ေအာက္တုိဘာ ၉၊ ၂၀၁၇
မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္ ‘စိန္႔ေပါလ္’ ဘုရားေက်ာင္းကုိ ဒက္ခ်္ကုိလုိနီဘ၀ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္မွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး လက္ရွိ သင္းအုပ္ဆရာက အက္ဒရီယန္ ပီတြိဳင္း ျဖစ္ပါတယ္။ – အင္ဒုိနီးရွားႏုိင္ငံ ၿမိဳ႕ေတာ္ဂ်ကာတာက သစ္ပစ္ေတြစီတန္းေပါက္ေနတဲ့ လမ္းကေလးေပၚမွာ ေဟာင္းႏြမ္းေနတဲ့ ခံုတန္းရွည္ေတြ၊ ေရွးေဟာင္း ပုိက္ေအာ္ဂန္နဲ႔ ေရာင္စံုျပတင္းေပါက္ေတြရွိတဲ့ ပ႐ုိတက္စတင့္ ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းတစ္ခု ၀င့္၀င့္ထည္ထည္ ရွိေနပါတယ္။
လမ္းရဲ႕တစ္ဖက္တစ္ခ်က္မွာေတာ့ ျမင့္စြင့္တဲ့ မုခ္ဦး၀င္ေပါက္ေတြ၊ ေကာ္ေဇာအနီခင္းထားၿပီး က်ယ္ေျပာလွတဲ့ ၀တ္ျပဳခန္းနဲ႔ စကြဲယားေပေပါင္း ၁ သိန္းေလာက္ က်ယ္၀န္းတဲ့ ေခတ္သစ္ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္တစ္လံုး ရွိပါတယ္။
ဘာသာတရားမတူညီေပမယ့္ ဒီ ၀တ္ျပဳရာေနရာႏွစ္ခုဟာ ရင္းႏွီးေဖာ္ေရြၿပီး တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ကူညီေဖးမၾကတဲ့ အိမ္နီးခ်င္းေကာင္းေတြ ျဖစ္သလုိ၊ ဘာသာေရး သည္းမခံႏုိင္မႈေတြ ကမၻာပၚမွာ ျမင့္တက္လာတဲ့အခ်ိန္ ကမၻာ့ မြတ္စလင္အမ်ားဆံုးရွိရာႏုိင္ငံက ဗဟု၀ါဒရဲ႕ ျပယုဂ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ေလးစားပါတယ္။ တစ္ျခားသူေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သြားၿပီး မေစာ္ကားဘူးဆုိရင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔လည္း ေလးစားခံရမွာပါ” လုိ႔ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္က ဖြင့္လွစ္ခဲ့တဲ့ ‘ဆြန္ဒါ ကလာပါ ဂ်ာေမဗလီ’ က ေရွ႕ေဆာင္အီမာမ္ ႏူရ္ အလမ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္ ‘စိန္႔ေပါလ္’ ဘုရားေက်ာင္းကုိ ဒက္ခ်္ကုိလုိနီဘ၀ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္မွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး လက္ရွိ သင္းအုပ္ဆရာက အက္ဒရီယန္ ပီတြိဳင္း ျဖစ္ပါတယ္။
“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ဆက္ဆံေရးဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လွမ္းခဲ့တဲ့ ေျခလွမ္းေတြထဲက တစ္ခုပါ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ အျခား ဗလီေတြကိုသြားၿပီး ဘာသာေပါင္းစံုညီညြတ္မႈကုိ ျမႇင့္တင္ၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔နဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္က မိတ္ေဆြေတြရဲ႕ ဆက္ဆံေရးက သာမန္ပါပဲ” လုိ႔ သင္းအုပ္ဆရာေတာ္ ပီတြိဳင္းက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေသာၾကာေန႔လုိ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အခါႀကီးရက္ႀကီးမ်ိဳး၊ တနဂၤေႏြေန႔လုိ ခရစ္ယာန္ေတြရဲ႕ အခါႀကီးရက္ႀကီးမ်ိဳးမွာ ဒီ ၀တ္ျပဳရာေနရာႏွစ္ခုဟာ ကားပါကင္ေနရာအတြက္ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု မွ်ေ၀သံုးစြဲေနၾကပါတယ္။ ဘာသာေပါင္းစံု ေဆြးႏြးပြဲေတြသာမကဘဲ ေဘာလီေဘာၿပိဳင္ပြဲေတြကုိေတာင္မွ ဒီ ဗလီနဲ႔ ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းမွာ တစ္လွည့္စီ က်င္းပၾကပါတယ္။ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ရမ္ဇာန္ဥပုသ္လမွာ စိန္႔ေပါလ္ဘုရားေက်ာင္းက ၀န္ထမ္းအခ်ိဳ႕ဟာ မြတ္စလင္ေတြ ၀ါေျဖဖုိ႔အတြက္ မုန္႕ေတြကုိ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္စီ လာေရာက္လွဴဒါန္းၾကပါတယ္။ အဲဒီ ဘုရားေက်ာင္းက ၀န္ထမ္းအခ်ိဳ႕ဟာ မြတ္စလင္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
၀တ္ျပဳရာေနရာအခ်င္းခ်င္း ဒီလုိ ဘာသာေရး သဟဇာတျဖစ္မႈကို ဂ်ကာတာၿမိဳ႕ တစ္ခုတည္းမွာ မဟုတ္ဘဲ အင္ဒုိနီးရွား ကၽြန္ဆြယ္တစ္လံုးမွာ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ တုိင္းျပည္ရဲ႕ သန္းေပါင္း ၂၆၀ ေသာ ျပည္သူေတြထဲမွာ ၉၀ ရာခုိင္ႏႈန္းက အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြျဖစ္ၿပီး၊ ခရစ္ယာန္၊ ဟိႏၵဴ၊ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ကြန္ျဖဴရွပ္ ဘာသာ၀င္ လူနည္းစုေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။
၁၉၇၁ ခုႏွစ္က ဖြင့္လွစ္ခဲ့တဲ့ ‘ဆြန္ဒါ ကလာပါ ဂ်ာေမဗလီ’ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းမီဒီယာေတြနဲ႔ ဆုိရွယ္မီဒီယာေတြမွာ လူမ်ိဳးေရးသည္းမခံႏုိင္မႈ၊ အစၥလာမ္မုိက္ေဇးရွင္းကုိ စိုးရိမ္ေနရတယ္ဆုိတဲ့ အေရးအသားေတြေၾကာင့္ ဒီေႏြးေထြးတဲ့ဆက္ဆံေရးဟာ ထင္ေပၚသင့္သေလာက္ မထင္ေပၚပါဘူး။
ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြအတြင္းမွာ သေဘာထားတင္းမာတဲ့ အစၥလာမ့္မစ္အုပ္စုေတြဟာ ခရစ္ယာန္ေတြ၊ ရွီယိုက္မြတ္စလင္ေတြ၊ အဟ္မဒီယာမြတ္စလင္ေတြအေပၚ အရွက္ရေအာင္လုပ္တာ၊ တုိက္ခုိက္တာ သတ္ျဖတ္တာေတြအထိ လုပ္လာခဲ့ၿပီး ႏုိင္ငံတစ္၀ွမ္း ရာနဲ႔ခ်ီနဲ႔ ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေတြ၊ အျခားေသာ ၀တ္ျပဳရာ အေ
၂၀၀၀ ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္း အင္ဒုိနီးရွားမွာ ျပည္တြင္း အၾကမ္းဖက္၀ါဒ ေပၚထြက္လာတာကုိ ေတြ႕ျမင္ရၿပီး အလ္-ကုိင္းဒါးနဲ႔ IS တုိ႔ကို သစၥာခံတဲ့ အၾကမ္းဖက္အုပ္စုငယ္ေလးေတြဟာ ဗုံးခြဲမႈ၊ ဂ်ကာတာနဲ႔ အပန္းေျဖကၽြန္း ဘာလီတုိ႔မွာ တုိက္ခုိက္မႈေတြကုိ လုပ္လာၾကပါတယ္။
“ဒီလုိ သေဘာထားတင္းမာတဲ့ အုပ္စုေတြရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြ၊ IS ရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ဒါမွမဟုတ္ ဆီးရီးယားက ျပန္လာတဲ့ အင္ဒုိနီးရွား စစ္ေသြးႂကြေတြရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြကုိ ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ဒါဟာေတြဟာ အင္ဒုိနီးရွားႏုိင္ငံက ဘာသာေပါင္းစံု လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုလံုးအေပၚ ၿခိမ္းေျခာက္မႈဆုိတာ ျမင္ရမွာပါ” လုိ႔ ဂ်ကာတာ ခ
ဘာသာေရးသဟဇာတျဖစ္မႈအတြက္ လတ္တေလာၿခိမ္းေျခာက္မႈကုိ စိန္႔ေပါလ္ ဘုရားေက်ာင္းနဲ႔ ဆြန္ဒါ ကလာပါ ဂ်ာေမဗလီတုိ႔ရဲ႕ တစ္ျပေလာက္မွာရွိတဲ့ ဂ်ကာတာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးရဲ႕ အစုိးရအိမ္ေဂဟာမွာ ေတြ႕ျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဂ်ကာတာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးေဟာင္း ဘာဆူကီ ဂ်ာဟာဂ်ာ ပူရ္နာမာ တစ္ေယာက္ဟာ ပံုမွန္ဆုိရင္ အဲဒီ အိမ္ေဂဟာမွာ ေနထုိင္ရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ သူဟာ အက်ဥ္းေထာင္ထဲေရာက္ေနၿပီး သေဘာထားတင္းမာတဲ့ အစၥလာမ့္မစ္အုပ္စုေတြ ဂ်ကာတာမွာ ခ်ီတက္ဆႏၵျပတဲ့အထိ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အစၥလာမ္ဘာသာကုိ ေစာ
ခရစ္ယာန္တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ ဘာဆူကီဟာ ဧၿပီလက ဂ်ကာတာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ႐ႈံးနိမ့္ခ့ဲပါတယ္။ သီတင္းပတ္အနည္းငယ္အၾကာမွာေတာ့ ဂ်ာကာတာတရား႐ံုးက သာသနာညႇိဳးႏြမ္းေစမႈနဲ႔ အျပစ္ရွိေၾကာင္း ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၿပီး လံုၿခံဳေရးျမင့္တဲ့ေထာင္ကုိ လႊဲေျပာင္းေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒီဆံုးျဖတ္ခ်က္အတြက္
မစၥတာဘာဆူကီကို တရားစြဲဆုိေထာင္ခ်မႈေၾကာင့္ အင္ဒုိနီးရွားႏုိင္ငံအတြင္း အထူးသျဖင့္ လူနည္းစုေတြအတြင္းမွာ တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားခ့ဲၾကပါတယ္။
ဒီကိစၥေၾကာင့္ ခရစ္ယာန္-မြတ္စလင္ ဆက္ဆံေရးမွာ တင္းမာမႈေတြကုိ မီးထုိးေပးလုိက္သလုိ ျဖစ္ေပမယ့္ မစၥတာ ႏူရ္နဲ႔ မစၥတာ ပီတြိဳင္းတုိ႔ကေတာ့ မစၥတာဘာဆူကီ ျပႆနာဟာ ဘာသာေရးထက္ ႏုိင္ငံေရးပုိဆန္တယ္လို႔ သံုးသပ္ပါတယ္။ အင္ဒုိနီးရွားရဲ႕ သက္တမ္းရင့္ေနတဲ့ ဗဟု၀ါဒတည္တံ့မႈအတြက္ ေသာကမျဖစ္ဘူးလုိ႔လည္း သူတုိ႔ႏွစ္ဦးက ဆုိပါတယ္။
“ဘာသာေရးအုပ္စုေတြၾကားထဲမွာ ပဋိပကၡေတြျဖစ္တတ္တယ္ဆုိတာ အင္ဒုိနီးရွားျပည္သူေတြက သိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါေတြဟာ ဘာသာေရးကုိ အေျခခံၿပီး ျဖစ္တာမဟုတ္ဘဲ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးလုိ ကိစၥေတြေၾကာင့္ပါ။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ အထူးသျဖင့္ အင္ဒုိနီးရွားလုိႏုိင္ငံမ်ိဳးမွာ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ ဘာသာေရးၾကားမွာ ခြဲျခားဖုိ႔ ခက္ခဲပါတယ္” လုိ႔ မစၥတာ ပီတြိဳင္းက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ၿဗိတိန္အေျချပဳ လူ႕အခြင့္အေရးအဖြဲ႕တစ္ခုျဖစ္တဲ့ Christian Solidarity Worldwide က အင္ဒုိနီးရွားမွာ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာ တည္တံ့ခဲ့တဲ့ ဘာသာေရးဗဟု၀ါဒဟာ လက္ရွိမွာ ‘ဆုိးဆုိး၀ါး၀ါး ၿခိမ္းေျခာက္ခံေနရ’ ေၾကာင္း၊ ႏုိင္ငံရဲ႕ အလယ္အလတ္က်ၿပီး ဒီမုိကေရစီထြန္းကားမႈ၊ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ထားမႈဆုိတဲ့ ဂုဏ္ပုဒ္ေတြကုိ ထိခုိက္လာေနေၾကာင္း ၾသဂုတ္လအစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ ခရစ္ယာန္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ လံုၿခံဳေရးအတြက္ စုိးရိမ္မႈေတြ ရွိေနတယ္လုိ႔လည္း အစီရင္ခံစာမွာ ဆုိပါတယ္။
စိန္႔ေပါလ္ဘုရားေက်ာင္းကို ပုံမွန္တက္ၿပီး သမၼတ ဂ်ိဳကုိ၀ီဒုိဒုိရဲ႕ အဓိက ႏုိင္ငံေရးမဟာမိတ္ေတြထဲက တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ မစၥတာ ဘာဆူကီ ႏုိင္ငံေရးက်ဆံုးမႈ ေပၚေပါက္လာၿပီးခဲ့တဲ့ေနာက္ အင္ဒုိသမၼတ ဂ်ိဳကို၀ီဟာ ဗဟု၀ါဒကုိ အေျခတည္တဲ့ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အေျခခံမူ ‘ပန္က်ာဆီလာ’ အယူအဆ ျပန္လည္အားေကာင္းလာေရး ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ လုပ္ငန္းအဖြဲ႕တစ္ခုကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ပါတယ္။
မစၥတာဘာဆူကီရဲ႕ျပႆနာ ေပၚေပါက္လာေပမယ့္ အင္ဒုိနီးရွားမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္အတြင္း ဘာသာေရး လူနည္းစုေတြအေပၚ တုိက္ခုိက္မႈဟာ သိသိသာသာ ေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ ဂ်ကာတာက အစုိးရမဟုတ္တဲ့ Setara Institute for Democracy and Peace အဖြဲ႕က အခုႏွစ္အတြင္း ၾသဂုတ္လထိ ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းေပါင္း ၉၃ ခု တုိက္ခုိက္ခံရမႈကုိ မွတ္တမ္းတင္ထားႏုိင္ၿပီး ၂၀၁၂ ခုႏွစ္က ၂၆၄ ခု ရွိတာထက္စာရင္ သိသိသာသာ နည္းသြားတာပါ။
“ဒါေပမယ့္ ဆုိရွယ္မီဒီယာေၾကာင့္၊ Facebook မွာ မွတ္ခ်က္ေပးတာ၊ ဂ႐ုထဲမွာ ေရးတာေတြေၾကာင့္ သာသနာညႇိဳးႏြမ္းမႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ရဲတပ္ဖြဲ႕ကုိ တုိင္ၾကားမႈဟာ ျမင့္တက္လာေနပါတယ္” လုိ႔ Setara Institute ရဲ႕ အမႈေဆာင္ဘုတ္အဖြဲ႕ ဥကၠဌ ဘုိနာရ္ တီဂုိရ္ ႏုိင္ပုိ႔စ္ပုိ႔စ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
မစၥတာႏူရ္နဲ႔ မစၥတာ ပီတြိဳင္းတုိ႔ ႏွစ္ဦးစလံုးက အင္ဒိုနီးရွားရဲ႕ အဓိကျပႆနာဟာ ဘာသာေရး သည္းမခံႏုိင္မႈ မဟုတ္ဘဲ ျပည္သူေတြၾကားထဲမွာ ပညာေရးနဲ႔ နားလည္မႈ နည္းပါးတာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အင္ဒုိနီးရွားမွာ မူလတန္းေက်ာင္း မၿပီးတဲ့သူဟာ ႏုိင္ငံလူဦးေရရဲ႕ ထက္၀က္ေက်ာ္ေလာက္ရွိတယ္လုိ႔ အစုိးရ ကိန္းဂဏန္းအရ သိရပါတယ္။
“အင္ဒုိနီးရွားဟာ မြတ္စလင္အမ်ားစုရွိရာႏုိင္ငံဆုိတာ လက္ခံရမယ္။ ဒါေပမယ့္ ေအာက္ေျခလူတန္းစားမွာက အစၥလာမ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သာမန္အသိပညာေတာင္ မျပည့္ပါဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ သည္းခံမႈဆုိတဲ့ အစၥလာမ့္အႏွစ္သာရကုိ သိခ်င္ရင္ ကုရ္အာန္ကုိ ေလ့လာပါ” လုိ႔ မစၥတာ ႏူရ္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
အင္ဒုိနီးရွားမွာ ဘာသာေရးသည္းမခံႏုိင္မႈ ျမင့္တက္လာသလားဆုိတဲ့ အေမးကုိေတာ့ မစၥတာပီတြိဳင္း ‘ကၽြန္ေတာ္က အဲဒီလုိ မထင္ပါဘူး’ လုိ႔ ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။
“ျပႆနာက ဆင္းရဲမြဲေတြမႈ၊ လူမႈတရားမွ်တေရးကုိ အမွန္တကယ္ျဖစ္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ လုိအပ္မႈေတြပါ။ ဂလုိဘယ္လုိက္ေဇးရွင္းေၾကာင့္ အတြင္းပုိင္းမွာလည္း အားနည္းမႈေတြရွိလာတယ္။ ဒါက အေျပာင္းအလဲေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဘံုအေျခခံမ်ိဳးရဖုိ႔က ေတာ္ေတာ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒီလုိအေျခခံမ်ိဳး ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုနဲ႔ ပန္က်ာဆီလာအယူအဆမွာ ရွိေနပါတယ္”
Ref: Nytimes
(နယူးေယာက္တုိင္းမ္စ္ သတင္းဌာနက ေဖာ္ျပသည့္ In Indonesia, a Mosque and a Church Foster Friendship Amid Religious Tensions ေဆာင္းပါးကုိ ေလးေမာင္က ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆုိသည္။ ေဆာင္းပါးတြင္ပါ၀င္သည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ မူရင္းေဆာင္းပါးရွင္၏ ေဖာ္ျပခ်က္သာျဖစ္ၿပီး M-Media ၏ အာေဘာ္မဟုတ္ပါ)
