ေမ ၉၊ ၂၀၁၈
M-Media
– ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ အီရန္နဲ႔ရရွိခဲ့တဲ့ ႏ်ဴသေဘာတူညီခ်က္ကေန အေမရိကန္က ႏႈတ္ထြက္သြားမႈအတြက္ ကမၻာ့အင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြက ေ၀ဖန္လုိက္ပါတယ္။
ဗီယင္နာမွာ အေမရိကန္၊ ယူေက၊ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမနီ၊ ႐ုရွား၊ တ႐ုတ္နဲ႔ ဥေရာပသမဂၢတုိ႔ပါ၀င္ၿပီး အီရန္နဲ႔ ရရွိခဲ့တဲ့ ဒီသေဘာတူညီခ်က္ (JCPOA) မွာ အီရန္ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ယူေရနီယံ သန္႔စင္မႈလုပ္ငန္းကို ႏ်ဴလက္နက္ ထုတ္လုပ္ႏုိင္တဲ့အထိ မေဆာင္ရြက္ဖုိ႔နဲ႔ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ႏုိင္ငံတကာကျပဳလုပ္ထားတဲ့ အီရန္အေပၚ ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြကို ဖယ္ရွားေပးဖုိ႔ သေဘာတူခဲဲ့ၾကတာပါ။
ႏိုင္ငံတကာ အႏုျမဴစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီ IAEA ကလည္း အီရန္ဟာ သေဘာတူညီခ်က္အတုိင္း ေဆာင္ရြက္ေနတယ္လုိ႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေျပာၾကားထားပါတယ္။
ထရမ့္က ဒီကိစၥအတြက္ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းမႈ ျပန္မလုပ္ဘူးဆုိရင္ သေဘာတူညီခ်က္ကေန ႏႈတ္ထြက္သြားမယ္လုိ႔ မေန႔ကမိန္႔ခြန္းမွာ ေျပာၾကားခဲ့ၿပီး၊ အီရန္အေပၚ ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြ ျပန္လုပ္ဖုိ႔ သက္ဆုိင္ရာ ၀န္ႀကီးဌာနေတြကုိ ညႊန္ၾကားခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ပါ၀င္တဲ့ အျခားအင္အားႀကီးႏုိင္ငံေတြကေတာ့ ဒီသေဘာတူညီခ်က္မွာ ဆက္ရွိသြားမယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ျပင္သစ္
ျပင္သစ္သမၼတ အီမန္ႏ်ဴယဲလ္ မာခရြန္က အေမရိကန္ရဲ႕ ဒီဆံုးျဖတ္ခ်က္အတြက္ ၀မ္းနည္းမိတယ္လုိ႔ Twitter စာမ်က္ႏွာမွာ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
“JCPOA ကေန ႏႈတ္ထြက္ဖုိ႔ အေမရိကန္ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အတြက္ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမနီနဲ႔ ယူေကတုိ႔က ၀မ္းနည္းမိပါတယ္။ ႏ်ဴကလီးယား မျပန္႔ပြားေရးလုပ္ေဆာင္တဲ့ အစုိးရဟာ အ႐ံႈးဖက္ကုိ ဦးတည္ေနပါၿပီ။ ႏ်ဴလုပ္ငန္း၊ ၂၀၂၅ လြန္ကာလ၊ ဒံုးက်ည္လုပ္ငန္း၊ အေရွ႕အလယ္ပုိင္း အထူးသျဖင့္ ဆီးရီးယား၊ ယီမင္နဲ႔ အီရတ္တုိ႔ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးေတြ အပါအ၀င္ ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔တဲ့ မူေဘာင္အေပၚမွာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သြားရပါမယ္”
ျပင္သစ္ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး Jean-Yves Le Drian က “သေဘာတူညီခ်က္ဟာ မေသေသးဘဲ” သူနဲ႔ ဥေရာပက ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေတြဟာ ေနာက္တစ္ပတ္မွာ အီရန္တာ၀န္ရွိသူေတြနဲ႔ ေတြ႕ဆံုၿပီး JCPOA အနာဂတ္အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးသြားမယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ယူေက
ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ေဘာရစ္ဂၽြန္ဆင္က အေမရိကန္အေနနဲ႔ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ဆက္မပါေတာ့အတြက္ ၀မ္းနည္းမိတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
“ယူေကဟာ JCPOA မွာ အခုိင္အမာ ဆက္ရွိေနသြားမွာျဖစ္ၿပီး၊ ဒီသေဘာတူညီခ်က္ ဆက္လက္တည္ၿမဲေနဖုိ႔အတြက္ ဥေရာပအင္အားႀကီး ၃ ႏုိင္ငံ၊ အျခားပါ၀င္သူေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သြားမွာ ျဖစ္္ပါတယ္”
ဂ်ာမနီ
ဂ်ာမနီကလည္း သူတုိ႔အေနနဲ႔ သေဘာတူညီခ်က္အတုိင္း ဆက္ရွိေနမွာျဖစ္ၿပီး ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ဟီကုိမက္စ္က “သေဘာတူညီခ်က္ဟာ ကမၻာႀကီးကုိ ပုိၿပီး ေဘးကင္းေစေၾကာင္း၊ သေဘာတူညီခ်က္ကေနထြက္ဖုိ႔ ခုိင္လုံတဲ့ အေၾကာင္းတရား မေတြ႕ရေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ဥေရာပသမဂၢ
ဥေရာပသမဂၢရဲ႕ ႏုိင္ငံျခားေရးအႀကီးအကဲ ဖက္ဒရီကာ မုိဂ္ဟီရီနီက အီရန္နဲ႔ ႏ်ဴသေဘာတူညီခ်က္ကုိ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔အတြက္ ႏုိင္ငံတကာအသုိင္းအ၀ုိင္းကုိ တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။
“ႏ်ဴသေဘာတူညီခ်က္ ျပည့္ျပည့္၀၀၊ ထိထိေရာက္ေရာက္ ဆက္လက္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏုိင္ေရး အီးယူဟာ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္သြားမွာပါ။ အီရန္ဟာ သေဘာတူညီခ်က္ပါအတုိင္း အျပည့္အ၀ လုိက္နာေဆာင္ရြက္ေနတယ္ဆုိတဲ့ အစီရင္ခံစာ ၁၀ ခုကုိ ႏုိင္ငံတကာ အႏုျမဴေအဂ်င္စီက ထုတ္ျပန္ထားၿပီး ဒီအဖြဲ႕ရဲ႕ ေဆာင္ရြက္မႈ၊ လုပ္ပုိင္ခြင့္နဲ႔ လုပ္ႏုိင္စြမ္းေတြကုိ ကၽြန္မတုိ႔ အျပည့္အ၀ ယံုၾကည္ပါတယ္”
ဖက္ဒရီကာက ႏ်ဴကလီးယားနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြ ဖယ္ရွားေရးဟာ သေဘာတူညီခ်က္ရဲ႕ အေရးပါတဲ့အပုိင္းျဖစ္ၿပီး၊ ဒီလုိ ဖယ္ရွားေပးလုိက္ျခင္းအားျဖင့္ ကုန္သြယ္မႈ၊ အီရန္နဲ႔ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ ဆက္ဆံမႈေတြ အျပဳသေဘာေဆာင္လာတာသာမက အီရန္ျပည္သူပါ အက်ိဳးေက်းဇူးခံစားရမယ္လုိ႔ အီးယူက အႀကိမ္ႀကိမ္ အေလးထား ေျပာၾကားခဲ့ေၾကာင္းလည္း ထည့္သြင္းေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
တ႐ုတ္
JCPOA မွာ ပါ၀င္လက္မွတ္ထုိးထားတဲ့ တ႐ုုတ္ႏုိင္ငံကလည္း သူတုိ႔အေနနဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္အတုိင္း ဆက္လက္ရပ္တည္သြားမယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
အေရွ႕အလယ္ပုိင္းဆုိင္ရာ တ႐ုတ္သံအမတ္ ဂုန္ေရွာင္ရွန္းက ဒီသေဘာတူညီခ်က္ဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို အေထာက္အကူျဖစ္ေစတယ္လုိ႔ အီရန္က သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
“သေဘာတူညီခ်က္တစ္ခု ရွိထားတာဟာ ဘာသေဘာတူညီခ်က္မွ မရွိတာထက္ ပုိေကာင္းပါတယ္။ ညႇိႏႈိင္းေဆြးေႏြးမႈဟာ ထိပ္တုိက္ေတြ႕ဆံုမႈထက္ ပုိေကာင္းပါတယ္”
႐ုုရွား
ႏ်ဴသေဘာတူညီခ်က္မွာ လက္မွတ္ထုိးထားတဲ့ ႐ုရွားက အေမရိကန္ ႏႈတ္ထြက္သြားေပမယ့္ စာခ်ဳပ္ အထေျမာက္ေအာင္ ဆက္လက္ႀကိဳးပမ္းသြားမယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
႐ုရွားအထက္လႊတ္ေတာ္ ကာကြယ္ေရးနဲ႔ လံုၿခံဳေရးဆုိင္ရာ ေကာ္မတီ ဒုတိယအႀကီးအကဲ ယက္ဗ္ဂ်ီနီ ဆရီဘရန္နီေကာ့ဗ္က ထရမ့္ရဲ႕ အခုဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ အေမရိကန္နဲ႔ ေျမာက္ကုိရီယားတုိ႔ရဲ႕ ႏ်ဴအေရးေဆြးေႏြးမႈကုိ ထိခုိက္မွာမဟုတ္ဘူးလုိ႔ ဆုိပါတယ္။
အီရန္
သမၼတ ဟာဆန္႐ူဟာနီက သေဘာတူညီခ်က္မွာ ပါ၀င္ထားတဲ့ အျခားႏုိင္ငံေတြနဲ႔ လာမယ့္သီတင္းပတ္ေတြအတြင္း ေဆြးေႏြးဖုိ႔ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးဌာနကို အမိန္႔ေပးထားၿပီး ဒီေဆြးေႏြးမႈ မေအာင္ျမင္ဘူးဆုိရင္ ယူေရနီယံသန္႔စင္မႈလုပ္ငန္းကို ျပန္လည္စတင္သြားမယ္လုိ႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
Ref: Aljazeera
