စက္တင္ဘာ ၁၊ ၂၀၁၇
ရာဇာ တင္ဆက္သည္
(အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေဖာ္ျပသြားပါမည္)
က်န္းဟီ၏ ေရေၾကာင္းခရီးသြား သ႐ုပ္ေဖာ္ပန္းခ်ီ – လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀၀ ေလာက္က ေရေၾကာင္းသြားလာေရးနယ္ပယ္ကုိ တစ္ေခတ္ဆန္းေစတဲ့ လူတစ္ေယာက္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံမွာ ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕အမည္က က်န္းဟီ (Zheng He) ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ တ႐ုပ္ေရတပ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္တစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ 1421 | The Lost Empire of Atlantis စာအုပ္ကုိ ေရးသားခဲ့တဲ့ စာေရးဆရာ ဂါဗင္ မန္ဇီ (Gavin Menzies) ရဲ႕ က်န္းဟီအေၾကာင္းစာအုပ္မွာ က်န္းဟီဟာ အိႏၵိယသမုဒၵရာတစ္ခြင္လံုးကုိ ရြက္လႊင့္သြားလာခဲ့တယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ မကၠာ၊ ပါရွန္ပင္လယ္ေကြ႕၊ အေရွ႕အာဖရိက၊ သီရိလကၤာနဲ႔ အာေရဗ်တုိ႔ကုိလည္း ေရာက္ခဲ့ၿပီး ခရစၥတုိဖာကုိလံဘတ္နဲ႔ ဗာစကုိဒဂါးမားတုိ႔ ဒီေဒသေတြကုိမေရာက္ခင္ ဆယ္စုႏွစ္ေတာ္ေတာ္ၾကာၾကာအရင္ကတည္းက က်န္းဟီတစ္ေယာက္ ေျခခ်ႏုိင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ သူ ရြက္လႊင့္ခဲ့တဲ့ သေဘၤာဟာဆုိရင္ ကုိလံဘတ္နဲ႔ ဗာစကုိဒဂါးမားတုိ႔ရဲ႕ သေဘၤာထက္ ၄ ပံု ၃ ပံုေလာက္ကုိ ပုိႀကီးပါတယ္။
က်န္းဟီဟာ ကမၻာႀကီးကုိ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံနဲ႔မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တဲ့ မြတ္စလင္တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ ဧရာမသေဘၤာႀကီးနဲ႔ ၂၈ ႏွစ္တာ ေရေၾကာင္းခရီးသြားသက္တမ္းမွာ ႏုိင္ငံေပါင္း ၃၇ ႏုိင္ငံကုိ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ သံခင္တမန္ခင္းအတြက္ အေရးပါတဲ့ ေရေၾကာင္းခရီး ၇ ခုကုိ သြားခဲ့ပါတယ္။ သူသြားခဲ့တဲ့ ခရီးေတြရဲ႕ စုစုေပါင္း အကြာအေ၀းဟာ ကီလုိမီတာ ၅၀,၀၀၀ (မုိင္ေပါင္း ၃၁,၀၀၀) ရွိခဲ့ၿပီး သူ႕ရဲ႕ ပထမဆံုး ေရယာဥ္စုမွာ သေဘၤာ ၃၁၇ စီး၊ လူ ၂၇,၈၇၀ ဦး ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ၿမိဳ႕ငယ္ေလးတစ္ခု ဒါမွမဟုတ္ ေဘာလံုးကြင္းႀကီးတစ္ခု ေရထဲေျမာေနသလုိပါပဲ။ လူသူေရာက္ေပါက္ျခင္းမရွိတဲ့ ေရေၾကာင္းခရီးလမ္းေတြကုိ ဒီေလာက္လူအုပ္ႀကီးနဲ႔ ရြက္လႊင့္ဖုိ႔ဆုိတာ ကၽြမ္းက်င္မႈေကာင္း၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈေကာင္းေတြ လုိအပ္ပါတယ္။ ခရီးဟာ အမွားမခံသလုိ၊ သူ႕ေခတ္သူ႕အခါက သူ႕ရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈကလည္း ယေန႔ေခတ္ လေပၚသြားႏုိင္တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈေလာက္ကုိ ရွိပါတယ္။
က်န္းဟီရဲ႕ ငယ္နာမည္ဟာ “မဟီ” ျဖစ္ၿပီး ဖခင္၊ အဖုိးတုိ႔နဲ႔အတူ မကၠာကုိ ဟဂ်္ဘုရားဖူးခရီးစဥ္မွာ လုိက္သြားတာေၾကာင့္ တ႐ုတ္အျပင္ အာရဘီ ဘာသာစကားကုိပါ တက္ကၽြမ္းပါတယ္။ တ႐ုတ္ ‘မင္’ မင္းဆက္ရဲ႕ တုိက္ခုိက္မႈအတြင္း က်န္းဟီဟာ သူ႕ရဲ႕ ေမြးရပ္ မြန္ဂုိးလီးယားေဒသ ကူမင္းၿမိဳ႕ကေန ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ သင္းကြပ္ခံခဲ့ရၿပီး မိန္းမစုိးအျဖစ္ ၿမိဳ႕စား က်ဴးဒီ (Zhu Di) ထံမွာ အလုပ္အေကၽြးျပဳခဲ့ရပါတယ္။ က်ဴးဒီဟာ ေနာက္ပုိင္းမွာ တ႐ုတ္ထီးနန္းကုိ ဆက္ခံခဲ့ၿပီး ယံုလီ (Yong Le) အမည္နဲ႔ အင္ပါယာရွင္ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။
ဂါဗင္မန္ဇီက “က်န္းဟီဟာ ဘာသာတရားကုိင္း႐ႈိင္းတဲ့ မြတ္စလင္တစ္ေယာက္ျဖစ္သလုိ ရဲစြမ္းသတၱိရွိတဲ့ စစ္သားတစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ က်ဴးဒီရဲ႕ အနီးကပ္အႀကံေပးအျဖစ္ နန္းတြင္းမွာ ၾသဇာႀကီးထြားလာခဲ့ပါတယ္။ ၂ မီတာေက်ာ္ျမင့္ၿပီး ကုိယ္အေလးအခ်ိန္ ၁၀၀ ကီလုိဂရမ္ေက်ာ္ေလာက္ရွိတဲ့ က်န္းဟီဟာ လမ္းေလွ်ာက္ရာမွာ က်ားတစ္ေကာင္လုိ ေျခလွမ္းႀကဲႀကဲနဲ႔ ေလွ်ာက္တတ္တယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
ၿမိဳ႕စားဘ၀ က်ဴးဒီရဲ႕ စစ္ေရးလႈပ္ရွားမႈ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ထဲထဲ၀င္၀င္ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့တာေၾကာင့္ အင္ပါယာရွင္ျဖစ္လာတဲ့အခါ က်ဴးဒီဟာ မဟီကုိ နန္းတြင္းေရးရာ စီမံခန္႔ခြဲေရးမွဴးခ်ဳပ္အျဖစ္ တာ၀န္ေပးခဲ့ၿပီး က်န္းဟီဆုိတဲ့ နာမည္ကုိလည္း ေပးခဲ့ပါတယ္။
က်န္းဟီတစ္ေယာက္ ‘ရတနာသေဘၤာ’ နဲ႔ ေရေၾကာင္းခရီး ၇ ခု သြားေရာက္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ သိပၸံဆုိင္ရာ စူးစမ္းမႈျပဳလုပ္ဖုိ႔ ပါသလုိ၊ ေက်ာက္ျမတ္၊ တြင္းထြက္သတၱဳ၊ အပင္၊ တိရစၦာန္၊ ေဆး၀ါးေတြ ရွာေဖြဖုိ႔လည္း ပါ၀င္ၿပီး ဒီလုိရည္ရြယ္ခ်က္ေတြက သူ႕ရဲ႕ ေရေၾကာင္းခရီး အေရးပါမႈကုိ ျမင့္တက္ေစခဲ့ပါတယ္။ တ႐ုတ္အင္ပါယာရွင္က ကမၻာ့ေရေၾကာင္းသြားလာေရးနဲ႔ ေျမပံုပညာရပ္ေတြကုိ ပုိမို နားလည္သေဘာေပါက္ခ်င္ၿပီး တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ စီးပြားေရးမွာ ထိပ္တန္းႏုိင္ငံတစ္ခု ျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိလည္း ႏုိင္ငံျခားတုိင္းျပည္ေတြသိေအာင္ ျပခ်င္တဲ့ဆႏၵ ရွိပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံရပ္ျခားကုန္သြယ္ေရးခ်ဲ႕ထြင္မႈကို အားေပးခဲ့ၿပီး ႏုိင္ငံျခားတုိင္းျပည္ေတြက တ႐ုတ္ႏုိင္ငံရဲ႕ သေဘၤာအုပ္စုႀကီးေတြကုိ ျမင္တဲ့အခါ ႏုိင္ငံ့ၾသဇာအရွိန္အ၀ါ ပုိမိုျမင့္တက္လာဖုိ႔လည္း ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ပါတယ္။ က်န္းဟီရဲ႕ ဒီခရီးစဥ္ေတြေၾကာင့္ အျခားတုိင္းျပည္ေတြဟာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံအေပၚ သံတမန္ေရးအရ သစၥာခံခဲ့ၿပီး၊ ေဒသတြင္းေခါင္းေဆာင္ေတြကလည္း အင္ပါယာရွင္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳလာခဲ့ပါတယ္။
က်န္းဟီဟာ ၁၄၀၅ ခုႏွစ္နဲ႔ ၁၄၃၃ ခုႏွစ္အၾကားမွာ အျခား မိန္းမစုိးေခါင္းေဆာင္ ၂ ဦးျဖစ္တဲ့ ဟုိရွင္ (Hou Hsien)၊ ၀မ္ခ်င္ဟုန္ (Wang Ching-Hung) တုိ႔နဲ႔ ပူးေပါင္းကာ သြားေရာက္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ကူမင္းၿမိဳ႕ရွိ က်န္းဟီပန္းၿခံမွ အမွတ္တရ ႐ုပ္ထု ဒီခရီးစဥ္ေတြဟာ အလြန္ရွည္လ်ားတဲ့ ခရီးစဥ္ေတြျဖစ္ေပမယ့္ ေတာ္ေတာ္ေလး စနစ္တက်ျဖစ္ခဲ့တာက အံ့ၾသစရာ ေကာင္းပါတယ္။ က်န္းဟီက “သေဘၤာေပါင္း ၆၂ စီးမွာ အႀကီးဆံုးသေဘၤာက အလ်ား ေပ ၄၄၀ ရွိၿပီး ဗ်က္အက်ယ္ဆံုးအပုိင္းက ေပ ၁၈၀ ရွိပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီအတုိင္းအတာဟာ ‘မင္’ မင္းဆက္လက္ထက္က အတုိင္းအတာျဖစ္ၿပီး လက္ရွိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔သံုးေနတဲ့ အတုိင္းအတာဆုိရင္ အလ်ား ၄၄၉ ေပ၊ ဗ်က္ ၁၈၄ ေပ ရွိပါတယ္။ သေဘၤာတစ္စီးတုိင္းမွာ လူ ၄၅၀ ကေန ၅၀၀ အထိ ပါတယ္လုိ႔ က်န္းဟီက မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၿပီး သေဘၤာသား၊ စာေရး၊ စကားျပန္၊ စစ္သား၊ အႏုပညာရွင္၊ ဆရာ၀န္နဲ႔ ဇလေဗဒပညာရွင္ စသျဖင့္ လူစံုတက္စံု ပါ၀င္ပါတယ္။ စတုတၳေျမာက္ခရီးစဥ္မွာေတာ့ လူေပါင္း သံုးေသာင္းေလာက္ပါခဲ့ၿပီး အာေရဗ်နဲ႔ ပင္လယ္နီအ၀အထိ ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။
သေဘၤာအရြယ္စား အလြန္အမင္းႀကီးမားတာေၾကာင့္ ထိန္းသိမ္းရခက္ခဲမယ္ဆုိတာ တ႐ုတ္ သေဘၤာတည္ေဆာက္သူေတြက သိရွိခဲ့ၿပီး သေဘၤာကုိ ပုိမုိတည္ၿငိမ္ေအာင္ ထိန္းႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ တင္လုိ႔ခ်လုိ႔ရမယ့္ ‘ဟန္ခ်က္ထိန္းတက္မ’ အရွင္တစ္ခုကုိ သေဘၤာမွာ တပ္ဆင္ခဲ့ပါတယ္။ ေပေပါင္း ၄၀၀ ေလာက္ရွိတဲ့ သေဘၤာကုိယ္ထည္အတြက္ သံမပါဘဲ သစ္သားနဲ႔ ဘယ္လုိ ဖရိန္ခ်လဲဆုိတာကုိ ဒီေန႔ေခတ္ သေဘၤာတည္ေဆာက္သူေတြက နားမလည္ၾကပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကလည္း ဒီလုိသေဘၤာေတြ ရွိမွရွိပါ့မလားဆုိၿပီး သံသယျဖစ္ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွာ နန္ဂ်င္းျပည္နယ္က ‘မင္’ မင္းဆက္လက္ထက္ သေဘၤာက်င္းအပ်က္တစ္ခုမွာ ၃၆ ေပရွည္တဲ့ တက္မေဟာင္းတစ္ခုကုိ ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး တ႐ုတ္သေဘၤာေတြမွာ အသံုးျပဳတဲ့တက္မေတြရဲ႕ အရြယ္အစားနဲ႔ တြက္ခ်က္လုိက္တဲ့အခါမွာ ဒီတက္မဟာ အလ်ား ေပ ၅၀၀ ေလာက္ရွည္တဲ့ သေဘၤာႀကီးက တက္မျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီဧရာမသေဘၤာႀကီးေတြမွာ ပုိးထည္၊ ေႂကြထည္၊ ေရႊထည္၊ ေငြထည္၊ ေၾကးအုိးခြက္ပန္းကန္၊ သံထည္ပစၥည္ေတြနဲ႔ ခ်ည္ထည္ေတြလုိ ကုန္ပစၥည္းေပါင္းစံု ပါ၀င္ပါတယ္။ သစ္ကုလားအုပ္၊ ျမင္းၾကား၊ အာဖရိကသမင္၊ ငွက္ကုလားအုပ္ေတြလုိ တိရစၦာန္ေတြအရွင္ေတြကုိလည္း သေဘၤာထဲမွာ ထည့္သြင္း သယ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ငါးအရွင္ေတြထည့္ဖုိ႔နဲ႔ ေရခ်ိဳးဖို႔အတြက္ သေဘၤာအတြင္းမွာ ေရလံုအခန္းေတြ ဖန္တီးထားပါတယ္။ သေဘၤာနဲ႔တြဲထားၿပီး ေရေပၚေပၚေနတဲ့ ေရတုိင္ကီႀကီးေတြက ေရေတြကုိ သေဘၤာထဲ သြယ္ယူႏုိင္ေအာင္လည္း ျပဳလုပ္ထားပါတယ္။ သေဘၤာအခ်င္းခ်င္း အခ်က္ျပရာမွာေတာ့ အလံ၊ မီးအိမ္၊ ေခါင္းေလာင္း၊ စာပုိ႔ခုိ၊ ေမာင္းေတြကုိ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။
ဒီသေဘၤာခရီးစဥ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ‘မင္’ မင္းဆက္လက္ထက္က မွတ္တမ္းတစ္ခုမွာ “ေတာင္ပင္လယ္မွာ ရြက္လႊင့္ေနတဲ့ ဒီသေဘၤာေတြဟာ အိမ္ေတြ ေရြ႕လ်ားေနသလုိ ျဖစ္ၿပီး၊ သေဘၤာေတြ ျဖန္႔လုိက္တဲ့အခါမွာေတာ့ ေကာင္းကင္က တိမ္တုိက္ေတြနဲ႔ တူပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားထားပါတယ္။ သေဘၤာဦးမွာ နဂါးမ်က္လံုးေတြ တပ္ဆင္ထားတာေၾကာင့္ ‘ေရကူးေနေသာနဂါးမ်ား’ ဆုိၿပီးေတာ့လည္း တင္စားေခၚေ၀ၚပါတယ္။
က်န္းဟီရဲ႕ ေရေၾကာင္းခရီးစဥ္ ၇ ခုအၿပီးမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ ေရေၾကာင္းနည္းပညာမွာ ၿပိဳင္ဘက္ကင္းႏုိင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး အာဖရိကရဲ႕ ပထမဆံုးသစ္ကုလားအုပ္လုိ တုိင္းတစ္ပါးက ထူးထူးဆန္းဆန္းအရာေတြကိုလည္း ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီကုလားအုတ္ကုိ တ႐ုတ္ဒ႑ာရီမွာ အေရးပါတဲ့ ေရနဂါးနဲ႔ မွားယြင္းေဖာ္ျပေလ့ရွိပါတယ္။ ကြန္ျဖဴရွပ္အယူ၀ါဒအရ ေရနဂါးဟာ ပညာဉာဏ္အေပါင္းရဲ႕ သုခမိန္ျဖစ္ၿပီး ဒီအ႐ုပ္မ်ိဳးထားရွိျခင္းဟာ ကံေကာင္းတယ္လုိ႔ မွတ္ယူပါတယ္။
က်န္းဟီဟာ ၁၄၃၃ ခုႏွစ္မွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံကုိ ျပန္လာေနတဲ့အခ်ိန္ အိႏၵိယမွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့တယ္လုိ႔ အဆုိရွိပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ေသဆံုးမႈ၊ ကြန္ျဖဴရွပ္၀ါဒ ျပန္လည္ရွင္သန္လာမႈနဲ႔အတူ တ႐ုတ္အင္ပါယာဟာ တံခါးပိတ္၀ါဒကုိ က်င့္သံုးတဲ့တုိင္းျပည္ ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ေနာက္ဆံုးမွာ ေရေၾကာင္းကုန္သြယ္မႈကုိ လံုး၀ ပိတ္ပင္လုိက္ပါတယ္။ ႏွစ္ ၁၀၀ ေပ်ာ့ေပ်ာ့အတြင္းမွာ ေရေၾကာင္းခရီးသြားလာမႈကုိ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက ႀကီးေလးတဲ့ ျပစ္ဒဏ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၅၂၅ ခုႏ်စ္မွာေတာ့ တ႐ုတ္အင္ပါယာဟာ သူတုိ႔ပုိင္ဆုိင္တဲ့ ရြက္တပ္သေဘၤာအားလံုးကုိ ဖ်က္ဆီးခဲ့ၿပီး၊ တစ္ခ်ိန္မွာ သေဘၤာေပါင္း ၃၅၀၀ ေလာက္ရွိတဲ့ တ႐ုတ္ရဲ႕ ႀကီးက်ယ္တဲ့ ေရတပ္သမုိင္းေၾကာင္းကလည္း နိတၳိတံသြားခဲ့ရပါေတာ့တယ္။
နင္ဂ်န္းရွိ အုတ္ဂူ က်န္းဟီရဲ႕ ေရေၾကာင္းသြားလာမႈ ႏွစ္ ၅၈၀ ျပည့္ေျမာက္တဲ့ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္မွာ နန္ဂ်င္းမွာရွိေနတဲ့ သူ႕ရဲ႕ အုတ္ဂူကုိ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ခဲ့ၿပီး မူလ အုတ္ဂူနားမွာ အစၥလာမ့္အေငြ႕အသက္ လႊမ္းၿခံဳတဲ့ အုတ္ဂူသစ္တစ္လံုးကို တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဂူဗိမာန္ရဲ႕ အ၀င္အ၀င္မွာ ‘မင္’ မင္းဆက္လက္ရာ မုခ္ဦးတစ္ခု တည္ေဆက္ထားၿပီး၊ က်န္းဟီရဲ႕ ပံုေတြနဲ႔ သူ႕ရဲ႕ေရေၾကာင္းခရီးစဥ္ကုိ ျပသထားတဲ့ အမွတ္တရ ခန္းမတစ္ခုလည္း ဂူဗိန္မွာ ရွိပါတယ္။
ဂူဗိမာန္ကုိ ေရာက္ရွိဖုိ႔အတြက္ ေလွခါး ၂၈ ထစ္ကုိ တက္ရၿပီး၊ ၄ ထစ္တစ္ကန္႔စီ ၇ ကန္႔ခြဲထားတဲ့ ဒီေလွခါးေတြဟာ က်န္းဟီရဲ႕ ေရေၾကာင္းခရီးစဥ္ ၇ ခုကုိ ေဖာ္ညႊန္းေနတာျဖစ္ပါတယ္။ အုတ္ဂူရဲ႕ ထိပ္ဆံုးမွာ ‘ဘုရားသခင္သည္ ႀကီးျမတ္ေတာ္မူသည္’ လုိ႔ အဓိပၸါယ္ရတဲ့ အာရဘီစကားလံုးကုိ ထြင္းထားပါတယ္။
က်န္းဟီအသံုးျပဳခဲ့တဲ့ ရြက္တပ္သေဘၤာလုိ ႀကီးမားတဲ့သေဘၤာမ်ိဳး ကမၻာေပၚမွာ မရွိခဲ့ပါဘူး။ သူ႕ရဲ႕ သေဘၤာအုပ္စုဟာ ေရပၚမွာေမ်ာေနတဲ့ ၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ခုနဲ႔တူၿပီး ဒီသေဘၤာအမ်ားစုကို နန္ဂ်င္းျပည္နယ္အနီးက ‘နဂါးသေဘၤာက်င္း’ မွာ ေဆာက္လုပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘၤာက်င္းရဲ႕ အႂကြင္းအက်န္ေတြကုိ ဒီေန႔အခ်ိန္အထိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါေသးတယ္။
က်န္းဟီ ေက်ာ္ၾကားသည့္ ေရေၾကာင္းခရီးစဥ္ ၇ ခု
က်န္းဟီသြားခဲ့သည့္ ေရေၾကာင္းခရီးျပ ေျမပံု ၁။ ၁၄၀၅-၁၄၀၇
အင္ဒုိခ်ိဳင္းနား၊ ဂ်ာဗားႏွင့္ ဆူမားၾတားကၽြန္း၊ သီရိလကၤာႏွင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ကလ္ကတားသုိ႔ ေရာက္ရွိခဲ့
၂။ ၁၄၀၇-၁၄၀၉
ထုိင္းႏွင့္ အိႏၵိယတုိ႔ကုိ ရြက္လႊင္ခဲ့ၿပီး အိႏၵိယႏုိင္ငံ ကုိခ်င္ၿမိဳ႕တြင္ ရပ္နားခဲ့
၃။ ၁၄၀၉-၁၄၁၁
မလာကာကုိ အေျခစုိက္ၿပီး အိႏၵိယသမုဒၵရာ အေရွ႕ျခမ္းကုိ ရြက္လႊင့္ခဲ့။ အိႏၵိယမွ ကြီလံုၿမိဳ႕ကုိ ပထမဆံုး ေရာက္ရွိ
၄။ ၁၄၁၃-၁၄၁၅
က်န္းဟီ၏ သေဘၤာအုပ္စုမွာ ႏွစ္စုခြဲၿပီး တစ္စုက အိႏၵိယသမုဒၵရာအေရွ႕ျခမ္းကုိ ျပန္သြား။ ေနာက္တစ္စုက သီရိလကၤာ အေျခစုိက္ကာ ဘန္ေဂါလ္၊ ေမာ္လ္ဒုိက္နဲ႔ ေအာ္ရ္မုဇ္ပါရွန္တုိင္းျပည္မ်ားသုိ႔ ေရာက္ရွိ။ ယခုခရီးစဥ္မွ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ၏ ၾသဇာအရွိန္အ၀ါကုိ ႀကီးထြားေစခဲ့ၿပီး ၁၄၁၆ ခုႏွစ္တြင္ နန္ဂ်င္းသုိ႔ ႏုိင္ငံအမ်ားအျပားမွာ သံတမန္မ်ား ေရာက္ရွိလာ။ ၁၄၁၇ ခုႏွစ္တြင္ က်န္းဟီ၏ သေဘၤာအုပ္စု တ႐ုတ္ႏုိင္ငံသုိ႔ ျပန္ေရာက္။
၅။ ၁၄၁၆-၁၄၁၉
ပစိဖိတ္သေဘၤာအစုက ဂ်ာဗား၊ ႐ူက်ဴဘုရင့္ႏုိင္ငံငယ္ (ယခုဂ်ပန္ပုိင္နက္တြင္ပါ၀င္) ႏွင့္ ဘ႐ူးႏုိင္းသုိ႔ သြားေရာက္။ အိႏၵိယကုိအေျခစုိက္သည့္ အုပ္စုမွာ ေအာ္ရ္မုဇ္၊ ေအဒင္၊ မုိဂါဒစ္႐ွဴး၊ မြမ္ဘာဆာႏွင့္ အေရွ႕အာဖရိကမွ အေျခားေသာ ဆိပ္ကိမ္းမ်ားကုိ ေရာက္ရွိ။ ယခုခရီးစဥ္မွ အာဖရိက ကုလားအုတ္ကုိ ယူေဆာင္လာခဲ့။
၆။ ၁၄၂၁-၁၄၂၂
ယခင္ေရလမ္းေၾကာင္းမ်ားအတုိင္း ရြက္လႊင့္ခဲ့ၿပီး အာေရဗ်ေတာင္ပုိင္းႏွင့္ အေရွ႕အာဖရိကမွ တစ္ျခားဆိပ္ကမ္းမ်ားသုိ႔ ေရာက္ရွိ။ ၂ ႏွစ္အတြင္း က်န္းဟီ၏ သေဘၤာအုပ္စုမွာ အေရွ႕ဖက္ ေဘာ္နီယုိမွ၊ အေနာက္ဖက္ ဇန္ဇီဘာရ္ (ယခုတန္ဇန္းနီးယားပုိင္နက္တြင္ရွိ) အထိ ႏုိင္ငံေပါင္း ၃၆ ႏုိင္ငံကုိ ေရာက္ရွိခဲ့။ ဤခရီးစဥ္တြင္ သေဘၤာမ်ားမွာ အုပ္စုခြဲခဲ့ၿပီး မလာကာကုိ စံုရပ္အျဖစ္သတ္မွတ္ကာ ရြက္လႊင့္ခဲ့။ ေရဒီယို မတီထြင္ႏုိင္ခင္ ထုိကဲ့သုိ႔ အခ်ိန္းအခ်က္လုပ္ႏုိင္မႈမွာ ထူးျခားသည့္ ေအာင္ျမင္မႈလည္းျဖစ္။
၇။ ၁၄၃၁-၁၄၃၃
အသက္ ၆၀ ရွိလာၿပီျဖစ္သည့္ က်န္းဟီ၏ ေနာက္ဆံုး ခရီးစဥ္ျဖစ္ၿပီး ဂ်ာဗား၊ မကၠာႏွင့္ အေရွ႕အာဖရိကမွ ဘုရင့္ႏုိင္ငံငယ္ ၂၀ ေက်ာ္ႏွင့္ ဆက္ဆံေရးတည္ေဆာက္ခဲ့။ အေရွ႕အာဖရိကတြင္ က်န္းဟီဦေဆာင္သည့္ တ႐ုတ္သေဘၤာအုပ္စုမွာ မည္မွ်ေ၀းေ၀း ေရာက္ခဲ့သည္ကုိ အတိအက်မသိရွိရဘဲ အာဖရိကအငူကုိ ပတ္သြားႏုိင္ခဲ့သည္ဟုသာ သိရ။
(ကုိးကား- National Geographic ၏ 1001 Inventions – The Enduring Legacy of Muslim Civilization)
(ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ယေန႔တုိင္ရွင္က်န္ေနသည့္ မြတ္စလင္တုိ႔၏ အေမြအႏွစ္မ်ား – တင္ဆက္ျပီးသမွ် အပုိင္းအားလံုးကို ဤေနရာ တြင္ ဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္
