နိုဝင်ဘာ ၂၉၊ ၂၀၁၉
M-Media
-မြန်မာအစိုးရဟာ ၂ နှစ်ကျော်လောက် ခက်ခက်ခဲခဲ ကြိုးစားတားဆီးခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံသစ်တစ်ခုကို လာမယ့်လမှာ ပထမဆုံး မြည်းစမ်းရတော့မှာဖြစ်ပါတယ်။ လူနည်းစု ရိုဟင်ဂျာမွတ်စလင်တွေအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုတွေကို စနစ်တကျ၊ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကျူးလွန်ခဲ့မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီးနိုင်ငံတကာမျက်နှာစာမှာ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှု အတွေ့အကြုံ ဖြစ်ပါတယ်။
၁၉၄၈ ခုနှစ် ကုလရဲ့ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု သဘောတူညီချက်ကို မြန်မာနိုင်ငံကချိုးဖောက်ခဲ့တယ်ဆိုပြီး ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံရဲ့ တရားဝင်တိုင်ကြားမှုကို သည်ဟေ့ဂ်က နိုင်ငံတကာခုံသမာဓိရုံး (ICJ) မှာ ဒီဇင်ဘာ ၁၀ ရက်ကနေ ၁၂ ရက်နေ့အတွင်း ပထမဆုံး ကြားနာမှာဖြစ်ကာ မြန်မာအရပ်သားအစိုးရအကြီးအကဲ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဦးဆောင်တဲ့အဖွဲ့က သွားရောက်ပြီး ခုခံချေပမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် မြန်မာလုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက ကျူးလွန်မှုနဲ့ပတ်သက်လို့ ဂမ်ဘီယာက ဒီလို တိုင်ကြားခဲ့တာပါ။
ဂမ်ဘီယာရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် စွပ်စွဲမှုတွေကို ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်တစ်ယောက်တည်း ရင်ဆိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီအမှုကို ရင်ဆိုင်ဖို့အတွက် ‘ထင်ရှားတဲ့ နိုင်ငံတကာရှေ့နေတွေ’ ကို ငှားရမ်းထားပြီးဖြစ်တယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံကကြေငြာထားပါတယ်။ ဘယ်သူဘယ်ဝါဆိုတာကို မပြောသလို၊ ‘အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ရေး’ ဆိုတာကလွဲလို့ သည်ဟေ့ဂ်က ဒီကိစ္စမှာ ဘယ်လို ဥပဒေနည်းဗျူဟာ အသုံးချမလဲဆိုတာကိုလည်း မြန်မာနိုင်ငံက မထုတ်ပြန်ပါဘူး။ သေချာတာတစ်ခုက ရိုဟင်ဂျာအရပ်သားတွေအပေါ် အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်တာ၊ အုပ်စုဖွဲ့ အဓမ္မကျင့်တာ၊ ခုတ်ထစ်သတ်ဖြတ်ခဲ့တာတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး အသေးစိတ် စုစည်းမှတ်တမ်းတင်ထားမှုတွေကို ခုခံချေပမှာကိုက ဒေါ်အောင်စုကြည်နဲ့ မြန်မာဖက်ကရှေ့နေတွေအနေနဲ့ ရေဆန်ကိုလှော်ခတ်ရတာပါ။
စုစည်းမှတ်တမ်းတင်ထားတာတွေထဲမှာ ကုလရဲ့ အချက်အလက်ရှာဖွေရေးအဖွဲ့က ၂၀၁၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ စာမျက်နှာ ၄၄၄ မျက်နှာပါ အစီရင်ခံစာလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ မြန်မာလုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေဟာ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် ရက်ရက်စက်စက် ကျူးလွန်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားတွေ အထင်အရှား တွေ့ရပြီး လူသားထုအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု (crimes against humanity)၊ စစ်ရာဇဝတ်မှု (war crimes)၊ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု (genocide) တွေနဲ့ တရားစွဲဆိုဖို့ လုံလောက်တဲ့ အထောက်အထားတွေဖြစ်တယ်လို့ အစီရင်ခံစာမှာ သုံးသပ်ခဲ့ပါတယ်။ ‘သတင်းမှားတွေ ဖြန့်ဖြူးတာ၊ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ ကျူးလွန်မှုကို ဖုံးကွယ်တာ၊ လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေကို တားမြစ်ပိတ်ပင်တာ၊ သက်သေခံအထောက်အထားတွေကို ဖျောက်ဖျက်ခိုင်းတာ’ စာတာတွေကြောင့် စုံစမ်းစစ်ဆေးကာ တရားစွဲဆိုရမယ့် စစ်ဖက်နဲ့ အရပ်ဖက်ခေါင်းဆောင်အမည်တွေကိုလည်း အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
ကုလရဲ့ တွေ့ရှိမှုတွေဟာ Physicians for Human Rights (PHR) အဖွဲ့ရဲ့တွေ့ရှိချက်တွေနဲ့လည်း သွားတူနေပါတယ်။ PHR အဖွဲ့ဟာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စစ်တမ်းကောက်ယူခဲ့တာဖြစ်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဖက်ကို ထွက်ပြေးသွားရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူ့အဖွဲ့အစည်းထဲက ရပ်မိရပ်ဖ ၆၀၄ ဦးကို တွေ့ဆုံ မေးမြန်းခဲ့တာပါ။ ရလဒ်ကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်မတ်လ The Lancet Planetary Health ဂျာနယ်မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီကိစ္စမှာ တာဝန်အရှိဆုံးသူတွေဟာ တပ်မတော်လို့ခေါ်တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ နယ်ခြားစောင့်တပ်တွေဖြစ်ပြီး ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လအတွင်း အကာအကွယ်မဲ့နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားတွေ၊ အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ကလေးငယ်တွေအပေါ် ကျူးလွန်မှုမှာ ‘ရဟတ်ယာဉ်၊ စစ်ကားတွေ၊ တင့်ကားတွေအပါအဝင် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းမျိုးစုံ’ အသုံးပြုခဲ့တယ်လို့ PHR ရဲ့ စစ်တမ်းကောက့်ယူမှုမှာ တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။
ဒီသွေးချောင်းစီးမှုကို ပြီးခဲ့တဲ့ ၂ နှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံက ထိထိရောက်ရောက် ကိုင်တွယ်အရေးယူမှု လုံး၀ မရှိတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ မြန်မာရှေ့နေအဖွဲ့ဟာ သည်ဟေ့ဂ်မှာ ခက်ခက်ခဲခဲ ရင်ဆိုင်ရဖို့ ရှိပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရဟာ ‘လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးကော်မရှင်’ တစ်ခုကို ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇူလိုင်လမှာ ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ၂၀၁၇ ခုနှစ် ရခိုင်မြောက်ပိုင်းမှာ ‘လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု ရှိခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေအတွက် သက်သေပြနိုင်လောက်တဲ့ အထောက်အထားတွေ မတွေ့ရဘူး’ လို့ ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြလိုက်တဲ့အခါမှာတော့ ကော်မရှင်ဟာ ဖြစ်ခဲ့တာတွေကို ဖုံးကွယ်ပေးတဲ့ အဖွဲ့တစ်ခုသာ ဖြစ်တယ်လို့ အထင်အမြင်သေးခံခဲ့ရပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် အစိုးရကျောထောက်နောက်ခံပြု ကျူးလွန်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုအတွက် စုံစမ်းစစ်းဆေးနိုင်ရေး ‘ခုံရုံးတစ်ခု’ ဖွဲ့စည်းကြောင်း ၂၀၁၉ ခုနှစ် မတ်လမှာ မြန်မာစစ်တပ်က ကြေငြာခဲ့ပါတယ်။ ခုံရုံးမှာ တပ်မတော်က အကြီးတန်းအရာရှိ ၃ ဦး ပါဝင်ပြီး ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လက ဖြစ်ခဲ့တာတွေကို ‘ထပ်မံစစ်ဆေးဖို့’ ဖြစ်တယ်လို့ ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ရုံးရဲ့ ဝဘ်ဆိုက်မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လက ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ စစ်ဆင်ရေးအားလုံးဟာ ရိုဟင်ဂျာ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်တဲ့ ARSA က ရဲကင်းစခန်းတွေကို တိုက်ခိုက်မှုကို တရားသဖြင့် တုန့်ပြန်တာဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်မှုကင်းမဲ့ခြင်းခံရတဲ့ စစ်တပ်ရဲ့ပြောဆိုချက်ကို ဒီခုံရုံးက ထပ်လောင်းပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ်ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေအတွက် ထိရောက်တဲ့ အရေးယူ အပြစ်ပေးမှုမျိုး မြန်မာစစ်တပ်က လုပ်ဆောင်လိုစိတ် မရှိဘူးဆိုတာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်မေလမှာ ပိုသေချာသွားပါတယ်။ ဒါကတော့ ၂၀၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ နာမည်ကျော် အင်းဒင်လူသတ်ပွဲမှာ ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားနဲ့ ယောက်ျားလေး ၁၀ ဦးကို သတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့ စစ်သား ၇ ဦးကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ပေးလိုက်တဲ့လုပ်ရပ်ပါ။
ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းက ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှု သက်သေတွေကို မြန်မာအစိုးရနဲ့ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက တမင်တကာ ဖုံးကွယ်ဖျောက်ဖျက်ပစ်တယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားတွေကိုလည်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ ရှေ့နေအဖွဲ့က ရင်ဆိုင်ရဖို့ ရှိနေပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂ နှစ်အတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်က ရိုဟင်ဂျာရွာတွေဟာ ‘ဘူဒိုဇာတွေနဲ့ ဖျက်ဆီး ဖျောက်ဖျက်ခဲ့ခံရတယ်’ ဆိုတာကိုလည်း ဂြိုဟ်ဓာတ်ပုံအထောက်အထားတွေက ပြသနေပါတယ်။ အဲဒီရွာတွေမှာ လုံးခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေအတွက် အဆောက်အဦးတွေ၊ ရခိုင်ပြည်နယ် အခြားဒေသက ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေနေထိုင်ဖို့ နေအိမ်တွေ အစားထိုး ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့ပြီး ဒါဟာ သေဆုံး၊ ထွက်ပြေးသွားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ ကျန်ရစ်တဲ့ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို ပဋိပက္ခအလွန်မှာ ရှင်းလင်းဖျောက်ဖျက်မှု ပုံစံလည်း ဖြစ်နေပါတယ်။
သည်ဟေ့ဂ်က ICJ မှာ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံရဲ့ တရားစွဲဆိုမှုကို သွားရောက်ရင်ဆိုင်ရမယ့် မြန်မာအစိုးရ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့အတွက် နောက်ထပ် သတင်းဆိုးတစ်ခုက ရှေ့လာမယ့် လတွေ၊ နှစ်တွေအတွင်း အခြား တရားရေးဆိုင်ရာတွေကို ဆက်လက်ရင်ဆိုင်ရမယ့်ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာနဲ့ လက်တင်အမေရိက လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့် သတ်မှတ်ချက်အရ မြန်မာအစိုးရနဲ့ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေကို နိုဝင်ဘာ ၁၃ ရက်နေ့ အာဂျင်တီးနား တရားရုံးမှာ တရားစွဲဆိုခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ဆိုတာ နိုင်ငံတကာနဲ့ဆိုင်တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူတွေကို မိခင်နိုင်ငံအပြင် အခြားနိုင်ငံတွေမှာပါ ဖမ်းဆီး၊ တရားစွဲဆို အပြစ်ပေးနိုင်ခွင့် ဖြစ်ပါတယ်။ အာဂျင်တီးနားက တရားစွဲဆိုမှုဟာ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် မြန်မာစစ်တပ်က ‘လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုနဲ့ သက်သေ ဖုံးကွယ်ဖျောက်ဖျက်မှုကို ကျူးလွန်သူတွေ၊ ကြံရာပါအဖြစ် ပါဝင်သူတွေကို ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ အရေးယူအပြစ်ပေးဖို့’ ဖြစ်ပါတယ်။
၂၀၁၇ ခုနှစ်က ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် မြန်မာအစိုးရရဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေအတွက် တရား၀င် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်ဖို့ ခွင့်ပြုကြောင်း နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) က နောက်တစ်ရက် (နိုဝင်ဘာ ၁၄ ရက်)မှာ ကြေငြာခဲ့ပါတယ်။ ‘ရိုဟင်ဂျာတွေ မြန်မာ-ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်အထိ ထွက်ပြေးသွားခဲ့ရလောက်အောင် လူသားထုအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုမြောက်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို စနစ်တကျနဲ့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်၊ ရိုဟင်ဂျာ လူ့အဖွဲ့အစည်းပေါ် လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေးကို အခြေခံပြီး ညှင်းပမ်းမှုတွေ လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်’ ဆိုတဲ့ အချက်တွေအပေါ် အခြေခံကာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဟာ ရောမသဘောတူစာချုပ် (Rome Statute) မှာ လက်မှတ်ထိုးထားခြင်းမရှိတာကြောင့် စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ ICC ရဲ့ ကနဦး ကြိုးပမ်းမှုတွေမှာ မရေရာ မသေချာမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုကနေတစ်ဆင့် ICC က စုံစမ်းစစ်ဆေးနိုင်ရေး နိုင်ငံတကာရဲ့ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတွေကလည်း တရုတ်နဲ့ ရုရှားတို့ရဲ့ ဆန့်ကျင်မှုကြောင့် မအောင်မြင်ပါဘူး။
လွန်ခဲ့တဲ့ ၈ နှစ်အတွင်း ရိုဟင်ဂျာအပါအဝင် နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းက တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုတွေအပေါ် မြန်မာနိုင်ငံက လူသားထုအပေါ်ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေ လုပ်ဆောင်ခဲ့မှု ရှိ၊ မရှိ စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့တစ်ခုကို ကုလက အခုနှစ် စက်တင်ဘာလက ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါတယ်။
‘အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကာကွယ်ရေး’ ဆိုတဲ့အချက်လောက်နဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ ခံစားခဲ့ရတဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ အဖြစ်ဆိုးတွေကို ’နိုင်ငံတကာအဆင့်မှာ ထင်ရှားတဲ့ ရှေ့နေတွေကတောင်’ ကျိုးကြောင်းပြ မကာကွယ်ပေးနိုင်ဘူးဆိုတာ ဒီတရားရင်ဆိုင်မှုတွေကနေတစ်ဆင့် မြန်မာအစိုးရဟာ မှတ်မှတ်သာသား သိရှိနားလည်လာတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
Ref: Asia Times
(Asia Times တွင် ဆောင်းပါးရှင် Phelim Kine ရေးသားသည့် Myanmar’s judicial defense of the indefensible ဆောင်းပါးကို လေးမောင်က ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆိုပါသည်။ ဆောင်းပါးပါ အချက်အလက်များနှင့် သုံးသပ်ချက်များသည် ဆောင်းပါးရှင်၏ အာဘော်သာ ဖြစ်ပါသည်)
