂ်င္စီမ်ားမွတဆင့္ျဖစ္ေစ၊ ခင္ပြန္းသည္မ်ားမွ တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ ဇနီးမယားတို႔အား ေငြကၽြန္အိမ္ေစမ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ျပည့္တန္ဆာမ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း ပို႔လႊတ္ခိုင္းေစတတ္ၾက၏။ ထိုမိန္းမငယ္မ်ားမွာ ေျခရာေပ်ာက္သြားတတ္ၾကသည္ သို႔တည္းမဟုတ္ ႏွစ္အနည္းငယ္ၾကာၿပီးလွ်င္ တစ္ပါးေယာက္်ားမ်ားထံ ဇနီးမယားအျဖစ္ ထပ္မံေရာင္းခ်ခံရေလ့ရိွကုန္သည္။

ထပ္ဆင့္ဆိုရပါလွ်င္ အဆိုပါလူကုန္ကူးမႈအတြက္ အာသံနယ္မွာ အဓိကၾကားစခန္းျဖစ္ေနျခင္းက ကေလးသူငယ္မ်ားစြာအဖို႔ အႏၲရာယ္တြင္းမွ မလြတ္ႏိုင္ေအာင္ျဖစ္ေနရ၏။ ထိုျပည္နယ္သည္ အိႏိၵယအေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းမွ အိမ္နီးခ်င္းအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ ဘူတန္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတို႔ႏွင့္ နယ္နမိတ္ဆက္စပ္လ်က္ရိွသည္။ အိႏိၵယ၊ ျမန္မာ၊ ထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ေဒသတြင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအားေကာင္းခိုင္မာေရးႏွင့္ စီးပြားေရးဆိုင္ရာပဋိညာဥ္တစ္ရပ္ ခ်ဳပ္ဆိုၿပီးေနာက္ သံုးႏိုင္ငံ အေ၀းေျပးလမ္းမတစ္ခုကို ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ရန္ စီစဥ္ထားၾကသည္။

၎စီမံကိန္းက ကေလးသူငယ္လူကုန္ကူးျခင္းလုပ္ငန္းကို တဟုန္ထိုး ပိုမိုတိုးျမင့္လာေစႏိုင္ေၾကာင္း အာသံျပည္နယ္၏အႀကီးဆံုးၿမိဳ႕ေတာ္ ဂူ၀ါဟာတီ အေျခစိုက္ လူမႈအေရးလႈပ္ရွားသူ Miguel Queah က ဆို၏။

“အစိုးရအဖြဲ႕အေနနဲ႔ အႀကီးဆံုးျမင္ကြင္းကို ၾကည့္ရႈသံုးသပ္ဖို႔ ပ်က္ကြက္ေနပါတယ္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုတာ လိုအပ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ အေကာင္းဆံုးဆက္သြယ္ေရးေၾကာင့္ ျဖစ္လာလတၱံ႕ေသာ ျပႆနာေတြ၊ သူတို႔အေပၚ တင္ရိွမယ့္ လုပ္ငန္းေတြအေပၚ သတိကရုျပဳဖို႔ကလည္း ထပ္တူထပ္မွ် အေရးႀကီးပါတယ္”။

အာသံမွ လူမ်ဳိးေရးအၾကမ္းဖက္မႈသည္္လည္း ေနရပ္ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္းႏွင့္ ဆင္းရဲမြဲေတျခင္း၏ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္ေနသည္။ (ဓာတ္ပံု – EPA/STR)

ကေလးသူငယ္မ်ား၏အခြင့္အေရး ကာကြယ္ေပး

အိႏိၵယ၌ ကေလးသူငယ္အခြင့္အေရးမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးသည့္ဥပေဒ အမ်ားအျပားရိွေသာ္လည္း ရံဖန္ရံခါမွသာ ၾကပ္ၾကပ္မတ္မတ္ က်င့္သံုးေလ့ရိွၾကသည္။

၂၀၁၂ ကေလးသူငယ္မ်ားကို လိင္ပိုင္းအလြဲသံုးစားျပဳမႈဆုိင္ရာ အက္ဥပေဒေအာက္ရိွ အမႈမ်ားကို လိုက္လံေဖာ္ထုတ္အေရးယူရန္ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္တို႔သည္ အျပည့္အ၀ အားစိုက္ေဆာင္ရြက္မႈမရိွပါဟု အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ အမည္မေဖာ္လိုေသာ တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူတစ္ဦးက အလ္ဂ်ဇီးရားသို႔ ေျပာျပသည္။

“ဒုစရိုက္က်ဴးလြန္ရာေဒသမ်ားဆီကို သူတို႔က စံုစမ္းေရးအဖြဲ႕ေတြ ေစလႊတ္ဖို႔ ဆႏၵ မရိွၾကဘူး။ ပိုၿပီးဆိုး၀ါးတာကေတာ့ နယ္ခံရဲေတြဟာ ကၽြန္ေတာ့္နယ္ပယ္ထဲက ဒုစရိုက္မႈေတြ စြဲခ်က္မတင္ႏိုင္ေအာင္ မၾကာခဏ ကၽြန္ေတာ့္ကို တားဆီးေနၾကတာပါပဲ။ ေနရာအႏွံ႔မွာ ဒီဒုစရိုက္မႈေတြ ႀကီးစိုးေနတာေၾကာင့္လို႔ ဆိုၾကတယ္။ အဆံုးတစ္ေန႔မွာ ဒီလိုအမႈမ်ဳိးေတြ ရံုးတင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ အျမင့္ဆံုးအာဏာပိုင္ေတြကို ကၽြန္ေတာ္ ဆက္သြယ္ထားပါတယ္”။

အာသံျပည္နယ္ရဲခ်ဳပ္ကမူ ၎လူမႈလႈပ္ရွားသူ၏အဆိုကို လက္မခံဘဲ ၎တို႔မွာ သီးသန္႔ျဖစ္ရပ္မ်ား ဟူ၍ ဆိုသည္။

“ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕အရည္အေသြး ျမွင့္တင္ႏိုင္ဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။ UNICEF လို အသင္းအဖြဲ႕မ်ားစြာရဲ႕အကူအညီနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕အရာရိွမ်ားကို ဥပေဒေရးရာ သင္တန္းေတြေပးေနပါတယ္။ ကေလးသူငယ္ကုန္ကူးမႈေတြကို တိုက္ဖ်က္ဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အျပင္းအထန္ လုပ္ေဆာင္လ်က္ရိွပါတယ္။ ကေလးသူငယ္ဆိုင္ရာ ဒုစရိုက္မႈမ်ားနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လက္ခံရရိွတဲ့ အီးေမးေတြ၊ အေၾကာင္းၾကားခ်က္ေတြအေပၚမွာပင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အေလးထားဦးစားေပးေနၾကတာပါ”။

သို႔ေသာ္ Nedan Foundation မွ Digambar Narzary က ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္တို႔၏ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မည့္ အရည္အေသြးဆိုသည္ကို ေမးခြန္းထုတ္လိုက္ပါသည္။

“ျပည္နယ္တြင္း လူကုန္ကူးမႈတိုက္ဖ်က္ေရးအဖြဲ႕ ၁၄ ခုအနက္ အဖြဲ႕ ၅ ဖြဲ႕သာလွ်င္ တစ္ႏွစ္အတြက္ ရံပံုေငြ ေဒၚလာ ၁၄၉၅ သာသာပဲ ရရိွေနတယ္ဆိုတာ လူတိုင္း သိေနၾကပါတယ္။ ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ငန္းေတြ အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ ေငြေၾကးမရိွေတာ့ရင္ သူတို႔အေပၚ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘယ္ေလာက္အထိ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ထားႏိုင္ေတာ့မွာလဲ”။

ႏိုင္ငံ၏ ျပစ္မႈမွတ္တမ္းဗ်ဴရို – NCRB ၏အဆိုအရ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ အာသံျပည္နယ္၌ တရားမ၀င္လူကုန္ကူးမႈကာကြယ္ေရး ဥပေဒအရ မွတ္တမ္းျပဳထားသည္မွာ အမႈ ၁၈ ခုသာရိွသည္ဟု သိရ၏။ အာသံျပည္နယ္တြင္ ၂၀၁၀ မွ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြင္း လိင္ကုန္ကူးမႈအတြက္ လူေပါင္း ၅၀၁ ဦးကို ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခဲ့သည္ဟု ထုတ္ျပန္ေသာ္လည္း ၎မွာ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ႏႈန္း၏ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရိွေနေပသည္။

ပညာေရးက႑

အာသံျပည္နယ္ ကေလးသူငယ္အခြင့္အေရးကာကြယ္ေရးေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ Runumi Gogoi က ကေလးသူငယ္ကုန္ကူးမႈသည္ လူမႈဖြံ႕ၿဖိဳးေရးစီမံခ်က္မ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ ညံ့ဖ်င္းျခင္း၊ ျပည္နယ္ေဒသအမ်ားစုထံ၌ ေပါက္ေရာက္မႈ မရိွျခင္းတို႔ႏွင့္ အျပန္အလွန္တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္ေနသည္ဟု သံုးသပ္ထား၏။

“ဘူတန္ႏိုင္ငံနယ္စပ္အနီးမွာတည္ရိွေနတဲ့ Kokrajhar ေဒသအခ်ဳိ႕ကလူေတြဟာ ႀကိဳး၀ိုင္းသစ္ေတာေနရာမ်ားအတြင္း အစိုးရဆီက ဘာအေထာက္အပံ့မွ မရရိွဘဲ ေနထိုင္ေနၾကရတယ္။ ဒီလို အစြန္းအဖ်ားေဒသေတြ၊ ဘာသာေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြထဲမွာ ပညာေရးနဲ႔ ဘ၀စိုေျပေရး မက္လံုးေတြသံုးၿပီး ကေလးသူငယ္မ်ားကို ၿမိဳ႕ႀကီးေတြဆီ ပို႔ေဆာင္(လူကုန္ကူး)ေနၾကပါတယ္” ဟု သူမက ေထာက္ျပ၏။

အသက္ ၆ ႏွစ္မွ ၁၄ ႏွစ္အတြင္း အိႏိၵယကေလးငယ္မ်ားသည္ မသင္မေနရအခမဲ့ပညာေရးစနစ္၏ အခြင့္အေရးကို ပညာေရးဥပေဒေအာက္မွ ခံစားခြင့္ ရိွၾကသည္။ သို႔ေသာ္ အာသံျပည္နယ္ ေက်းရြာမ်ားရိွ အစိုးရေက်ာင္းမ်ား၌ ကေလးတို႔၏ အဆိုပါလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို မျဖည့္စြမ္းေပးႏိုင္ၾက။ ဤသည္မွာလည္း ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈ စာရင္း၀င္ေနေပသည္။

အာသံျပည္နယ္မွ ဆရာဆရာမ အေျမာက္အမ်ားတို႔သည္လည္း လေပါင္းမ်ားစြာ လခ မရရိွၾက။ စာသင္ေက်ာင္း ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၌ ၀င္းတံတိုင္းနံရံမ်ား၊ အမ်ဳိးသမီးသန္႔စင္ခန္းမ်ား မရိွၾကသည့္အျပင္ ဆရာ-ေက်ာင္းသား ဦးေရ အခ်ဳိးအစား မမွ်မတ ျဖစ္ေနရသည္ဟု Gogoi က ဆိုသည္။

ဒဏ္ေပးဆံုးမျခင္းတို႔မွာလည္း မျမင္ခ်င္မွအဆံုး ျဖစ္ေနၾကၿပီး၊ အမ်ဳိးသားစီမံကိန္းအရ အစိုးရေက်ာင္းမ်ားက ျပဳလုပ္ေပးရမည္ျဖစ္ေသာ ေန႔လည္စာေကၽြးေမြးျခင္းမွာလည္း ရံဖန္ရံခါမွသာ ေဆာင္ရြက္ေလ့ရိွၾကသည္။

“လူမ်ဳိးေရးအဓိကရုဏ္း သို႔မဟုတ္ သဘာ၀ေဘးဒဏ္တစ္ရပ္ရပ္ ႀကံဳဆံုခ့ဲဖူးၿပီး ကရုမစိုက္တတ္တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ထဲ ေနထိုင္ေနရသူ သို႔မဟုတ္ ေက်ာင္းတက္ေနရသူ ကေလးငယ္တစ္ဦးအဖို႔ အလြန္အကၽြံ ပ်က္စီးမႈ ျဖစ္သြားေစႏိုင္ပါတယ္” ဟု Miguel Queah က ထပ္၍ ေျပာျပပါသည္။

Phoolmoni Hemrom (၁၅ ႏွစ္)သည္ ေဒလီၿမိဳ႕တြင္ ၂ ႏွစ္အထိ အိမ္ေစအျဖစ္လုပ္ကိုင္ခဲ့ၿပီး Kokrajhar ရိွ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းမွတဆင့္ မၾကာေသးမီက ေနရပ္သို႔ျပန္ေရာက္လာသည္။ သူမသည္ စကားမ်ားမ်ား မဆိုဘဲ “ကၽြန္မ ေက်ာင္းျပန္တက္ေတာ့မယ္” ဟုသာ မသဲမကြဲ ေျပာၾကားခဲ့သည္။

Hemrom သည္ လူကုန္ကူးခံရၿပီးေနာက္ ကယ္တင္လြတ္ေျမာက္လာေသာ ကေလးငယ္ရာေပါင္းမ်ားစြာအနက္မွ တစ္ဦးအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုကေလးငယ္မ်ားသည္ ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးျခင္းေသာ္လည္းေကာင္း၊ သူတို႔ႀကံဳဆံုခဲ့ရသည့္အျဖစ္ဆိုးအေပၚ စာနာေသာအားျဖင့္ နစ္နာေၾကးေသာ္လည္းေကာင္း တစ္စံုတစ္ရာမွ်ပင္ မရရိွမခံစားခဲ့ၾကရေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း လူကုန္ကူးမႈ၏သားေကာင္ဘ၀သို႔ ေနာက္ထပ္တဖန္ ျပန္လည္သက္ဆင္းမိၾက၏။

လူ႔အခြင့္အေရးဆုရွင္ Kharbhih က ဤသို႔ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။

“ကၽြန္မတို႔ကေတာ့ ကေလးငယ္ေတြကို ဆက္လက္ ကယ္ဆယ္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း အစိုးရဖက္က သူတို႔ကို ပညာေပးတာ၊ အခြင့္အေရးေပးတာမ်ဳိးကို ထိထိေရာက္ေရာက္ မေဆာင္ရြက္ေပးသမွ်ေတာ့ ဒီျပႆနာေတြ ဆက္လက္တည္ရိွေနပါလိမ့္မယ္”။

(Source: Al Jazeera Sarita Santoshini ၏ Children of Assam forced into labour, prostitution ေဆာင္းပါးကို ျမင့္မိုရ္ေမာင္ေမာင္ မွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုသည္။)

January 4, 2016
ကင္ညာမြတ္စ္လင္မ္မ်ားက ကမာၻကိုေပးအပ္လိုက္သည့္ ခရစၥမတ္ႏွင့္ ၂၀၁၆ ႏွစ္သစ္လက္ေဆာင္မြန္

ဇန္န၀ါရီ ၃၊ ၂၀၁၆

M-Media

– အၾကမ္းဖက္လိႈင္း တစ္ႏွစ္တာကာလ လြန္ေျမာက္ၿပီးေနာက္ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္းသည္ လူသားတို႔၏ ဘာသာတရာမ်ားအၾကား ေရွာင္ဖယ္မရႏိုင္ေသာကိစၥတစ္ရပ္အျဖစ္ လူအခ်ဳိ႕အား ယူဆလက္ခံသြားေစသည္၌ ကင္ညာအေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းရိွ ဘတ္စ္ကားခရီးသည္မြတ္စ္လင္မ္လူတစ္စုက ကၽြန္ေတာ္တို႔အားလံုးကို ခရစၥမတ္ႏွင့္ ႏွစ္သစ္ကူးလက္ေဆာင္တစ္ရပ္အား ေဆာင္ၾကဥ္းေပးလိုက္ပါသည္။

ဒီဇင္ဘာ ၂၁ ရက္ မန္ဒီရာၿမိဳ႕အနီး ဘတ္စ္ကားတစ္စင္းကို အလ္ရွဘာ့ဘ္ လက္နက္ကိုင္အစြန္းေရာက္မ်ားမွ စီးနင္းခဲ့၏။ လက္ရိွႏွစ္မ်ားအတြင္း ကင္ညာႏိုင္ငံသားတို႔အေပၚ စိတ္လိုက္မာန္ပါ ထပ္ျပန္တလဲ ျပဳလုပ္ေနခဲ့ေသာ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားအတိုင္း ၎တို႔က ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ခရီးသည္မ်ားကို ကြပ္မ်က္ႏိုင္ရန္အတြက္ မြတ္စ္လင္မ္တို႔အား သီးျခားခြဲေနဖို႔ ခိုင္းေစခဲ့ၾကသည္။

သို႔ေသာ္ မြတ္စ္လင္မ္ခရီးသည္မ်ားသည္ ၎တို႔ႏွင့္တစ္နယ္တည္းသားျဖစ္သည့္ ခရစ္ယာန္မ်ားကို လူအစုအေ၀းျဖင့္ ၀ိုင္းရံကာကြယ္လိုက္ၾကသည္။ ၎ေနာက္ သတ္မည္ဆိုလွ်င္ မြတ္စ္လင္မ္ေရာ ခရစ္ယာန္မ်ားကိုပါ မခြဲမျခား ကားတစ္စီးလံုး သတ္ျဖတ္လိုက္ၾကရန္ သူတို႔က တိုက္ခိုက္ေရးသမားတို႔အား ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးတို႔က သူမတို႔၏အစဥ္အလာဦးေခါင္းၿခံဳပု၀ါမ်ားကို ဖယ္ရွား၍ မြတ္စ္လင္မ္မဟုတ္သူအမ်ဳိးသမီးတို႔ထံ အကာအကြယ္ျဖစ္ေစေရးအလို႔ငွာ လက္ကမ္းေပးလိုက္ၾကကုန္၏။

ဤကင္ညာသားတို႔သည္ ၎တို႔၏ခရစ္ယာန္မိတ္ေဆြမ်ားအတြက္ အကာအကြယ္ျပဳေပးျခင္းျဖင့္ အေကာင္းဆံုးေသာလက္ေဆာင္ ေပးလိုက္ေခ်ၿပီ။

ကင္ညာလူ႔အဖြဲ႕အစည္းသည္ ခရစ္ယာန္ လူမ်ားစု ျဖစ္ေသာ္လည္း မြတ္စ္လင္မ္၊ ဘဟာအီ၊ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ အာဖရိကန္ရိုးရာကိုးကြယ္မႈဆိုင္ရာ လူ႔အစုအေ၀းတို႔က ကင္ညာျပည္သူမ်ားအၾကား ယဥ္ေက်းမႈ၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရးက႑မ်ားတြင္ အေရးပါေနၾက၏။

ဘာသာတရားမ်ားဆိုင္ရာ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းတို႔၏ ေပါင္းကူးတံတားတစ္ခုအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ Inter-Religious Council of Kenya ကဲ့သို႔ အသင္းအဖြဲ႕ႀကီးမ်ားက ကင္ညာလူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ ကာလရွည္ သဟဇာတျဖစ္ျခင္းႏွင့္ စုေပါင္းေနထိုင္ျခင္းအေၾကာင္းကို အားသြန္ခြန္စိုက္ ေဆာင္ရြက္ေျပာဆိုေနၾကသည္။

တစ္စထက္တစ္စ ဒုကၡႏွင့္ေဒါသ အရွိန္ျမင့္လာေသာ ေလာက၀န္းက်င္တစ္ရပ္၌ အစြန္းေရာက္၀ါဒအေပၚ စုစည္းညီညြတ္မႈ၏စြမ္းပကားျဖင့္ ေအာင္ႏိုင္ေၾကာင္း ယင္းအျဖစ္က ကၽြန္ေတာ္တို႔အားလံုးကို သတိေပးႏိႈးေဆာ္လိုက္ေပ၏။

ကမာၻ႕မြတ္စ္လင္မ္ဦးေရ သန္းေပါင္း ၁၆၀၀ မွ အမ်ားစုတို႔က အၾကမ္းဖက္မႈအေျခတည္ သာသနာ့အေတြးအျမင္ကို ဆန္႔က်င္လ်က္ရိွၾကရာ မြတ္စ္လင္မ္ခရီးသည္တို႔၏ ေသနတ္ေျပာင္း၀ေရွ႕ မားမားမတ္မတ္ရပ္လ်က္ ရဲ၀ံ့စြန္႔စားမႈမ်ားေၾကာင့္ အစြန္းေရာက္အုပ္စုမ်ားက ခရစ္ယာန္ႏွင့္ မြတ္စ္လင္မ္တို႔ကို ခြဲျခားမရႏိုင္ေတာ့ေပ။

ကမာၻ႕လူဦးေရအမ်ားျပားဆံုး ဘာသာေရးႏွစ္ရပ္၏ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက သဟဇာတသင့္ျမတ္မႈႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တူညီစြာ ျပသက်င့္သံုးႏိုင္ပါလွ်င္ ဘာသာေရး သို႔မဟုတ္ လူမ်ဳိးေရးဆိုင္ရာ အျခားအုပ္စုကြဲမ်ားအေပၚ ေအာင္ျမင္လႊမ္းမိုးႏိုင္ပါသည္။

မြတ္စ္လင္မ္ႏွင့္ ခရစ္ယာန္တို႔၏ အျပန္အလွန္ေလးစားအသိအမွတ္ျပဳမႈသည္ အေရွ႕အာဖရိက၌ ၇ ရာစုကတည္းက အမွန္ပင္ အျမစ္တြယ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ထိုကာလအတြင္း ေရွးဦးမြတ္စ္လင္မ္မ်ားသည္ Axum မည္ေသာ ေရွးေဟာင္းခရစ္ယာန္ဘုရင့္နယ္ေျမသို႔ ထြက္ေျပးလာခ့ဲၿပီး ဒုကၡသည္မ်ားအျဖစ္ ခိုလႈံကာကြယ္မႈ ရရိွခဲ့ၾက၏။ ယင္းျဖစ္ရပ္မွာ (ေရွးဦးမြတ္စ္လင္မ္တို႔၏) ပထမဆံုး ဟိဂ်္ရဟ္(ဇာတိစြန္႔ခရီး)ဟု ေက်ာ္ၾကားထင္ရွား၏။

ေတာႀကိဳအံုၾကားလမ္းေဘးတစ္ေနရာမွ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈအေျခတည္ ဤအံတုခ်က္လုပ္ရပ္သည္ ကင္ညာတြင္သာ သီးျခားျဖစ္ေသာ ျဖစ္အင္မဟုတ္။ ေဒသႏၲရဆိုင္ရာ ခြဲျခားမႈ အံုၾကြလာသည္ႏွင့္အမွ် ၎တိုင္းျပည္၏ မတူကြဲျပားေသာ လူမ်ဳိးေရးႏွင့္ ဘာသာေရးအသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ားအၾကား သဟဇာတျဖစ္မႈႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမွာလည္း မတ္ေစာက္ျမင့္တက္လာတတ္ေပသည္။

ယခုႏွစ္မ်ားအတြင္း ႏိုင္ရိုဘီ၊ ဂါရစ္ဆာႏွင့္ အျခားျပည္တြင္းေဒသမ်ားသည္လည္း အၾကမ္းဖက္သမားတို႔၏ တိုက္ခိုက္မႈကို ခါးသည္းစြာ ခံစားခဲ့ၾကရသည္။ သို႔ျဖင့္ လူငယ္မ်ားအၾကား တစ္ယူသန္၀ါဒ မျပန္႔ႏွံ႔ေအာင္ ကာကြယ္သည့္အေနျဖင့္ ေဒသခံအမ်ဳိးသမီးမ်ားက “နယ္စည္းမျခား ညီအစ္မမ်ား” အသင္းကို ထူေထာင္ခ့ဲၾက၏။ သူတို႔သည္လည္း ကင္ညာရဲတပ္ဖြဲ႕မ်ားအတြက္ အေကာင္းဆံုး အကူအညီေပးႏိုင္ရန္ ကင္ညာအမတ္မ်ားကို တြန္းအားေပးစည္းရံုးထားၾကသည္။

အဆိုပါ မန္ဒီရာအရပ္မွ သတၱိရိွရိွစာနာမႈတရားလုပ္ရပ္ကဲ့သို႔ေသာအရာမ်ားကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ မၾကာခဏ သတိလက္လြတ္ျဖစ္ၾကေလ့ရိွသည္။ ေဖေဖာ္၀ါရီလက ေနာ္ေ၀းတြင္ ဂ်ဴးတို႔အေပၚ အစြန္းေရာက္တိုက္ခိုက္မႈကို ရႈတ္ခ်ဆန္႔က်င္ေသာအားျဖင့္ မြတ္စ္လင္မ္ေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္တို႔သည္ ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္းတစ္ခုအား လက္ခ်င္းခ်ိတ္၀န္းရံေပးခဲ့ၾကသည္။

လန္ဒန္မွ ခရိုင္ေဒသတစ္ခုတြင္လည္း မိမိတို႔ႏွင့္တစ္နယ္တည္းေန မြတ္စ္လင္မ္မ်ားအေပၚ အမုန္းတရားအေျခတည္ဒုစရိုက္မႈမ်ားမွ ကာကြယ္ေပးႏိုင္ရန္ ေရွးရိုးစြဲဂ်ဴးတို႔က ကင္းလွည့္ေစာင့္ၾကပ္ေရးအဖြဲ႕မ်ားကို မၾကာေသးမီက ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾက၏။

ဆီးရီးယား၊ အီရတ္၊ အာဖဂန္နစၥတန္ စသည္တို႔မွ စစ္မက္ေရးရာမ်ားကို သတင္းေခါင္းစည္းပိုင္း၌ အဆက္မျပတ္ ေဖာ္ျပေနျခင္းက ISIS ၊ အလ္ရွဘာ့ဘ္၊ ဘိုကိုဟရာမ္ ကဲ့သို႔ေသာ အစြန္းေရာက္အုပ္စုတို႔အေပၚ ထိုးႏွက္ရာ မေရာက္ဘဲ ႏိုင္ငံတကာမူ၀ါဒမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ လူထု၏ နက္ရိႈင္းေသာ တုန္လႈပ္ခံစားမႈကိုသာ ျဖစ္ေပၚေနေစသည္။

သို႔ေသာ္ အဆိုပါသတင္းေခါင္းႀကီးပိုင္းေဖာ္ျပခ်က္၏တစ္ဖက္မွ အခ်က္အလက္မွန္မ်ားကို တူးဆြေနသည့္ လူမႈသိပၸံပညာရွင္မ်ားကမူ အစြန္းေရာက္၀ါဒအား မည္သည့္အခ်က္မ်ားျဖင့္ ထိေရာက္စြာ ကာကြယ္ႏိုင္သနည္း ဟူသည္ကို ေလ့လာစူးစမ္းလ်က္ရိွသည္။ US Institute of Peace အသိအမွတ္ျပဳ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာသုေတသန ကြန္ရက္တစ္ခုျဖစ္ေသာ RESOLVE သည္ လက္ေတြ႕က်က်အသံုးခ်ႏိုင္ၿပီး အံ၀င္ခြင္က်ျဖစ္ႏိုင္သည့္ မည္သည့္နည္းလမ္းကိုမဆို ေဖာ္ထုတ္ကာ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္း အခိုင္အမာ စိုက္ထူထားအပ္သည္ဟူ၍ ရိုးရွင္းစြာ ေကာက္ခ်က္ခ်ထား၏။

မန္ဒီရာအနီး ဘတ္စ္ကားခရီးသည္တို႔၏ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မႈအတြင္း ဤအခ်က္ကို ထင္ထင္ရွားရွား ေဖာ္က်ဴးျပေနသည္။ ထိုမြတ္စ္လင္မ္ခရီးသည္တို႔က မိမိတို႔ႏွင့္တစ္ေျမတည္းေနတစ္ေရတည္းေသာက္သူမ်ားကို ကူညီကာကြယ္ရမည္ဟူသည့္ ပင္ကိုယ္အသိစိတ္ဓာတ္တစ္ခုတည္းျဖင့္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္၏။

မန္ဒီရာဇာတ္လမ္းက အေထာက္အကူတစ္ရပ္အျဖစ္ အစပ်ဳိးေပးခဲ့ေလသည္။ ကင္ညာအစိုးရႏွင့္ ကမာၻ႕အသိုင္းအ၀ိုင္းမွ ၎သာမန္ျပည္သူမ်ား၏ ရဲစြမ္းသတၱိအေပၚ ဂုဏ္ျပဳခ်ီးမႊမ္းခ့ဲရသည္။

ကင္ညာ၊ အာဖရိကႏွင့္ ကမာၻတစ္၀ွန္းမွ ေရဒီယို၊ အင္တာနက္၊ လူမႈမီဒီယာအခင္းအက်င္းမ်ား၌ ကင္ညာမြတ္စ္လင္မ္မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ မြတ္စ္လင္မ္အစစ္အမွန္မ်ားအေၾကာင္း တမဟုတ္ခ်င္း ဖံုးလႊမ္းသြားေပသည္။

သို႔ျဖစ္ရာ တစ္ေသြးတစ္သားစိတ္ဓာတ္၊ ရဲစြမ္းသတၱိ၊ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ၏ အခ်က္ေပးသံကား ခြဲျခားျခင္း၊ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ ဖယ္ၾကဥ္မႈတို႔၏အသံထက္ ပိုမိုက်ယ္ေလာင္ထိေရာက္ေၾကာင္း သိျမင္ႏိုင္ေပသည္။

သို႔ေသာ္ မန္ဒီရာျဖစ္အင္သည္ ႀကံဳေတာင့္ႀကံဳခဲ ျဖစ္စဥ္မွ်သာ မဟုတ္၊ ကၽြန္ေတာ္တို႔၀န္းက်င္တစ္ခြင္ရိွ လူသားအားလံုးမွာ ကမာၻ႕မိသားစု၀င္မ်ား ျဖစ္ေၾကာင္းကိုလည္း ခ်ိန္ထိုးၾကည့္ျမင္ေစပါသည္။

ဘာသာေရးေခါင္းစဥ္ေအာက္မွ အယူသည္းမႈႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈကို ရုပ္လံုးေဖာ္ေနသူတို႔၏အဆိုမ်ားထက္ လက္တြဲညီညာေအာင္ေၾကာင္းျဖာျဖစ္စဥ္မ်ားက မျပတ္စတမ္း ပိုမုိက်ယ္ေလာင္လာပါလွ်င္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔အဖို႔ အၾကမ္းဖက္အစြန္းေရာက္၀ါဒကို ေအာင္ႏိုင္ရန္ (ႏွင့္) ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏လူ႔အစုအေ၀း၌ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈတည္ေဆာက္ရန္ ေနာက္ထပ္အဆင့္တစ္ခုသို႔ နီးကပ္တက္လွမ္းလာမည္ျဖစ္ေပသည္။

(United States Institute of Peace မွ အစြန္းေရာက္အၾကမ္းဖက္၀ါဒေရးရာ အထူးအႀကံေပး Beth Ellen Cole ႏွင့္ အာဖရိကေရးရာ ပရိုဂရမ္အရာရိွ Muhammad Fraser-Rahim တို႔ ပူးေပါင္းေရးသားေသာ Muslims in Kenya offer a Christmas present to the world ေဆာင္းပါးကို မင္းထြဋ္ေခါင္ မွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေရးသားသည္။)

Source : Al Jazeera

January 3, 2016
နာရီတုိ႔၏ အစ – ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္အမ်ား (၃)

ဇန္န၀ါရီ ၁၊ ၂၀၁၆

M-Media

ရာဇာ တင္ဆက္သည္

(အပတ္စဥ္ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)

နာရီတုိ႔၏ အစ

ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဘာပဲလုပ္လုပ္၊ ဘယ္လုိ ဆႏၵမ်ိဳး အိမ္မက္မ်ိဳး၊ ေၾကာက္ရြံ႕မႈမ်ိဳးပဲရွိရွိ၊ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ရွိသည္ျဖစ္ေစ၊ မရွိသည္ျဖစ္ေစ အခ်ိန္ကေတာ့ ေရြ႕လ်ား တိုက္စားစၿမဲပါပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အသဲအသန္ျဖစ္ၾကရတဲ့ စာေမးပြဲေတြ၊ အေရးႀကီးတဲ့အင္တာဗ်ဴးေတြ၊ ဒါမွမဟုတ္ ေမြးေန႔ပြဲေတြ စတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြမွာလည္း စတင္ခ်ိန္နဲ႔ ၿပီးဆံုးခ်ိန္ဆုိတာ ရွိၾကပါတယ္။

ပထမဆံုး ေနနာရီ (sundial) အသံုးျပဳတဲ့အခ်ိန္က စၿပီး လူေတြဟာ အခ်ိန္ကုိ တြက္ခ်က္ခ်င္ခဲ့ၾကတာပါ။ အခုဆိုရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔မွာ တိတ္ဆိတ္တဲ့ ဒစ္ဂ်စ္တယ္နာရီေတြ၊ တစ္ခ်က္ခ်က္သြားေနတဲ့ ေခတ္ေပၚ လက္တံနာရီေတြ ရွိေနပါၿပီ။ အဲဒီနာရီေတြရဲ႕ အစကေတာ့ အစက္ခ်တဲ့နည္းစနစ္ကုိ အသံုးျပဳတဲ့ ေရနာရီ (clepsydra) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အိုးတစ္ခုရဲ႕ ေအာက္ေျခမွာ အေပါက္ေဖာက္ထားၿပီး အဲဒီအေပါက္ကေန ေရက်သြားတဲ့အခါ အုိးေပၚမွာ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ အမွတ္အသားကုိၾကည့္ၿပီး အခ်ိန္ကုိတြက္ခ်က္တဲ့ ႐ုိးရွင္းတဲ့ ဒီေရနာရီကုိ ဘီစီ ၁၅၀၀ မတုိင္ခင္ကတည္းက အီဂ်စ္မွာ အသံုးျပဳခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေရနာရီ (clepsydra)

ေနာက္ထပ္ ေရွးေဟာင္း အခ်ိန္မွတ္ပစၥည္းတစ္ခုကေတာ့ အိႏၵိယက ဂါတီကာ-ယန္ထရာ (ghatika-yantra) လုိ႔ေခၚတဲ့ ကိရိယာပါပဲ။ အဲဒီကိရိယာမွာေတာ့ ေအာက္ေျခမွာ အေပါက္ေဖာက္ထားတဲ့ (ေၾကးနီ သုိ႔မဟုတ္ အုန္းမုတ္ခြက္နဲ႔လုပ္ထားတဲ့) စက္လံုးပုံသ႑ာန္ ခြက္တစ္ခု ပါ၀င္ပါတယ္။ အဲဒီခြက္ကေလးကုိ ေရဇလံုထဲမွာ ေမ်ာေစလုိက္တဲ့အခါမွာ ေဖာက္ထားတဲ့အေပါက္ကေန ေရဟာ တစ္ျဖည္းျဖည္းခ်င္းစိမ့္၀င္ၿပီး ခြက္ကလည္း ေရေအာက္ကုိ နစ္ျမဳပ္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဇလံုရဲ႕ ၾကမ္းျပင္နဲ႔ အဲဒီခြက္ေလး ထိတဲ့အခါမွာ အခ်ိန္မွတ္တဲ့သူဟာ ခြက္ကုိျပန္ထုတ္ၿပီး ေရေပၚမွာ ျပန္ေမ်ာေစကာ လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခုလံုးကုိ ျပန္လည္စတင္ျခင္းအားျဖင့္ အခ်ိန္ကုိ မွတ္သားတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွတ္ကိရိယာဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံအတြင္းက ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းနဲ႔ ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းေတြမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး လူႀကိဳက္မ်ားခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြမွာပါ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

၁၃ ရာစုႏွစ္မွာေတာ့ တူရကီႏုိင္ငံ အေရွ႕ေတာင္ပုိင္း ဒီယာဘာကီရ္ (Diyarbakir) ဆုိတဲ့ၿမိဳ႕ေလးက အလ္-ဂ်ာဇာရီ (Al-Jazari) လုိ႔ေခၚတဲ့ တီထြင္ပညာရွင္ႀကီးတစ္ေယာက္ဟာ ေခတ္ေပၚနာရီေတြရဲ႕ ေရွ႕ေျပးျဖစ္တဲ့ အလုိအေလ်ာက္ နာရီကုိ တီထြင္ဖန္တီးခဲ့ပါတယ္။ ဘာသာေရးကုိင္း႐ႈိင္းသူတစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ အလ္-ဂ်ာဇာရီဟာ အလြန္ကၽြမ္းက်င္တဲ့ အင္ဂ်င္နီယာတစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္ၿပီး အလုိအေလ်ာက္စက္ပစၥည္းေတြရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားကုိ ေမြးထုတ္ေပးခဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ သူ႕အရင္ရွိခဲ့တဲ့ စက္ကိရိယာဆုိင္ရာ သမုိင္းေၾကာင္းေတြ၊ နည္းပညာေတြကုိ အထူး စိတ္၀င္စားခဲ့သူျဖစ္ၿပီး အထူးသျဖင့္ ေရွးေဟာင္း ဂရိေတြနဲ႔ အိႏၵိယေတြရဲ႕ သိပၸံပညာဆုိင္ရာ ထီထြင္ဆန္းသစ္မႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

၁၂၀၆ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ဒီယာဘာကီရ္က အာတုက္မင္းဆက္ (Artuq) ေတြထံမွာ အမႈထမ္းစဥ္ အလ္-ဂ်ာဇာရီဟာ ပံုသ႑ာန္၊ အရြယ္အစားမ်ိဳးစံုရွိတဲ့ နာရီေတြကုိ တီထြင္ဖန္တီးခဲ့ပါတယ္။ ဘုရင္ နာဆီရ္-အလ္ဒင္ (Nasir Al-Din) လက္ထက္မွာ ဘုရင္ႀကီးဟာ ထူးျခားဆန္းျပားတဲ့ ကိရိယာေတြကုိ တီထြင္ဖန္တီးဖုိ႔ အလ္-ဂ်ာဇာရီကုိ အမိန္႔ေတာ္မွတ္ခဲ့ၿပီး လာမယ့္မ်ိဳးဆက္ေတြကလည္း ဒီကိရိယာေတြကုိ ဆက္လက္ခ်ဲ႕ထြင္ တည္ေဆာက္သြားႏုိင္ရမယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒါတင္မကေသးဘဲ အဲဒီတီထြင္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္သမွ်ကုိ ပံုေတြနဲ႔တကြ အေသးစိတ္ေရးသားေဖာ္ျပထားတဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္ကုိလည္း ဆက္သရမယ္လုိ႔ ဘုရင္ အလ္-ဒင္ရဲ႕ အမိန္႔ေတာ္ထဲမွာ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။

၁၃ ရာစုမွ မြတ္စလင္အင္ဂ်င္နီယာပညာရွင္ႀကီး အလ္-ဂ်ာဇာရီ

ဒီအမိန္႔ရဲ႕ ရလဒ္အေနနဲ႔ အလ္-ဂ်ာဇာရီဆီကေန The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices (ဆန္းျပားသည့္ စက္ပစၥည္းမ်ားဆုိင္ရာ အသိပညာက်မ္း) ဆုိတဲ့ က်မ္းႀကီးတစ္ေစာင္ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ အဲဒီက်မ္းႀကီးဟာ အင္ဂ်င္နီယာဘာသာရပ္ နယ္ပယ္အားလံုးအတြက္ အဖုိးမျဖတ္ႏုိင္တဲ့ ရင္းျမစ္က်မ္းတစ္ေစာင္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီက်မ္းထဲမွာေတာ့ က႑ ၆ ခုခြဲထားၿပီး ေရနာရီအပါအ၀င္ သူကုိယ္တုိင္ တီထြင္ဖန္တီးခဲ့တဲ့ စက္ကိရိယာ အခု ၅၀ ကုိ အလ္-ဂ်ာဇာရီက အေသးစိတ္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ဒီေန႔ေခတ္မွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ အခ်ိန္ကုိသိဖုိ႔ လုိအပ္သလုိပဲ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၇၀၀ ေက်ာ္က မြတ္စလင္ေတြဟာလည္း အခ်ိန္ကုိသိဖုိ႔ လုိအပ္ခဲ့ပါတယ္။ အလ္-ဂ်ာဇာရီကေတာ့ နာရီတီထြင္ဖန္တီးတဲ့ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ႐ိုးရားဓေလ့ကုိ ထိန္းသိမ္းခဲ့သူတစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေန႔စဥ္ ျဖဳန္းတီးေနၾကတဲ့ အခ်ိန္ကုိ ရပ္တန္႔လုိ႔မရဘူးဆုိတာ မြတ္စလင္ေတြက သိခဲ့ၾကၿပီး ဒါ့ေၾကာင့္ပဲ ေကာင္းမႈကုသုိလ္ေတြ ေဆာင္ရြက္တဲ့ေနရာမွာ အသံုးျပဳဖုိ႔အတြက္ အခ်ိန္ကုိ သိရွိႏုိင္ေရးဟာ သူတုိ႔အတြက္ အေရးႀကီးခဲ့ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ ၅ ႀကိမ္၀တ္ျပဳမႈကုိ ဘယ္အခ်ိန္ေတြမွာ ေဆာင္ရြက္ရမလဲဆုိတာကုိ မြတ္စလင္ေတြက သိဖုိ႔ လုိအပ္ၿပီး ဒါမွသာ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြကလည္း ၀တ္ျပဳဖုိ႔ ႏႈိးေဆာ္သံကုိ ဟစ္ေႂကြးႏုိင္ၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရမ္ဇာန္လမွာ ဥပုသ္သီလေစာင့္တည္တာ၊ အီးဒ္ပြဲေတာ္ ဆင္ႏႊဲတာ၊ မကၠာၿမိဳ႕ကုိ ဘုရားဖူးသြားတာ စတဲ့ ႏွစ္စဥ္ အေရးပါတဲ့ အခါသမယေတြကုိ တြက္ခ်က္သတ္မွတ္ဖုိ႔အတြက္လည္း အခ်ိန္ကို အတိအက်သိဖုိ႔ အေရးႀကီးပါတယ္။

အဲဒီလုိတြန္းအားေတြကပဲ ဘုရင္ နာဆီရ္-အလ္ဒင္ ရည္ညႊန္းခဲ့တဲ့ ဆန္းျပားတဲ့ ကိရိယာေတြထဲမွာ ဆင္နာရီ (Elephant Clock) ပါ၀င္လာတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီဆင္နာရီဟာ အခ်ိန္ကုိ ေျပာျပႏိုင္သလုိပဲ အဆင့္အတန္း၊ ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔ ႂကြယ္၀မႈတုိ႔ရဲ႕ ျပယုဂ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒါဟာ ပထမဆံုး စက္ပစၥည္းနဲ႔ ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ ေရြ႕လ်ား အခ်ိန္ျပစက္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

ဆင္နာရီ

ဆင္နာရီဒီဇုိင္းကုိ အလ္-ဂ်ာဇာရီက ေရးဆြဲထားပံု

ဒီေန႔ေခတ္မွာ တိက်တဲ့ ဒစ္ဂ်စ္တယ္နာရီေတြ၊ စက္နာရီေတြမရွိရင္ ေခတ္မီကမၻာႀကီး ေရွ႕ဆက္ဖုိ႔ဆုိတာ မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၈၀၀ ေက်ာ္ကတည္းက ဘယ္အခ်ိန္၀တ္ျပဳရမယ္၊ ဥပုသ္သီလ ေဆာက္တည္ရမယ္၊ ဘယ္ေန႔မွာ အီးဒ္ပြဲေတာ္ ဆင္ႏႊဲရမယ္၊ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘုရားဖူးသြားေရာက္ရမယ္ ဆုိတာေတြကုိ တြက္ခ်က္သတ္မွတ္ဖုိ႔အတြင္ တီထြင္ႀကံဆသူေတြဟာ အဆန္းျပားဆံုး အခ်ိန္ျပစက္ေတြကုိ တီထြင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

အဲဒီအထဲမွာ ဆင္နာရီကေတာ့ လူသားေတြရဲ႕ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈေတြကုိ ေပါင္းစည္းထားတဲ့ အေျပာင္ေျမာက္ဆံုး လက္ရာပါပဲ။ နာရီရဲ႕ ေရြ႕လ်ားႏုိင္တဲ့ စက္ယႏၱရားဟာ အိႏၵိယေတြရဲ႕ နည္းပညာကုိ အတုယူထားတဲ့ ေရစြမ္းအင္သံုး အလုိအေလ်ာက္ ယႏၱရားျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ယႏၱရားကုိ အီဂ်စ္က ဇာမဏီငွက္၊ ဂရိရဲ႕ ဟုိက္ဒေရာလစ္နည္းပညာ၊ တ႐ုတ္နဂါး၊ အိႏၵိယဆင္၊ အာရပ္၀တ္စံု၀တ္ လူ႐ုပ္ေတြနဲ႔ အခ်ိဳးက်စြာ ေပါင္းစပ္ထားတာျဖစ္ၿပီး စပိန္ကေန တ႐ုတ္ႏုိင္ငံအထိ နည္းပညာေတြလည္း ဒီကိရိယာမွာ လႊမ္းမုိးေနပါတယ္။

ဆင္နာရီကို တီထြင္တဲ့သူကေတာ့ တူရကီေတာင္ပုိင္းက အင္ဂ်င္နီယာပညာရွင္ အလ္-ဂ်ာဇာရီပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ပံုသ႑ာန္မ်ိဳးစံု၊ အရြယ္အစားမ်ိဳးစံုရွိတဲ့ စက္ကိရိယာေတြကို တီထြင္ခဲ့သူျဖစ္ၿပီး ၁၂၀၆ ခုႏွစ္မွာ ထြက္ေပၚလာတဲ့ သူရဲ႕ The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices အင္ဂ်င္နီယာက်မ္းထဲမွာ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အလ္-ဂ်ာဇာရီရဲ႕ ထိပ္တန္း တီထြင္မႈေတြကေတာ့ ေကာက္တံနဲ႔လွည့္တဲ့ ဘီး၊ ၀င္႐ုိးဆက္သြယ္မႈ၊ စက္၀ုိင္းပံုစံေရြ႕လ်ားမႈကေန ေဒါင္လုိက္ေရြ႕လ်ားမႈကုိ ေျပာင္းလဲေပးတဲ့ ႁပြန္က်ပ္စနစ္ (piston system)၊ ေရစုပ္နည္းပညာ၊ အင္ဂ်င္ေတြျဖစ္ၿပီး အျခားေသာ စက္ကိရိယာ မ်ားစြာလည္း သူ႕ရဲ႕တီထြင္မႈမွာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါတင္မကေသးဘဲ သူ႕ရဲ႕ အင္ဂ်င္နီယာက်မ္းႀကီးထဲမွာ လက္ေဆးစက္၊ ၀င္႐ုိးေတြ၊ စက္သြားေတြနဲ႔လည္ပတ္တဲ့ သံစံုတီး၀ုိင္းေတြပါအ၀င္ သူတီထြင္ခဲ့တဲ့ စက္ပစၥည္းမ်ိဳးစံုကုိလည္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ဆင္နာရီမွာေတာ့ အေပါက္ေဖာက္ထားတဲ့ ခြက္တစ္ခုဟာ ဆင္ခႏၶာကုိယ္က မျမင္ရတဲ့ ေရတုိင္ကီထဲမွာ တျဖည္းျဖည္းျခင္းနစ္ျမဳပ္ေစတဲ့ နည္းပညာကုိ အသံုးျပဳထားၿပီး အိႏၵိယက ဂါတီကာ (Ghatika) လုိ႔ေခၚတဲ့ နည္းပညာ ပံုစံမ်ိဳးပါပဲ။ သူ႕ရဲ႕အရင္က အီဂ်စ္ကေန ဂရိအထိ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ အေပါက္ေဖာက္ထားတဲ့ ခြက္ထဲကေန ေရစိမ့္ထြက္ျခင္းအားျဖင့္ အခ်ိန္ကုိတုိင္းတာတဲ့ နည္းလမ္းေတြကုိ အသံုးျပဳခဲ့ၾကၿပီး အဲဒီပံုစံနဲ႔ ဖန္တီးထားတဲ့ ကိရိယာကုိ ေရနာရီ (clepsydra) လုိ႔ ေခၚပါတယ္။

အလ္-ဂ်ာဇာရီရဲ႕ ဆင္နာရီကေတာ့ နာရီ၀က္ၾကာတုိင္းမွာ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္အသံနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈေတြကို ျမင္ရ၊ ၾကားရပါတယ္။ နာရီရဲ႕ ထိပ္ဆံုးကေနၾကလာတဲ့ အလံုးေလးဟာ ဘယ္ႏွစ္နာရီရွိၿပီဆုိတာကုိ ျပသတဲ့ ဒုိင္ခြက္ကုိ ေရြ႕လ်ားေစၿပီး စာေရးေနတဲ့ပုံသ႑ာန္ ႐ုပ္ထုနဲ႔ သူ႕ရဲ႕ ကေလာင္တံကေတာ့ ေနာက္တစ္နာရီရဲ႕ မိနစ္ေတြကုိ ျပဖုိ႔အတြက္ မူလေနရာကုိ ျပန္လည္သြားပါေတာ့တယ္။ နဂါးရဲ႕ပါးစပ္ကေနတစ္ဆင့္ နာရီေအာက္ေျခက ပန္းအုိးထဲကုိ ဒီအလံုးေလး က်သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ဆင္ထိန္း႐ုပ္ထုလက္ထဲက တူနဲ႔ လင္ကြင္းကုိ ႐ုိက္ခတ္ေစၿပီး အသံထြက္ကာ နာရီ၀က္ကုန္ဆုံးသြားေၾကာင္း အသိေပးလုိက္ပါေတာ့တယ္။

(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)

(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)

ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္အမ်ား (၁) – ကုိ ဖတ္႐ႈရန္

ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္အမ်ား (၂) – ကုိ ဖတ္႐ႈရန္

January 1, 2016
Facebook ၏ အခမဲ့အင္တာနက္၀န္ေဆာင္မႈအစီအစဥ္ အိႏၵိယတြင္ ျပင္းထန္ေသာ ဆန္႔က်င္မႈႏွင့္ ႀကံဳေနရ

ဒီဇင္ဘာ ၃၁၊ ၂၀၁၅
M-Media

– အခမဲ့ အင္တာနက္အသံုးျပဳခြင့္ရဖုိ႔အတြက္ အိႏၵိယႏုိင္ငံဟာ စစ္ေျမျပင္ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ႏုိင္ငံအတြင္းမွာ အင္တာနက္ အခမဲ့အသံုးျပဳခြင့္ေပးဖုိ႔ Facebook တည္ေထာင္သူ မာ့ခ္ဇူကဘာ့ဂ္ရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းမႈကုိ ေဒသအတြင္းက နည္းပညာကုမၸဏီေတြ ပူးေပါင္းကာ ကန္႔ကြက္ဖုိ႔ အားႀကိဳးမာန္တက္ လုပ္ေဆာင္ေနၾကပါတယ္။

Fee Basics လုိ႔ေခၚတဲ့ Facebook ရဲ႕ အဲဒီ အခမဲ့အင္တာနက္အစီအစဥ္ကုိ ေလာေလာဆယ္မွာ ခဏဆုိင္းငံ့ထားဖုိ႔ အိႏၵိယအစုိးရက အမိန္႔ေပးထားၿပီး သူတုိ႔ဘာလုပ္ရမလဲဆုိတာကို ဆံုးျဖတ္ဖုိ႔အတြက္ ေဆာင္ရြက္ေနၾကပါတယ္။

ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံ ၃၀ ေက်ာ္ေလာက္မွာ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ဒီအစီအစဥ္ဟာ ၀ဘ္ဆုိက္ေတြကုိ မုိဘုိင္းဖုန္းထဲ ေရာက္ရွိေစၿပီး၊ Facebook ကို မက္ေဆ့ခ်္အပါအ၀င္ ပုိက္ဆံေပးစရာမလုိဘဲ သံုးစြဲႏုိင္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ Reliance Communications ကုမၸဏီနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ လကတည္း အိႏၵိယမွာ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ Facebook ရဲ႕ အခမဲ့အင္တာနက္အစီအစဥ္ဟာ အင္တာနက္ကုမၸဏီေတြကို ဥပေဒက တူညီစြာ ဆက္ဆံရမယ္ဆုိတဲ့ စည္းကမ္းကို ခ်ိဳးေဖာက္ေနတယ္လုိ႔ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္သူေတြက ေစာဒကတက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၀ဘ္ဆုိက္ကုမၸဏီအေသးေလးေတြနဲ႔ တည္ေထာင္ကာစ ကုမၸဏီေလးေတြကုိလည္း ထိခုိက္ေစတယ္လုိ႔လည္း ဆုိၾကပါတယ္။

“အိႏၵိယဟာ Facebook လုိ ကုမၸဏီတစ္ခုအတြက္ အစမ္းသပ္ခံေနရာပါပဲ။ ဒီမွာျဖစ္တာေတြဟာ အဲဒီ အင္တာနက္ အခမဲ့အစီအစဥ္ကုိ သြားလုပ္မယ့္ အျခားေသာ ႏုိင္ငံငယ္ေလးေတြမွာလည္း သက္ေရာက္မွာပါ။ အဲဒီႏုိင္ငံေတြမွာ အခုအခ်ိန္အထိ သတိမျပဳမိၾကေသးပါဘူး” လုိ႔ နည္းပညာနဲ႔ အင္တာနက္ အႀကံေပး ျပႆနာေတြနဲ႔ပက္သတ္ၿပီး အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ နယူးေယာက္အေျခစုိက္ ဥပေဒပညာရွင္ မီရွီေခ်ာင္ဒရီက ဆုိပါတယ္။

Facebook ရဲ႕ အင္တာနက္အခမဲ့ အစီအစဥ္ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ အႀကီးဆံုးေစ်းကြက္ႀကီးကို အေမရိကန္ျပင္ပမွာ ခ်ဲ႕ထြင္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္လည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ၁.၃ ဘီလီယံေသာ လူဦးေရမွာ အင္တာနက္အသံုးျပဳခြင့္ရသူဟာ ၂၅၂ သန္းသာ ရွိပါေသးတယ္။ ဒါဟာ Google နဲ႔ Facebook တုိ႔လုိ လုပ္ငန္းေတြအတြက္ ေစ်းကြက္တုိးတက္ေအာင္လုပ္ဖုိ႔ အခြင့္အလမ္းပါပဲ။

စံခ်ိန္တင္ေတာင္းဆုိမႈ

အိႏၵိယ တယ္လီဖုန္းဆက္သြယ္ေရးဆုိင္ရာ အာဏာပုိင္အဖြဲ႕ TRAI ကေတာ့ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ဥပေဒသတ္မွတ္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ ေရွ႕ေျပးအျဖစ္ အမ်ားျပည္သူ အႀကံျပဳေရးအစီအစဥ္မွာ စံခ်ိန္တင္ အႀကံျပဳမႈကုိ ရရွိခဲ့တယ္လုိ႔ ဒီကေန႔မွာ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ Facebook ကေနတစ္ဆင့္ ရရွိတဲ့ မွတ္ခ်က္ေပါင္း ၁.၈ သန္းမွာ ၄ ပံု ၃ ပံုေက်ာ္ဟာ အခမဲ့အင္တာနက္အစီအစဥ္ကုိ ေထာက္ခံၾကတယ္လုိ႔ TRAI ဥကၠဌ ရမ္ ဆီဗက္ ရာရ္မာက သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ၿပီးခဲ့တဲ့သီတင္းပတ္ကလည္း Facebook ဟာ အိႏၵိယမွာရွိတဲ့ အသံုးျပဳသူေတြကုိ TRAI ဆီ လႈမႈကြန္ယက္ေတြ၊ မုိဘိုင္းဖုန္းေတြကေနတစ္ဆင့္ အခမဲ့အင္တာနက္ ပိတ္ပင္ေရးအစီအစဥ္ကုိ တုန္႔ျပန္ေျပာဆုိၾကဖုိ႔ တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ျပင္းထန္တဲ့ ဟန္႔တားမႈကုိေတာ့ Facebook က ႀကံဳေတြ႕ေနရပါတယ္။

Reuters သတင္းဌာနက ရရွိခဲ့တဲ့ စာတစ္ေစာင္ထဲမွာ Alibaba ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳထားတဲ့ Paytm နဲ႔ Zomato တုိ႔အပါ၀င္ တည္ေထာင္တာမၾကာေသးတဲ့ အင္တာနက္လုပ္ငန္း ၉ ခုက အႀကီးအကဲေတြဟာ လက္မွတ္ေရးထုိးထားၿပီး TRAI ကုိ လိပ္မႈထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ စာထဲမွာေတာ့ အင္တာနက္အသံုးျပဳခြင့္ကုိ ေစ်းႏႈန္း ကြဲျပားမႈမရွိေစဘဲ လုပ္ကုိင္ခြင့္ေပးေရးကို ေသခ်ာေအာင္ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ တုိက္တြန္းထားပါတယ္။

အင္တာနက္အသံုးျပဳခြင့္အတြက္ မတူညီတဲ့ ေစ်းႏႈန္းေတြကုိ လုပ္မယ္ဆုိရင္ Free Basics ၀န္ေဆာင္မႈနဲ႔ Facebook လုိ ကုမၸဏီအနည္းစုဟာ ေစ်းကြက္ကုိ သိမ္းႀကံဳးယူသြားလိမ့္မယ္လုိ႔ အဲဒီစာမွာ ထည့္သြင္းေရးသားခဲ့ပါတယ္။

”ဆင္းရဲသူေတြကုိ အင္တာနက္အသံုးျပဳခြင့္ေပးတယ္ဆုိတဲ့ ေခါင္းနဲ႔ ကန္႔သတ္ထားတဲ့၀န္ေဆာင္မႈေတြကုိေပးၿပီး ဒစ္ဂ်စ္တယ္လုပ္ငန္းကုိ ခြဲပစ္ဖုိ႔ကုိ ဘယ္လုိမွ လက္မခံႏုိင္ပါဘူး” လုိ႔ နည္းပညာဆုိင္ရာ အဲဒီကုမၸဏီေတြရဲ႕ အႀကီးအကဲေတြက ထည့္သြင္းေရးသားခဲ့ပါတယ္။

ဇူကာဘာ့ဂ္ကလည္း ျပန္လည္တုန္႔ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

“အင္တာနက္ကုိ အသံုးျပဳေနသူ ၁၀ ဦးမွာ အၾကမ္းဖ်င္း တစ္ဦးဟာ ဆင္းရဲတဲ့သူျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သိပါတယ္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံကုိ တုိးတက္ေအာင္လုပ္ဖုိ႔ဆုိရင္ လူ ၁ ဘီလီယံေက်ာ္ေလာက္ဟာ အင္တာနက္ ဆက္သြယ္အသံုးျပဳႏုိင္ဖုိ႔ လုိအပ္တယ္ဆုိတာကုိလည္း ကၽြန္ေတ္ာတုိ႔ သိပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ လယ္ယာလုပ္ငန္းနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးေတြအတြက္ အေရးပါတဲ့ ၀န္ေဆာင္မႈ ရရွိတာကုိ လက္မခံတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းက ဘာလဲ” လုိ႔ ဒီတစ္ပတ္ထုတ္ the Times of India သတင္းစာမွာ ဇူကာဘာ့ဂ္က ေရးသားခဲ့ပါတယ္။

ဘက္ႏွစ္ဖက္

Facebook ရဲ႕ ေျပာေရးဆုိခြင့္ရွိသူတစ္ဦးကေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ Free Basics အခမဲ့အင္တာနက္၀န္ေဆာင္မႈဟာ အင္တာနက္က ဘာေတြကုိ ေပးအပ္ႏုိင္လဲဆုိတာကုိ လူေတြျမည္းစမ္းဖုိ႔အတြက္ ရည္ရြယ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕အစီအစဥ္အတြက္ ဆန္႔က်င္မႈေတြကို သတင္းစာေတြမွာ စာမ်က္ႏွာအျပည့္ ေၾကာ္ျငာေတြထည့္ျခင္း၊ လမ္းေတြမွာ ဆုိင္းဘုတ္အႀကီးေတြ ေထာင္ျခင္းအားျဖင့္လည္း ျပန္လည္တုန္႔ျပန္မႈေတြ ျပဳလုပ္ေနပါတယ္။

“Free Basics အဒီအစဥ္ဟာ ပိတ္ပင္ခံရမယ့္ အႏၱရာယ္ ရွိေနပါတယ္။ ၿပီေတာ့ အိႏၵိယရဲ႕ ဒစ္ဂ်စ္တယ္တုိးတက္မႈကုိ ေႏွးေကြးေစပါလိမ့္မယ္” လုိ႔ မေန႔က မြမ္ဘုိင္းသတင္းစာမွာ ထည့္သြင္းခဲ့တဲ့ Facebook ရဲ႕ ေၾကာ္ျငာမွာ သတိေပးထားၿပီး ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ ဒီလႈပ္ရွားမႈကုိ ေထာက္ခံဖုိ႔လည္း တုိက္တြန္းထားပါတယ္။

ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ဇမ္ဘီယာမွာ စတင္ခဲ့တဲ့ အဲဒီ Free Basics အခမဲ့အင္တာနက္အစီအစဥ္ဟာလည္း အင္တာနက္ဆုိင္ရာ ညီမွ်မႈစည္းမ်ဥ္းကုိ ခ်ိဳးေဖာက္တယ္ဆုိၿပီး အခက္အခဲေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနၾကပါတယ္။ အီဂ်စ္မွာေတာ့ ယမန္ေန႔က ကုန္သြားတဲ့ ပါမစ္သက္တမ္းကုိ ထပ္မတုိးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ Facebook ရဲ႕ အဲဒီအစဥ္ဟာ ရပ္ဆုိင္းခံလုိက္ရပါတယ္။

TRAI ကေတာ့ ေနာက္လမွာ သူတုိ႔ ေနာက္ဆံုး ဆံုးျဖတ္ခ်က္မခ်ခင္ထိ ဒီ အခမဲ့ အင္တာနက္၀န္ေဆာင္မႈကုိ ရပ္ဆုိင္းထားေပးဖုိ႔ Facebook နဲ႔ Reliance Communications တုိ႔ကုိ ေတာင္းဆုိထားပါတယ္။

“ဒီမုိကေရစီမွာ ဘက္ႏွစ္ဖက္ ရွိပါတယ္။ ဒီလႈပ္ရွားမႈအတြက္ Facebook က ေငြေတြအမ်ားႀကီး သံုးေနသလုိ။ အျခားတစ္ဖက္မွာလည္း အင္တာနက္ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြက ႀကိဳးပမ္းမႈေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕အလုပ္ကေတာ့ တယ္လီဖုန္းဆက္သြယ္ေရး ေအာ္ပေရတာေတြနဲ႔ အိႏၵိယက အသံုးျပဳသူေတြ အက်ိဳးမယုတ္ေအာင္ ေပၚလစီခ်မွတ္ေပးဖုိ႔ပါပဲ” လုိ႔ TRAI က တာ၀န္ရွိသူ ရွာရ္မာက ယမန္ေန႔မွာ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

(Reuters သတင္းဌာနမွ Facebook fights for free Internet in India, global test-case ေဆာင္းပါးကုိ ေလးေမာင္မွ ဆီေလ်ာေအာင္ ဘာသာျပန္ဆုိသည္)

December 31, 2015