ဇူလုိင္ ၁၄၊ ၂၀၁၆
M-Media
မကၠာ၊ ေဂ်႐ုစလင္ႏွင့္ အစၥတန္ဘူလ္ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ ရဟိတလုပ္ငန္းမ်ား၊ အမ်ားျပည္သူႏွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ အေဆာက္အဦးမ်ား ေဆာက္လုပ္ေပးမႈေၾကာင့္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားသည့္ ႐ုိဇီလာနာ၏ ပံုတူပန္းခ်ီ။ သူမမွာ ေအာ္တုိမန္ျပည့္ရွင္ ဆူေလမန္၏ မိဖုရားျဖစ္သည္။
၄။ အေထြေထြ သံုးသပ္ခ်က္
——————————
အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈအတြင္း အမ်ဳိးသမီးမ်ား ေရာက္ရိွခဲ့ၾကသည့္ ဂုဏ္အင္သိကၡာက လက္ရိွပညာရွင္အသိုင္းအ၀ိုင္း၌ စတင္ပြင့္အံေပၚလြင္လာၿပီျဖစ္သည္။ ခလီဖဟ္တို႔၏ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္း အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ နန္းတြင္းသူမ်ားသည္ စာေပထြန္းကားမႈ၌ သူ႔ထက္ငါ အၿပိဳင္ ႀကိဳးစားခဲ့ၾက၏။ အန္ဒါလုစ္မွ မင္းသား အဟ္မဒ္၏သမီး အာအိရွဟ္သည္ ကဗ်ာလကၤာႏွင့္ ႏႈတ္ေရးအတတ္တြင္ သူမတူေအာင္ ထူးခၽြန္ခဲ့သည္။ သူမ၏မိန္႔ခြန္းမ်ားသည္ ေကာ္ဒိုဗာရိွ ေခတ္ေဆြးဒႆနရွင္မ်ား၏ အေတြးအေခၚတို႔ကို ဂယက္ရိုက္ေစခဲ့သည့္အျပင္ သူမ၏စာၾကည့္တိုက္မွာ ဘုရင့္နယ္ေျမ၌ အေကာင္းဆံုး၊ အျပည့္စံုဆံုး စာၾကည့္တိုက္မ်ားအနက္ အပါအ၀င္တစ္ခုျဖစ္ခဲ့၏။
အေနာက္တိုင္းပညာရွင္မ်ားအၾကား ဗလာဒါ ဟု လူသိမ်ားေသာ အလ္မိုဟက္စ္၏ မင္းသမီး ၀လာဒဟ္သည္ ကဗ်ာလကၤာပညာအရာတြင္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့သူျဖစ္၏။ သူမ၏ အထံုပါရမီက သူမ၏ခ်စ္ဖြယ္သြင္ျပင္ထက္ မနိမ့္က်ခဲ့ေပ။ သူမ၏ေျပာစကားတို႔မွာ ေလးနက္ထိေရာက္လွသျဖင့္ မွတ္သားဖြယ္ရာမ်ား ျဖစ္ခဲ့သည္။ သို႔သာမက အိုင္ဘာရီယန္(စပိန္နွင့္ေပၚတူကီ)ကၽြန္းဆြယ္တစ္ခြင္မွ ပညာရိွမ်ား၊ အာ၀ဇၹာန္းရႊင္သူမ်ားကို ဖိတ္ေခၚယွဥ္ၿပိဳင္ေစေသာ ေကာ္ဒိုဘာ ပညာရွင္ၿပိဳင္ပြဲမ်ား၌လည္း တစ္ႀကိမ္မွ မရႈံးနိမ့္သည့္အျပင္ စကားေျပေရးသားမႈတြင္ျဖစ္ေစ ကဗ်ာစပ္ဆိုမႈတြင္ျဖစ္ေစ ၿပိဳင္ဖက္အားလံုးထက္အလ်င္ ၿပီးစီးေအာင္ ေရးသားယွဥ္ၿပိဳင္ႏို္င္ခဲ့သူျဖစ္၏။
ဆယ္ဗစ္လီ Seville မွ အလ္ဃတ္စန္နီယဟ္ ႏွင့္ ဆဖီယဟ္တို႔သည္လည္း ကဗ်ာလကၤာႏွင့္ ႏႈတ္ေရးၾကြယ္ၾကြယ္ အေဟာအေျပာ၌ ထင္ရွားေက်ာ္ေစာ္လွသည္။ ဆဖီယဟ္၏ လက္ေရးပန္းခ်ီအတတ္ပညာခန္းကို သာလြန္ေအာင္ မည္သူမွ် မစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့၊ ထိုေခတ္၏ အေက်ာ္အေမာ္ အႏုပညာရွင္မ်ားကပင္လွ်င္ သူမ၏ ခမ္းနားေျပာင္ေျမာက္ေသာ လက္ေရးပန္းခ်ီပညာအေပၚ လက္မႈိင္ခ်ရသည္အထိပင္။ အလ္ဖိုင္စူလီ၏သမီး ပါရမီရွင္ မီရီယမ္သည္ စာေပႏွံ႔စပ္မႈအရာ၌ အန္ဒလုစ္တခြင္ ေက်ာ္ၾကားလွသည္။ သူမ၏ ထက္ျမက္ထိေရာက္ေသာ
ဇ၀နဥာဏ္နွင့္ လိုတိုရွင္း သေရာ္ခ်က္မ်ားမွာ ၿပိဳင္ဖက္ကင္းလွေၾကာင္း အဆိုရိွသည္။
အြမၼဳလ္ စအဒ္သည္ မြတ္စ္လင္မ္ထံုးဓေလ့မ်ား၌ ကၽြမ္း၀င္မႈေၾကာင့္ ေက်ာ္ၾကားသည္။ “Labana of Cordoba” အား တိက်ေသာသိပၸံအခ်က္အလက္မ်ားျဖင့္ သီကံုးထားသည္ကို ၾကည့္၍ ရႈပ္ေထြးနက္နဲသည့္ ဂ်ီၾသေမႀတီႏွင့္ အကၡရာသခ်ာၤမ်ားကို အေျဖရွာျခင္း၌ သူမ၏စြမ္းရည္ ထက္ျမက္လွေၾကာင္း ေတြ႕ရ၏။ အေထြေထြ စာေပအႏုပညာဖက္တြင္လည္း က်ယ္ျပန္႔စြာ ေလ့လာလိုက္စားထားႏိုင္စြမ္းေၾကာင့္ ခလီဖဟ္ ဒုတိယေျမာက္ အလ္ဟကမ္က မိမိ၏အတြင္းလူယံုအျဖစ္ပင္ အေရးပါေသာေနရာ၌ ခန္႔အပ္ခဲ့သည္။
အိဘ္ႏု နဒီးမ္ ေရးသားေသာ AI-Fihrist ၌ အထူးထူးေသာနယ္ပယ္ရိွ ကၽြမ္းက်င္သူ အမ်ဳိးသမီးတို႔ကို မွတ္တမ္းျပဳေဖာ္ျပထား၏။ အရဗီဘာသာစကား အထူးကၽြမ္းက်င္ျခင္းႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ေနသည့္ သဒၵါပညာရပ္တြင္ ကၽြမ္းက်င္သူ ႏွစ္ဦး ပါ၀င္သည္။ တစ္ဦးသည္ အာရဗ္မ်ဳိးရင္းႏြယ္စုမွ ဆင္းသက္လာၿပီး အာရဗ္တို႔၏ေဒသိယဘာသာစကားဆိုင္ရာ ပညာရွင္ျဖစ္၏။ ေနာက္တစ္ဦးမွာ အာရဗ္ရိုးရာပံုျပင္မ်ားႏွင့္ ဆိုရိုးစကားမ်ားကို ကၽြမ္း၀င္သူျဖစ္သည္။ တတိယေျမာက္တစ္ဦးမွာ “ေ၀ါဟာရ၏ရင္းျမစ္မ်ားႏွင့္ ရွားပါးပံုစံမ်ား” အမည္ရိွ စာအုပ္ကို ေရးသားခ့ဲၿပီး စာဆိုႀကီး အဘူ န၀ါ့စ္ အတိုင္း ကႏၱာရေန မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားအၾကား လွည့္လည္၍ အသိပညာမ်ားအား ျဖန္႔ေ၀ေပးခဲ့သည္။ မတူကြဲျပားသည့္ အျခားနယ္ပယ္တစ္ခုတြင္လည္း ပါးနပ္လိမၼာေသာအဆိုအမိန္႔မ်ားျဖင့္ ေက်ာ္ၾကားသူ အရ္၀ါ အေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားၿပီး သူမသည္ “ဓမၼေဒသနာ၊ ကိုယ္က်င့္သီလႏွင့္ အသိဥာဏ္စဥ္” ဟူေသာ က်မ္းကို ေရးသားခဲ့၏။
အသံုးခ်သိပၸံပညာ၏ အဆင့္ျမင့္အကိုင္းအလက္တစ္ခုျဖစ္သည့္ အာကာသေလ့လာေရးအတြက္ သုေတသနစမ္းသပ္ခန္းကို အလ္အိဂ်္လီယဟ္ ဘင့္န္သိ အလ္အိဂ်္လိ အတ္စတူလာဘီမွ ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ သူမသည္ အလက္ပိုမွ ဖခင္၏သက္ေမြးပညာရပ္ကို အေမြဆက္ခံထားျခင္းျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၁၀ ရာစုႏွစ္ ဘိုင္ဇန္တို္င္းအင္ပါယာ၏ နယ္စပ္က်ဴးေက်ာ္မႈအႏၱရာယ္ကို ကာကြယ္ခဲ့သူ ဆီးရီးယားေျမာက္ပိုင္း ဟမ္ဒါနီဘုရင္မ်ား(ဟိဂ်္ရီ ၃၃၃-၉၄၄၊ ခရစ္ ၃၅၇-၉၆၇)အနက္ တစ္ဦးျဖစ္ေသာ စာအိဖ္ အလ္ေဒါင္လဟ္ ၏ နန္းတြင္း၌ အမႈေတာ္ထမ္းေစျခင္း ခံရသည္။
လက္ေရးပန္းခ်ီအတတ္ပညာထြန္းကားတိုးတက္ေရးတြင္ အနည္းဆံုး အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦး ပါ၀င္ေနသည္။ အဘၻာစစ္မင္းဆက္ ခလီဖဟ္ မန္ဆူးရ္၏သားတစ္ဦးကို အလြတ္သင္ဆရာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနသူ အိဘ္ႏု ကိုင္ယူမဟ္ မိသားစု၌ ဆနာအ္ အမည္ရိွ ကၽြန္မ တစ္ဦး ရိွ၏။ အိဘ္ႏု ကိုင္ယူမဟ္သည္ ဆရာေကာင္းပီသလွသူ ျဖစ္ရကား မိသားစုပိုင္ ကၽြန္ေစမေလးကို သစၥာရိွတပည့္တစ္ဦးအျဖစ္ ေက်းဇူးျပဳခဲ့သူျဖစ္၏။ သူသည္ ထိုေခတ္ကာလ ထိပ္တန္း လက္ေရးပန္းခ်ီပညာရွင္ အစၥဟာ့က္ ဘင္န္ ဟမၼာ့ဒ္ထံ ပညာသင္ရန္ လူႏွစ္ဦးကို ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ၎တို႔အနက္တစ္ဦးမွာ ဆနာအ္ ျဖစ္၏။ ၎တို႔၏ မူရင္းလက္ရာမ်ားကို တူညီေအာင္ မည္သူမွ် မေရးသားႏိုင္ေသးေၾကာင္း အိဘ္ႏု နဒီးမ္က ေရးသားတင္ျပထားသည္။ (Foot Note -1 )
ဆက္လက္၍ အနာဂတ္သုေတသနႏွင့္ ေရွ႕ဆက္စူးစမ္းမႈအတြက္ စံျပနမူနာမ်ားအျဖစ္ ေဆး၀ါး၊ သခ်ာၤ၊ အာကာသေလ့လာေရး၊ ပစၥည္းထုတ္လုပ္ေရး စသည့္က႑မ်ား၌ ကၽြမ္းက်င္သူအမ်ဳိသမီးမ်ားအခ်ဳိ႕အေၾကာင္းအား အက်ဥ္းခ်ဳပ္ တင္ျပပါမည္။
Ref : The Muslim Heritage
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
1- (ၾကည့္ – Waddy Charis, Women in Muslim History, London and New York: Longman Group, 1980, p. 72.)
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၁ ) ဖတ္ရန္
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၂) ဖတ္ရန္
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၃) ဖတ္ရန္
ဂႏၳ၀င္ အစၥလာမ့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ားရိွ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏စြမ္းေဆာင္ခ်က္ (၄) ဖတ္ရန္
